قدمی در کوچه پس کوچه‌های کهن نراق

به گزارش بولتن نیوز، شهر تاریخی نراق در استان مرکزی و در 15 کیلومتری دلیجان قرار دارد، این شهر که در مسیر دلیجان به مشهد اردهال و کاشان واقع شده به علت قرارگیری در میان کوه ها، دارای آب و هوای کوهستانی و دلپذیر است.

این شهر با قدمتی چند هزار ساله قابلیت جذب گردشگران مختلف و با  سلیقه‌های متفاوت را دارد.

در مورد نام نراق گروهی بر این باورند که نام نراق از ستاره‌ای گرفته شده ‌است و گروهی دیگر معتقدند که نراق به معنای «نر» یا «نره» که به معنای برآمدگی و بلندی زمین است. شاید به لحاظ اینکه سلطان‌آباد (اراک) را به نام عراق می‌شناختند و شهر نراق در بلندترین نقطه عراق عجم قرار داشت آن را «نر عراق» یا «نره عراق» نام نهادند و به مرور زمان، «نر عراق» در اثر ساده‌سازی به «نراق» تغییر نام یافت.

نراق از قدمت تاریخی بالایی برخوردار است. برخی مورخان، تاریخ شکل‌گیری این شهر را قبل از اسلام می‌دانند و معتقدند در ابتدا ۱۷ روستای در مجاورت هم در این ناحیه وجود داشته است که اهالی آنها به دین مجوس و گبر بوده‌اند. نراق امروزی در دوره‌های پس از ورود اسلام به ایران و توسط شخصی ملقب به ریش‌بلند که سمت کدخدایی داشته در مکان نراق سفلی احداث شده است.

نراق با برخورداری از آثار و بناهای تاریخی، خانه‌های قدیمی و همچنین چندین امامزاده و در کنار آن آب و هوا و مناظر طبیعی کوهستانی می‌تواند به منطقه‌ای گردشگری تبدیل شود.

 یک باستان‌شناس حوزه خاورمیانه پیش از این در خصوص نراق به ایسنا گفته بود: از میان شهرهای تعریف شده موجود تنها شهری که از لحاظ تاریخی شکل قدیمی خود را حفظ کرده و بهترین معماری و طراحی معماری در آن به وضوح دیده می‌شود، نراق است.

 فضلی تصریح کرد: زمانی که در کوچه‌پس‌کوچه‌های این شهر قدم گذاشته می‌شود، پی به این مهم می‌بری که در مکانی غریبه نیستی و ایرانی بودن این مکان به راحتی حس می‌شود.

 وی با اشاره به ترکیب ساختمان‌های جدید و الگوبرداری در ساخت ساختمان‌ها از غرب افزود: جزء لاینفک معماری ایرانی حیاط و سالن پذیرایی مجزاست که در معماری جدید آپارتمان‌های تنگ امروزی اثری از آن دیده نمی‌شود.

 وی ادامه داد: آنچه در خانه‌های نراق دیده می‌شود و یادگار تدبیر گذشتگان است، وجود ایوان و سالن پذیرایی به همراه دو گوشواره است که براین اساس، سالن پذیرایی در وسط و دو اتاق کوچک‌تر از آن در دو طرف سالن قرار گرفته‌اند.

 این باستان‌شناس اظهار کرد: در نراق دگرگونی ایجاد شده، اما با این حال هنوز کوچه‌پس‌کوچه‌های این شهر آدمی را به دو هزار سال قبل می‌برد.

 وی بیان داشت: هنوز در درون بعضی از خان‌ها جریان آب روان قنات وجود دارد و در بعضی از خانه‌ها شاهد معماری بکری هستیم که براساس آن بر روی آب قنات جاری در خانه یک سردابه ساخته شده است.

 فضلی در تشریح سردابه گفت: برای ایجاد سردابه در منطقه میانی جوی آب یک اتاق ساخته می‌شود و جوی آب از زیر اتاق عبور می‌کند این اتاق که سردابه خوانده می‌شود در گذشته جهت نگه‌داری مواد غذایی و همچنین خنک شدن اهالی خانه مورد استفاده قرار می‌گرفت.

 این محقق آثار باستانی در مورد قدمت این شهر تاریخی اظهار کرد: این شهر پیش از اسلام ساخته شده و بیش از هزار سال قبل نیز «حسن قمی» از نراق نام برده است.

 وی بیان کرد: نراق کنونی مانند بسیاری از بناهای تاریخی جابه‌جا شده‌ی بافت قدیمی‌تر است ولی اسکلت اصلی و محدثات بافت قدیمی‌تر این شهر با اکتشافات صورت گرفته از دل خاک سر برآورده است.

 فضلی ادامه داد: متأسفانه به دلیل کمبود بودجه و ترس از در معرض خطر تخریب قرار گرفتن، روی این مکان پوشانده شده تا در فرصت مناسب عملیات مرمت از سر گرفته شود.

 این باستان‌شناس تصریح کرد: در شرایط فعلی قدیمی‌ترین خانه‌ی این شهر مربوط به اواخر دوره‌ی صفوی و از نوع خانه‌های چهار سفره است که در این نوع معماری شاهد وجود دالان یا هشتی در ابتدای ورود به خانه هستیم.

تنوع جاذبه های گردشگری نراق قابل توجه است و از جمله آنها می توان به اماکن زیر اشاره کرد:

 دره آبشتا در سه کیلومتری شمال غربی شهر نراق و در امتداد کوه اُل (OL) قرار دارد. در انتهای این دره، آبشار فصلی زیبایی وجود دارد که به علت رویش گیاه پرسیاوش، در گویش محلی آن را گیسو می‌نامند، ارتفاعات این دره محلی مناسب برای صخره نوردی است.

 آب انبارهای شهر نراق یکی از یادگارهای معماری دوره قاجار هستند. این آب‌انبارها در هر سه محله نراق یعنی محله بالا، محله پائین و محله بازار دیده می‌شوند.

 آب‌انبار حاج مهدی که به آب‌انبار محله بالا نیز شهرت دارد، از آثار دوره قاجار به حساب می‌آید و در سال 1380 با شماره 4606 در سازمان میراث فرهنگی کشور به ثبت رسید.

 کوه ویلیجیا در شرق نراق قرار دارد و در دامنه آن چشمه رود جریان دارد. میل نراق نیز در 7 کیلومتری شرق این شهر در گردنه‌ای موسوم به گردنه نراق و در دامنه کوه ویلیجیا خودنمایی می‌کند.

این میل در نقطه‌ای قرار دارد که بر تمامی دشت و کوه‌های اطراف اشراف دارد. به طوری که از شرق به منطقه مشهد اردهال، از غرب به شهر نراق و از شمال‌غرب به بخشی از جاسب مسلط است، میل نراق در سال 1381 با شماره 6978 به ثبت رسیده است.

 موزه آب شهر نراق در محل آب انبار حاج عبدالباقی نیز از جمله نقاط دیدنی این شهر است و موزه مردم‌شناسی نراق توسط مردم و شهرداری این شهر در دست راه‌اندازی است.

 از نکات جالب این موزه اینست که قرار است این موزه به فضایی برای معرفی تجهیزات زندگی، اشیاء، اسناد، مدارک، تصاویر و آئین‌ها و صنایع دستی کهن تبدیل شود و در این راستا شهرداری نراق حجره‌ها و غرفه‌های این موزه را به خانواده‌های نراقی واگذار می‌کند تا آنها، خود در تزئین، طراحی و تکمیل وسایل موزه اقدام کنند.

 بازار شمس السلطنه از آثار تاریخی بسیار زیبا و دیدنی است که در قرن 13 هجری، ساخته شده است. معماری بنای این بازار همراه با حجره‌ها و تیمچه‌ها از ظرافت و زیبایی خاصی برخوردار است. سقف‌های گنبدی شکل این بازار ویژگی منحصر به فردی به آن بخشیده است. بازار شمس السلطنه با شماره 1645 در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

 غار چال نخجیر نراق متعلق به دوره سوم زمین شناسی است و یکی از پدیده‌های انگشت شمار جهان به‌ شمار می‌آید که در سال 1368 توسط گروهی از کوهنوردان شناسایی شده ‌است.

 این غار در منطقه ای به نام چال نخجیر در میان راه نراق و دلیجان واقع شده است. کارشناسان آن را مربوط به دوره سوم زمین شناسی می‌دانند و با توجه به مناظر کم نظیر اهمیت ویژه ای در امر جذب جهانگردان جهان دارد.  

این غار کهن در نزدیکی نراق و دلیجان به نراق در منطقه‌ای به نام چال‌نخجیر و در دامنه یک کوه واقع شده است.

غار در سال ۱۳۶۸ در به صورت اتفاقی و در اثر انفجار برای جستجوی آب توسط سازمان آب دلیجان کشف شد. قدمت غار حدود ۷۰ میلیون سال تخمین زده می‌شود و جزو غارهای آهکی و زنده دنیا محسوب می‌شود.

غار چال‌نخجیر از جمله غارهای طبقاتی است و از سه طبقه تشکیل شده است. علت شکل‌گیری غار، حرکت گسل معکوسی است که در منطقه کارستی واران وجود داشته و از نظر زمین‌شناسی دوره تشکیل آن به الیگوسن پایانی می‌رسد.

حدود 95 درصد از دیواره‌های غار پوشیده از رسوبات آهکی و مابقی سنگی است. تاکنون بخشی از غار برای بازدید عموم کف‌سازی، ایمن‌سازی و نورپردازی شده است.

گفته شده است که در انتهای غار دریاچه‌ای هست که امکان قایقرانی در آن وجود دارد، اما به طور کلی شناسایی نشده است. منحصر به فرد بودن نهشته‌ها، دسترسی آسان به غار، خودترمیمی به دلیل زنده بودن و تهویه مناسب هوای درون غار از ویژگی‌های خاص آن است.

این غار در سال ۱۳۸۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. منطقه غار نخجیر در مساحت 300 هکتار و در فاصله 20 کیلومتری تا مرکز شهر دلیجان واقع شده است، این منطقه از مناطق نمونة گردشگری به حساب می آید.

 این چشمه در شرق شهر نراق و در دامنه کوه زیبای ویلیجیا قرار دارد و در ادامه به منطقه جاسب منتهی می‌شود. ارتفاعات این منطقه بسیار زیبا و دلنشین است و در ایام گرم تابستان پذیرای خیل کثیری از مردم منطقه بخصوص ساکنان شهر کاشان است.

 مسجد جامع نراق در سال 1243 قمری و در زمان فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شده است.

 این مسجد توسط حاج علی محمد نراقی یکی از تجار متدین این شهر ساخته شد و در مرکز بافت قدیمی این شهر قرار دارد.

 سبک معماری مسجد متعلق به دوران قاجار است و از نظر معماری بسیار شبیه به مسجد آقا بزرگ کاشان است. مسجد جامع نراق در سال ۱۳۷۹ با شماره ۳۵۳۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

جوزغند شیرینی محلی شهر نراق است که تهیه آن ۱۵ روز زمان می‌برد و به گران‌ترین شیرینی محلی ایرانی برای سوغات معروف است.

فرهنگ «معین» یکی از معانی تعریف‌شده برای جوزغند را «جوز» شفتالوی خشک‌شده و «غند»، «آگند» یا «آکند» یعنی افکندن آورده است. جوزغند از میوه‌ای به نام «اَلگ» که هم‌خانواده هلو است ساخته می‌شود و طعم ترش و شیرین دارد. ساخت «جوزغند» اساسا یک کار گروهی در بین زنان نراقی است و برای درست کردن این شیرینی میوه را پوست می‌کنند تا سه روز در پشت بام آفتاب بخورد و خشک شود، سپس هسته آن را خارج می‌کنند و یک روز دیگر در آفتاب می‌ماند، بعد داخل این میوه را با مواد مخلوط تشکیل‌شده از مغز بادام، شکر، هل، مغز هسته زردآلو و خاک قند پر می‌کنند.

در ساعت ۱۸:۳۰ روز ۲۸ مردادماه ۱۳۵۳ یک شهاب‌سنگ 2.7 کیلوگرمی در نراق به زمین افتاد. این شهاب‌سنگ بر روی سقف آزمایشگاه دبیرستان معصومی نراق سقوط کرد و حفره ای با قطر تقریبی 90 سانتی متر به وجودآورد که البته در این رخداد کسی آسیب ندید.