قضاوت مستند فروشنده با مردم است

گروه سینما و تلویزیون: مستند «فروشنده» اين روزها در حال اکران در دانشگاه‌هاي سراسر کشور است. محسن حاج‌کرمي، تهيه‌کننده اين مستند در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما به ابعاد مختلف شکل‌گيري و دغدغه‌هايي که موجب ساخت آن شد، اشاره کرده است. 

به گزارش بولتن نیوز، متن اين گفت‌و‌گو پيش‌روي شماست.

مستند فروشنده روايتي است از مباحث مهم و بنيادي که در جريان مناظره‌هاي انتخابات رياست جمهوري سال 92 مطرح و منجر به جلب نظر اکثريت رأي‌دهندگان شد. کليد حل مشکلات کشور در آن مقطع از سوي آقاي روحاني حل پرونده هسته‌اي عنوان شد و در واقع حل مشکلات کشور به اين موضوع گره خورد و بخش زيادي از مردم نيز بر مبناي همين وعده انتخاباتي به ايشان رأي دادند، چون ربط مستقيم مشکلات کشور با پرونده هسته‌اي را باور کردند. در مستند فروشنده در واقع به شکل‌گيري اين وعده‌ها و اتفاقاتي که طي چهار سال پس از به قدرت رسيدن دولت يازدهم در فضاي رسانه‌اي و سياسي کشور و جهان رقم خورد پرداخته‌ايم و اينکه آيا پرونده هسته‌اي و برجام توانست به برطرف شدن مشکلات کشور کمک کند يا خير. در اين مستند نگاهي نقادانه و کالبدشکافانه به موضوع مذاکرات هسته‌اي داريم و البته از بازتاب اجتماعي اين رويداد در فضاي کشور هم غافل نبوده‌ايم.

موضوع اصلي مستند فروشنده اين است که محوري‌ترين مسئله مطرح شده در مناظرات رياست جمهوري را که منجر به به قدرت رسيدن دولت يازدهم شد، بر اساس اسناد و گفته‌هايي که اغلب از منابع خارجي گرفته شده، مورد بررسي قرار دهد.

معتقدم رويکرد ما در اين مستند بيش از اينکه سياسي باشد به نقد يک جريان فکري در جمهوري اسلامي اشاره مي‌کند؛ تفکري که همواره اعتقاد به اين داشته که بدون رابطه با قدرت‌هاي بزرگ که در کانون آن امريکا قرار دارد انقلاب اسلامي توان پيشرفت ندارد و همه چيز را به رابطه با امريکا گره مي‌زند. اين جريان فکري همواره جزو قدرتمندترين جريانات سياسي در طول تاريخ جمهوري اسلامي بوده است. ما معتقديم تجربه برجام را بايد به طرز موشکافانه‌تري در انظار عمومي جامعه به بوته نقد گذاشت و در فضايي آرام و منطقي مختصات و جنبه‌هاي مختلف آن را مورد بررسي قرار داد.

بيش از همه به مواضع و سخنان آن‌طرفي‌ها استناد کرده‌ايم و اينکه حرف تا عمل آنها چقدر با هم فاصله دارد. اينکه جان کري، بوش و اوباما چه مواضع روشني درباره پرونده هسته‌اي ايران و ديگر مسائل داشته‌اند و همچنين به اين نکته اشاره شده که رهبر معظم انقلاب در برهه‌هاي مختلف چه هشدارهايي در رابطه با مذاکرات داده‌اند و در داخل ايران اين هشدارها از سوي مسئولان چقدر جدي گرفته شد. يکي از مهم‌ترين مسائلي که در مستند به آن اشاره شده اين است که آيا متن برجام طي مذاکرات بسته و نهايي شده يا اتفاق ديگري افتاده است. در واقع ما به اين اشاره کرده‌ايم که متن برجام دقيقاً کي و کجا بسته شده است. ناکارآمدي برجام هم موضوع ديگري است که خود به خود از خلال مباحث مطرح شده خود را نشان مي‌دهد، اما نکته دوم و مهم‌تري که در مستند فروشنده مطرح شده، بحث رابطه جنگ و حمله نظامي با برجام است. يکي از کارکردهايي که برجام براي طرف غربي دارد اين مسئله است که آن را به عنوان سندي که مانع جنگ شده است معرفي مي‌کند و اين ادعا در داخل و از سوي مسئولاني که آن را امضا کرده‌اند هم مطرح مي‌شود. در واقع برجام به عنوان منجي معرفي مي‌شود که ايران را از حمله نظامي در امان نگاه داشته است. رهبري به طور صريح اين ادعا را مورد چالش قرار دادند، ولي ما در اين موارد هم باز به مواضع خود طرف‌هاي غربي اشاره كرده‌ايم و نشان داده‌ايم که کشور چقدر به واسطه برجام مي‌تواند آسيب‌پذير باشد و آنچه موجب بازدارندگي ايران مي‌شود، دقيقاً چيست.

زمان مستند 100 دقيقه و جالب است که در اکران‌هاي دانشگاهي به وضوح جذابيت و کشش روايي آن ثابت شده است، براي مثال در آخرين نمايش آن در يک سالن 800 نفره بيش از 100‌نفر به طور ايستاده فيلم را تماشا و تا پايان هم آن را دنبال کردند. البته تايم 100 دقيقه‌اي براي يک مستند با چنين موضوعي منطقي است. به لحاظ فرمي نيز ما سعي کرده‌ايم تا مي‌توانيم از اسناد آرشيوي بهترين استفاده را ببريم، استنادهايي که مو لاي درزشان نمي‌رود و هر وجدان منصفي را قانع مي‌کند و نيز تلاش شده از موسيقي استفاده‌اي معقول به عمل بيايد. همه اينها باعث مي‌شود مردم و مخاطبان با اين اثر درگير شوند.

البته دانشجويان قشر تأثيرگذار جامعه هستند، ولي مخاطب اصلي ما همه اقشار هستند و خواسته‌ايم آنان را به اين مسئله توجه بدهيم که چقدر انتخاب‌شان و رأيي که در صندوق مي‌اندازند مي‌تواند در سرنوشت آنها اهميت داشته باشد. مردم با ديدن مستند فروشنده با نقش مهم ايران در جهان بهتر آشنا مي‌شوند. تبيين هويت ايراني و اينکه اکنون در کجاي تاريخ ايستاده‌ايم در مستند فروشنده موضوعي محوري قلمداد شده است.

با توجه به ايام انتخابات که همزمان با اکران دانشگاهي است با چه مشکلاتي مواجه بوده‌ايد؟

البته موضوع مستند فروشنده با حال و هواي انتخابات و مناظره‌ها کاملاً مرتبط است. ما سعي کرديم بيش از اينکه آدم‌ها را مقصر جلوه بدهيم به نقد انديشه‌ها و آراي اشتباه بپردازيم. به همين دليل مدعي هستيم که به طور کامل از سياست‌زدگي پرهيز کرده‌ايم و به موضوع نگاهي ملي داريم. در اين مستند به هيچ مسئول دولتي جسارتی نشده است. ما فقط روايت مي‌کنيم و حرف‌ها و سخنان را کنار هم چيده‌ايم و قضاوت را به مخاطب واگذار کرده‌ايم. در واقع در اين مستند قصد روشنگري براي جامعه داشته‌ايم و معتقديم اين روشنگري در فضايي آرام و منطقي زمينه بروز و ظهور پيدا مي‌کند و از طريق جنجال‌آفريني تنها براي افرادي که حرف منطقي در چنته ندارند، توفيق حاصل مي‌شود. معتقديم مسئولان بايد تحمل و نقدپذيري خود را بالا ببرند تا گفتمان درست و منطقي در جامعه زمينه بروز بيابد.

فروشنده يک عنوان ايهام‌آميز است. خريد و فروش موضوعي است که همه افراد جامعه همواره با آن سروکار دارند. کاسبي کردن حسي است که براي خيلي‌ها تجربه شده است. جنسي فروخته شده يا خريداري مي‌شود. اينکه دقيقاً در جريان برجام چه چيزي داد و ستد شده را به قضاوت گذاشته‌ايم.

داد و ستد تجاري يکي از بديهي‌ترين مسائلي است که وجود دارد؛ چيزي که يک روستايي عامي هم آن را درک و تجربه کرده است.

تا الان فروشنده در 15 دانشگاه کشور به نمايش درآمده و پيرامون آن نقد و بررسي صورت گرفته است. دانشگاه اصفهان امروز پذيراي آن بود و پيش از آن در دانشگاه اميرکبير و علم و صنعت تهران نير به نمايش درآمده است، البته ما مجور نمايش در دانشگاه شريف را هم داشتيم که با فشارهايي که بيرون دانشگاه صورت گرفت، اجازه برگزاري مراسم را به ما ندادند. ما براي اکران‌هاي مردمي هم برنامه داريم و چون يک مجموعه خصوصي هستيم به طور طبيعي به درآمدزايي هم چشم داريم. پيگير عرضه اينترنتي و عرضه به شکل لوح فشرده هم هستيم.

منبع: روزنامه جوان