فیلم‌هایی که تنور اکران زمستان را گرم کرده‌اند

 در‌ سال سینمایی که پشت سر گذاشتیم، فیلم فروشنده اصغر فرهادی با فروشی بیش از ١٦‌میلیارد تومان موفق‌ترین فیلم ایرانی در جدول فروش سالانه بود و نشان داد که هواخواهان فرهادی فقط منتقدان، مدیران جشنواره‌ها و داوران نیستند و مردم هم تماشای فیلم‌های او را از اوجب واجبات می‌دانند. بعد از این فیلم جدیدترین فیلم به نمایش درآمده منوچهر ‌هادی یعنی فیلم من سالوادور نیستم قرار دارد که ١٤ونیم‌میلیارد فروخته و جالب این‌ است که این فیلم با این فروش رویایی تنها فیلم پرفروش کارنامه کارگردانش است و تاییدی بر مدعای کسانی که فروش بالای این فیلم را نه به دلیل فیلمنامه یا ساخت و پرداختش که به دلیل حضور ابرستاره‌ای به نام رضا عطاران می‌دانند. ٥٠کیلو آلبالوی مانی حقیقی با خیل ستارگانش نیز نزدیک به ١٤‌میلیارد تومان فروخته و بالاتر از ابد و یک روز سعید روستایی تازه آمده ایستاده که ١١‌میلیارد و٥٠٠‌میلیون تومان از گیشه‌ها عایدی داشته است. بارکد، فیلم خوش‌ساخت مصطفی کیایی با فروش ١١‌میلیارد و ٣٠٠میلیون تومان در جایگاه پنجم فیلم‌های پرفروش‌ سال ایستاده و ششمین فیلم جدول هم سلام بمبئی قربان محمدپور است که تاکنون ١٠‌میلیارد و٢٠٠‌میلیون تومان از گیشه‌ها دشت کرده است...

 استقبال از این فیلم به‌خصوص در روزهای نخست نمایشش کاملا غیرقابل پیش‌بینی بود؛ به نحوی که این فیلم پس از گذشت فقط ۲روز از نمایشش یک میلیاردی شد و رکورد سریع‌ترین زمان رسیدن به فروش میلیاردی را شکست. این استقبال اگرچه برای سینمای ایران خبر خوشی است، اما در عین‌حال نشان از این دارد که باوجود تمام ضعف‌ها و بی‌منطقی‌های سینمای غالب هند، این سینما حتی وقتی با نمونه‌های نازل فیلمفارسی هم ممزوج شود، باز می‌توان کسانی را یافت که از این ملغمه خوش‌شان‌ آید و حتی دیدن آن را به دیگران نیز پیشنهاد دهند. این شاید بزرگترین دستاورد سلام بمبئی برای سینمای ایران باشد که باوجود تمام ادعاهایی که درباره تغییر ذائقه تماشاگران ایرانی مطرح می‌شود، تماشاگران ما متاسفانه همان تماشاگران همیشه هستند که فیلمی مثل اخراجی‌ها را در دوره‌ای بدل می‌کنند به پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران و حالا هم که رشادت کرده و سلام بمبئی را یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های سال و تمام تاریخ سینمای ایران کرده‌اند...

 خلاصه داستان فیلم از زبان سازندگانش چنین عنوان شده: گاهی پیش از آن‌که بدانی، خیلی زود دیر می‌شود. این خلاصه داستان مبهم درواقع بهترین زبان گویا برای فیلمی چون هفت ماهگی می‌تواند باشد. فیلمی واقعا مبهم در ابتدا که البته در ادامه خیلی آسان و سریع دست خود را پیش تماشاگر رو کرده و گره‌های داستانی را که باید قاعدتا در فینال فیلم باز شوند، در همان میانه کار لو می‌دهد...  البته ذکر این نکته لازم است که چنین نگاه سختگیری به فیلم آبرومندی چون هفت ماهگی بیشتر ناظر به توقعی است که برآورده نشده. هفت ماهگی می‌توانست چون کوچه بی‌نام در ذهن و قلب دوستداران سینمای اجتماعی فیلمی ماندگار شود؛ اما الان نشده و تقصیر این نشدن هم بر دوش کارگردان است و گرنه، در نگاهی بی‌توقع، هفت ماهگی نه‌تنها در کلیت سینمای ایران نمره قبولی می‌گیرد، بلکه حتی به جرأت می‌توان گفت از بیش از نیمی از تولیدات این سینما یک سروگردن هم بالاتر قرار می‌گیرد... در فرهنگ عامه این سرزمین به افراد عجول می‌گویند انگار هفت ماهه به دنیا آمده‌اند. نگاه به فیلم هفت ماهگی نشان می‌دهد این فیلم خود نیز از این مشکل در امان نبوده و اگر ‌هاتف علیمردانی در مرحله سناریو عجله نمی‌کرد و بیشتر روی شخصیت‌ها، گره‌ها و حتی بحران اصلی فیلمش تمرکز می‌کرد، قطعا اتفاقات بسیار بهتری برای فیلم می‌افتاد. در این نکته شک نکنید...

 از حضور جنگ در متن اغلب شوخی‌ها بگیرید و بیایید به ترکیب بازیگرانی که گل سر سبدشان اکبر عبدی است و البته ارژنگ امیرفضلی. تفاوت میان این فیلم و اخراجی‌ها اما از این‌جا آغاز می‌شود که کارگردان این فیلم که محمدرضا ممتاز نام دارد، نه دست باز مسعود ده‌نمکی در اخراجی‌ها را داشته و نه دلگرمی او به برخی حمایت‌ها را و نتیجه این شده که فیلم حتی در مقایسه با آن‌سری فیلم کهنه و رنگ‌و‌رو رفته هم کهنه‌تر و رنگ‌ورو رفته‌تر به نظر برسد. چهار اصفهانی در بغداد داستان یک خانواده اصفهانی را روایت می‌کند که با وجود مشکلات پیش‌روی‌شان درگیر جنگ می‌شوند همین مسأله برای آنها حواشی مختلفی در پی دارد. اکبر عبدی، نسرین مقانلو، قاسم زارع، کیمیا باباییان، ارژنگ امیرفضلی، جعفردهقان، پوراندخت مهیمن، آرش شاهسنایی، فرید فوده، محمود مقامی، سیروس کهوری‌نژاد، یوسف قربانی و محمد سهرابی بازیگران این فیلم هستند و فیلم در دفتر شکوفا فیلم با عوامل تقریبا ثابت تولیدات این دفتر تهیه شده است. چهار اصفهانی در بغداد در مدت تقریبا ١٠ روز نخست نمایشش حدود ٣٢٠‌میلیون تومان فروخته و به‌نظر می‌رسد همین فروش نه‌چندان بالا هم تا حد زیادی مدیون حضور اکبر عبدی با آن شمایل آشنایش در فیلم باشد...

 مرگ پدر زندگی این خانواده را با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌کند... در لاک قرمز بازیگرانی چون پانته‌‌آ پناهی‌ها، پردیس احمدیه، بهنام تشکر، مسعود کرامتی و رسول نقوی ایفای نقش کرده‌اند... گفتنی است که‌ سال گذشته در جشنواره سی‌وچهارم فیلم فجر، این فیلم برای حضور در بخش نگاه انتخاب و درنهایت نیز نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردانی و بهترین فیلم در بخش نگاه نو این جشنواره شد. یکی از اتفاقات جالب توجه اختصاص ٥٠٠ نوبت تیزر تلویزیونی رایگان به این فیلم از طرف صداوسیماست؛ اتفاقی که در چند وقت اخیر بی‌سابقه بوده است. سیدجمال سیدحاتمی، کارگردان فیلم لاک قرمز درباره فروش بالاتر از انتظار این فیلم گفته: لاک قرمز ساختار و روایت متفاوتی دارد و فکر می‌کنم چون قصه آن از زندگی روزانه مردم برداشت شده، مخاطب به‌راحتی و خوبی با آن ارتباط برقرار می‌کند. پردیس احمدیه بازیگر این فیلم که حضور تاثیرگذاری در نقش اصلی لاک قرمز داشت درباره نقشش در فیلم لاک قرمز عنوان کرده: من ۲۳‌سال دارم و نقش یک دختر ۱۶ساله را بازی کردم. برای این کار تحقیقات زیادی کردیم، حتی با روپوش مدرسه در چند دبیرستان رفت‌وآمد کردم و کسی متوجه اختلاف سنی‌ام با همکلاسی‌ها نشد. حس خوبی از ایفای این نقش دارم...

 جنجال در عروسی که فیلمنامه‌اش را نیز سیدرضا خطیبی نوشته، از جایی آغاز می‌شود که در یک مراسم عروسی، کودکان را به محل برگزاری جشن راه نمی‌‌دهند و به کلبه‌ای در انتهای باغ تبعید می‌‌کنند. بچه‌ها که متوجه می‌‌شوند برگزارکنندگان مراسم قاچاقچی موادمخدر هستند، تصمیم می‌گیرند جشن را به هم بزنند و این آغاز ماجراست...  درباره جنجال در عروسی باید این را نیز گفت که این فیلم، فیلمی سه‌‌بعدی است و البته به همان نسبت فیلم آقای الف علی عطشانی که لقب نخستین فیلم سه‌بعدی سینمای ایران را برای خود انتخاب کرده بود، بی‌ربط به نوع نمایشش  که اصولا نیاز فیلم‌هایی است که می‌کوشند تماشاگر را در فضا و تحرک صحنه‌ها درگیرتر کنند و نه فیلم‌های تلویزیونی- رادیویی که ١٠بعدی بودن هم نمی‌تواند تاثیری در ارتباط گیری تماشاگر با فیلم داشته باشد.  البته این فیلم ظاهرا به دو صورت سه‌بعدی و دوبعدی ساخته شده است...

 فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده وارونگی هم بهنام بهزادی است و این یعنی که او در ساخت این فیلم تمام موانعی را که می‌توانستند نگاه خلاق او را با آسیب مواجه سازند، از سر راه برداشته و با آزادی صددرصدی دنبال ساخت فیلمی بوده که در کارنامه‌اش گامی رو به جلو به شمار آید. او که پیش از وارونگی فیلم‌های شگفت‌انگیز تنها دوبار زندگی می‌کنیم و فیلم موفق قاعده تصادف را ساخته؛ در سومین فیلمش موضوعی زن‌محور را دستمایه کارش قرار داده و البته در این راه هم تا حد زیادی موفق عمل کرده است. اما نکته مهم درباره این فیلم این است که باوجود این‌که فیلم در تک‌تک عوامل و عناصر و جزییاتش فیلمی استاندارد و قابل‌قبول به نظر می‌رسد، اما درنهایت فاقد آن کوبندگی و تاثیرگذاری دو فیلم قبلی سازنده‌اش است. درواقع وارونگی فیلمی آبرومند و متفاوت در سینمای ایران است اما از این تفاوت‌ها و جزییات استاندارد در جهت خلق اثری که یقه تماشاگر را گرفته و او را در فضا و داستان و سرنوشت کاراکترهایش شریک کند، استفاده مناسبی نشده است...

 مشکل گیتی؛ مشکل بهرام!

 مشکل گیتی جدیدترین فیلم بهرام کاظمی بعد از هشت‌سال دوری از سینما؛ درباره زوجی به نام ايرج و گيتی است که به دلیل توهمی كه بر اثر زندگی اينترنتی گيتی، سايه بر زندگي واقعی اين دو انداخته است، در آستانه فروپاشی زندگی مشترك‌شان هستند. فیلمی‌های آپارتمانی- خانوادگی که در پی مد شکل گرفته در سینمای ایران در چند‌سال اخیر که متعاقب موفقیت‌های جهانی آثار اصغر فرهادی به وجود آمده، سینمای ایران را پر کرده‌اند. مشکل گیتی البته فیلمی آبرومند و نیز خوش آب‌ورنگ است که به سهولت می‌تواند به‌عنوان بهترین فیلم بهرام کاظمی مطرح شود. این فیلم همچنین فیلمی پربازیگر است و هنرپیشگانی چون حمید فرخ‌‌نژاد، یکتا ناصر، امیرحسین رستمی، بهنوش بختیاری، رویا نونهالی، امید روحانی، رامین ناصرنصیر، پانته‌آ مهدی‌نیا، فریبا نادری، حسن اسدی و علی عبادت‌طلب آن را بدل به فیلمی پرستاره کرده‌اند.

 اما باوجود تمام این موارد، مشکل گیتی که انتظار می‌رفت در گیشه مورد استقبال و اقبال مخاطبان قرار گیرد، در این کار ناکام ماند و تنها ٨٠٠‌میلیون تومان فروخت و با این‌که در مقیاس فروش‌های دو- سه‌سال گذشته رقم کمی نیست، اما به هیچ وجه در شرایط فعلی که بیشتر فیلم‌ها بیش از یک‌میلیارد می‌فروشند، نمی‌تواند برای سازندگانش رضایت‌بخش باشد... بهرام کاظمی که در اوایل دهه ٧٠ با نخستین فیلمش پادزهر خود را به‌عنوان سینماگری مستعد شناساند و از آن پس هم با فیلم‌های هدف، از صمیم قلب، عروس فراری، شبی در تهران و این آخرین فیلمش مشکل گیتی حضوری با تداوم در سینمای ایران داشته؛ یک مشکل بزرگ دارد و آن این است که این فیلمساز هیچ گاه نتوانسته خود را به‌عنوان سینماگری محبوب میان منتقدان و مردم به تثبیت برساند. این‌که چگونه فیلمسازی مستعد نمی‌تواند به حق و جایگاه سزاوارانه‌اش در سینمای ایران برسد، یکی از مسائلی است که یافتن پاسخ درستش می‌تواند آینده‌ای به مراتب بهتر را برای سینمای ایران رقم بزند...

 به‌هرحال ذائقه مخاطبی که چهار اصفهانی در بغداد را می‌پسندد، نمی‌تواند معیار مناسبی برای ارزیابی یک فیلم جدی باشد. فیلم اتفاقا فیلم خوش‌ساختی است که داستان سال‌های ۱۲۹۵ تا ۱۳۰۰را روایت می‌کند که در زمان احمدشاه قاجار، بر اثر قحطی ناشی از خیانت انگلیس‌ها، تعداد بی‌شماری از مردم ایران جان باختند. فیلم داستان یتیم‌خانه‌ای را نقطه تمرکز روایت قرار داده که پس از این‌که سرپرست این یتیم‌خانه از دنیا می‌رود، مسئولیت آن را به فردی به نام بنکدار می‌رسد. اما با ورود و غارت آذوقه یتیم‌خانه توسط انگلیسی‌ها، سرپرست جدید یتیم‌خانه تصمیم به مقابله با آنها می‌گیرد و...یتیم‌خانه ایران که نخستین فیلم طالبی پس از قلاده‌های طلاست؛ بعد از جنجال‌های فراوان آن فیلم- که ادعا می‌کرد براساس اسناد واقعی ساخته شده- گام دیگری است از طالبی در جهت فیلم‌کردن یک داستان تاریخی نادیده مانده- که هیچ گاه به ابعاد و تلفات آن در تواریخ اخیر پرداخته نشده است. با این حال ارزش این فیلم طالبی نه در تاریخی بودنش- یا آن‌گونه که برخی مخالفان می‌گویند: استناد تاریخی نداشتنش- که در سروشکل سینمایی کار است. درواقع یتیم‌خانه ایران باوجود تمام ضعف‌ها، شعارها و پیام‌های آشکار و نهانش؛ یک فیلم قهرمان‌محور سینمایی است و این در سینمایی که بیشتر فیلم‌هایش درواقع آثار تلویزیونی هستند که در سالن‌های سینما به نمایش درمی‌آیند، داشته کمی برای یک فیلم نیست...

 گیتا بیشترین تکیه را بر بازیگرانش دارد؛ درواقع مریلا زارعی، حمیدرضا آذرنگ و بهناز جعفری بار اصلی نخستین تجربه کارگردانی مسعود مددی را بر دوش می‌کشند. فیلم همچنین مثل بیشتر فیلم‌های ایرانی مشکل فیلمنامه دارد. فیلمنامه مسعود مددی و میترا تیموریان پر است از شاخ‌وبرگ‌های اضافی، داستان‌های حاشیه‌ای و شخصیت‌های بی‌هویت؛ نقیصه‌ای که اگر حل می‌شد و فیلم در همه اجزا و عناصرش در حد بازیگری و حتی کارگردانی‌اش ارتقا می‌یافت، می‌توانست تأثیر به مراتب بیشتری روی مخاطب داشته باشد. اما این امر ممکن نشده و نخستین تجربه کارگردانی مسعود مددی بدل به فیلمی شده که می‌توان با ارفاق آن را یک فیلم معمولی خواند...