کاریکاتور؛ هنر ترویج گفتمان

به گزارش بولتن نیوز، احمد عربانی*: هنر کاریکاتور به لحاظ ماهوی به دلیل گیرایی و برندگی و تند و تیزی که ذاتا به آن مجهز است، می‌تواند هر قصد و نیتی را با سرعت و قدرت بیشتری نشر دهد و به انجام برساند. اگر از کاریکاتور بدرستی استفاده کنیم و به ملاحظات و مناسبات رسانه نیز در کنار آن آگاه باشیم، کاریکاتور می‌تواند هر گفتمانی را ترویج و صادر کند.

این، نکته‌ای است که تاکنون از آن غفلت شده است. در اروپا و آمریکا بارها شاهد بوده‌ایم که کاریکاتور، هنر اول در جبهه‌های مختلف بوده است، چون آنها به این ویژگی ماهوی پی برده‌اند، اما ما همچنان از توجه به این ماهیت غافلیم. به‌طور مثال، نهادهای رسمی برای نشر گفتمان‌های موردپسند خود مانند هنر انقلاب، دفاع مقدس و دیگر گفتمان‌های ارزشی، برای یک پروژه سینمایی میلیاردها بودجه اختصاص می‌دهند و این اتفاقی است که حتی یک بار هم برای کاریکاتور رخ نداده است، درحالی که ماهیتا هنر کاریکاتور، هنری عمومیت‌یافته، جذاب و با خاصیت برّنده و تاثیرگذار است و می‌توان از آن برای این امور بهره برد. شکی نیست که سینما نیز، هنری منتشرشونده و عمومی است و می‌تواند گفتمان‌ها را ترویج کند، اما نه این‌که از روی تعصبم به هنر کاریکاتور، بلکه به تجربه نیز ثابت شده است که این هنر نیز بسیار موثر می‌تواند باشد. سازمان‌ها و نهادهای مرتبط حتی این نکته را که به تجربه در دیگر کشورها حاصل شده است، نیازموده‌اند. به لحاظ توزیع بودجه و محاسبه کیفیات خروجی، مطمئنا هنر کاریکاتور می‌تواند از این محاسبه پیروز بیرون بیاید.

یکی دیگر از مشکلاتی که هنر کاریکاتور با آن روبه‌روست، این است که متولی مشخصی ندارد. البته برای این‌که هنر کاریکاتور صاحب متولی مشخص و معینی باشد، ما هنرمندان این عرصه بارها مطالبات خود را مطرح کرده‌ایم. چند باری تا تشکیل تشکل و انجمنی پیش رفته‌ایم، اما این موضوع در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسکوت مانده است. در این میان، تنها حامی هنر کاریکاتور، خانه کاریکاتور است. البته منظور از این حمایت، کاملا نمادین است نه این‌که بتواند حمایتی از جنس حمایت‌های نهادهای دیگر از پروژه‌های سینمایی صورت دهد. این خانه، بسته‌ای با عنوان حمایت مالی از هنرمندان کاریکاتوریست نمی‌تواند ارائه کند، اما از سویی برای پیشکسوت‌ها برنامه‌هایی دارد؛ ما در این خانه تدریس می‌کنیم و گاه برای برگزاری ورک‌شاپ‌ها به شهرستان‌ها می‌رویم. البته این برنامه‌ها همگانی نیست و البته که برای همه هنرمندان پیشکسوت نیز اتفاق نمی‌افتد. خانه کاریکاتور در عین حال، موافقان و مخالفان بسیار هم دارد.

*کاریکاتوریست و کارگردان