«معماي شاه» با پيروزي انقلاب حل شد

گروه سینما و تلویزیون: با پايان پخش معماي شاه، پرونده بلندترين مجموعه تلويزيوني توليد شده درباره مبارزات ملت ايران در برابر رژیم پهلوي و نهضت انقلاب اسلامي که پخشش از آبان‌ماه سال گذشته آغاز شده بود، بسته شد. به بهانه پايان يافتن اين سريال که حرف و حديث‌هاي زيادي را به همراه داشت، نگاهي به«معماي شاه» داريم.



«معماي شاه» کار را براي ديگران سخت کرد
به گزارش بولتن نیوز، معماي شاه سريال ويژه الف يا به تعبير ديگر سريال فاخر تلويزيوني بود که مي‌توان از آن به عنوان آخرين سريال فاخر ساخته شده در صداوسيما پيش از جدي و حاد شدن معضل بي‌پولي در رسانه ملي نام برد. گرچه اين سريال نيز از تبعات بي‌پولي صداوسيما بي‌بهره نماند و بسياري از سکانس‌هاي اين فيلم در بخش‌هاي دهه 50 که مربوط به ماه‌هاي پاياني فيلمبرداري بود، حذف شدند. در نهايت نيز معماي شاه که قرار بود در 85 قسمت 60 دقيقه‌اي توليد شود با کاهش تايم هر قسمت و تدوين مجدد به 95 قسمت افزايش يافت. سريالي که همپا با زوال قدرت رضاشاه و به قدرت رسيدن محمدرضا پهلوي روايت تاريخي‌اش را آغاز کرد و تا پيروزي انقلاب ادامه داشت. از اين‌رو مي‌توان گفت که به خاطر نگاه جزئي‌نگر و تلاش براي روايت تاريخ به صورت مفصل، کار براي ساير فيلمنامه‌نويسان يا کارگرداناني که بخواهند درباره دربار پهلوي مجموعه تلويزيوني بسازند سخت و شايد غيرممکن شده باشد. محمدرضا ورزي و تيم تحقيق و پژوهش همراهش نزديک به 40 سال از تاريخ معاصر را به تصوير کشيده‌اند و بيشترين توجه‌شان نيز به اتفاقاتي است که پشت ديوارهاي کاخ‌هاي سلطنتي نياوران و سعدآباد مي‌گذشت. انتخاب چهره و گريم‌هاي سنگين براي رسيدن به نزديک‌ترين فرم به شخصيت اصلي از نکات برجسته سريال معماي شاه بود که در کنار نگاه تاريخي‌اش توانسته به نقطه قوت مهمي براي اين مجموعه تبديل شود. اگرچه در مقابل، زندگي اجتماعي دهه 50 و مبارزات گروه‌هاي انقلابي به خصوص نيروهاي چپ در اين سريال چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
 
«معماي شاه» کار را براي ديگران راحت کرد
با استانداردسازي که معماي شاه براي توليد سريال‌هاي تاريخي بر مبناي تاريخ معاصر ايجاد کرده، کار براي کساني که بخواهند سريال مشابهي بسازند، سخت شده است و قطعاً همه کار‌هاي بعدي در صورت ساخت با معماي شاه مقايسه مي‌شوند. معماي شاه موانع بزرگي را از مقابل کارگردانان مجموعه‌هاي تلويزيوني برداشت. معماي شاه به زندگي شخصي پهلوي دوم و فساد اخلاقي گسترده وي و خاندانش اشاره کرده است. معماي شاه چهره افرادي مانند مقام معظم رهبري، شهيد بهشتي، شهيد مطهري، مرحوم هاشمي‌رفسنجاني و از همه مهم‌تر به تصوير کشيدن امام خميني(ره) را که تا به حال در اين حد گسترده و با چنين دقتي در تلويزيون ديده نشده بودند، به تصوير كشيد. پيش از اين در بهترين حالت نگاهي يک‌سويه و تک‌بعدي از شخصيت‌هاي بزرگ تاريخ معاصر وجود داشته که امکان پرداخت بيشتر را سلب مي‌کرده است. معماي شاه توانست با خط‌شکني اين فرصت را به وجود آورد تا درباره چهره‌ها و شخصيت‌هاي تأثيرگذار انقلاب سريال تلويزيوني ساخته شود. اين مثال حتي درباره خوانندگان پيش از انقلاب که برخلاف تلويزيون در سينما و شبکه نمايش خانگي از چهره و صدايشان براي ايجاد جذابيت استفاده شد، صدق مي‌کند.
    
معماي شاه و شکست تصوير تک بعدي از پهلوي
در فقر مطلق مطالعه که در کشورمان وجود دارد، ساخت مجموعه‌اي تاريخي بر اساس پژوهش‌هاي گسترده و با استناد به منابع مختلف تاريخي توانست جاي خالي کتابخواني را تا حدي پر کند. محمدرضا شريفي‌نيا در اظهارنظري اغراق‌آميز تماشاي معماي شاه را معادل مطالعه هزاران جلد کتاب عنوان کرده است. با اين حال بيش از 150 عنوان کتاب در مراحل تحقيق نگارش معماي شاه مورد استناد قرار گرفته‌ است. اين وسعت از حجم منابع پژوهشي باعث شد تا تصوير تک‌بعدي که در سال‌هاي اخير از دوران پهلوي شکل گرفته بود تا حد زيادي تحت‌تأثير قرار گيرد. برخي از صفحات در شبکه‌هاي اجتماعي و پيام‌رسان‌هاي موبايلي با ارائه اطلاعات دستچين شده يا تحريف شده، تصويري غيرواقعي از پيش از انقلاب ارائه مي‌دادند که معماي شاه توانست اين فضا را دستخوش تغيير کند. اين هوشمندي رسانه ملي البته واکنش‌هاي تندي را از سوي محافل سلطنت‌طلب خارج از کشور و سمپات‌هاي داخلي آنها به همراه داشت. به نحوي که بارها سايت مجموعه معماي شاه شاهد فحاشي‌هاي اين جماعت بود. با اين وجود معماي شاه به‌رغم ضعف‌ها و برخي گاف‌هاي تاريخي که مورخان به آن گرفته‌اند، باعث شد تا پهلوي پژوهي دوباره بحث داغي شود و حتي شبکه‌هاي ماهواره‌اي به تکاپو بيفتند و در موضع انفعال بخواهند پاسخي به افشاگري‌هاي معماي شاه بدهد.
    
بعد از معماي شاه
با پايان پخش معماي شاه، تلويزيون که قرار بود هر سال يک سريال فاخر تلويزيوني داشته باشد، آخرين ساخته‌اش را نيز پخش کرد و فعلاً مجموعه‌اي در اين سطح براي پخش وجود نخواهد داشت. محتمل‌ترين سريال فاخر تلويزيوني که ممکن است به پخش برسد، «سرزمين کهن» کمال تبريزي است که بعد از ماه‌ها وقفه فيلمبرداري آن دوباره از سرگرفته شده، ولي زمان دقيقي براي پخش آن اعلام نشده است. اين احتمال نيز وجود دارد که با توجه اينکه به روزهاي پاياني سال نزديک مي‌شويم و مجموعه‌هاي نوروزي در حال توليد هستند، مديران رسانه ملي ترجيح دهند پخش مجموعه‌هاي بلند تلويزيوني را به زماني بعد از تعطيلات نوروز 96 موکول کنند.
قطعاً معماي شاه پربحث‌ترين و پرحاشيه‌ترين سريال چند ساله اخير تلويزيون است که توانست با راه‌اندازي يک سايت اينترنتي جامع و موفق، علاوه بر اطلاع‌رساني درباره سريال بخشي را به پاسخگويي به سؤالات بينندگان درباره حوادث تاريخي و محتواي سريال ايجاد کرد. اين سبک از همراهي با مخاطب مي‌تواند الگويي براي ديگر مجموعه‌هاي فاخر تلويزيوني باشد که دير يا زود بايد ساخته شود و به پخش برسد.

منبع : روزنامه جوان