سود و زیان لوازم آرایشی را چه کسانی می برند؟

به گزارش بولتن نیوز، گرایش دختران و زنان به آرایش چهره در حد وسیع از جمله موضوعات مورد بحث جامعه شناسان است چنانکه در محافل اجتماعی- فرهنگی به بحث پرمجادله تبدیل شده است. در واقع فشار اجتماعی که اکنون برای آرایش کردن و زیبا شدن وجود دارد در وهله ی اول ساخته و پرداخته همین شرکت های سازنده و تولید کننده است و عوامل اجتماعی و فرهنگی هم به کمک آن آمده اند.
یک کارشناس می گوید با استناد به برخی از پژوهش های علمی وتحلیل جامعه شناسان ،گرایش اغلب دختران و زنان به تغییر چهره و آرایش را می توان در ظاهر بهتر داشتن، اعتماد به نفس بالاتر پیداکردن، احساس روحیه ی بهتر داشتن و افزایش موقعیت طبقاتی، دانست.
ایرنا در گفت و گویی با دکتر سیمین کاظمی جامعه شناس و پزشک به بررسی و واکاوی این مسئله اجتماعی پرداخته است و به سؤالاتی با این رویکرد که تأثیر گذارترین عامل در مسئله اجتماعی گرایش زنان و دختران دانشجو به آرایش چهره و راهکارهای عملیاتی آن چیست ؟، پاسخ داده است .

**س : عوامل اجتماعی گرایش زنان و دختران دانشجو به آرایش چهره را چگونه تحلیل می فرمایید ؟
در گرایش به آرایش چهره یا تلاش برای زیبایی مجموعه ای از عوامل و نه لزوماً عوامل اجتماعی موثر هستند، عوامل اقتصادی در کنار عوامل اجتماعی و فرهنگی در شکل گیری گرایش به زیبا شدن مؤثر هستند.
معمولا در تحلیل گرایش به آرایش کردن زنان، به انتخاب فردی و حق تصمیم گیری فرد پرداخته می شود و حتی برخی آن را از حقوق زنان می دانند در حالی که اگر سطح تحلیل را کمی بالاتر ببریم، خواهیم دید حق انتخاب تمام قضیه نیست و تنها جزء کوچکی از آن است.
گستردگی استفاده از لوازم آرایش به شکلی که امروز می بینیم محصول رشد سرمایه داری است که زنان را به مصرف محصولات زیبا کننده و پیروی از مد سوق داده است و با اشاعه ی اصول مجعولی نظیر اینکه زیبایی و مد یک نیاز و ضرورت ذاتی بشر است و همیشه هم وجود داشته است آن را به امری گریزناپذیر و اجباری تبدیل کرده است.
واقعیت این است که تجارت لوازم آرایش یک تجارت پرسود است و مصرف لوازم آرایشی عواید هنگفتی را به جیب شرکت های سازنده و نیز دلالان و واردکنندگان سرازیر می کند. فشار اجتماعی که اکنون برای آرایش کردن و جهاد برای زیبا شدن وجود دارد در وهله ی اول ساخته و پرداخته ی همین شرکت های تولید کننده است و عوامل اجتماعی و فرهنگی هم به کمک آن آمده اند.
ژان بودریار می گوید: پیام های مصرف گرایی زنان را مخاطب قرار می دهد و رابطه زنان را با خودشان بر اساس مصرف شکل می دهد و از آنها خواسته می شود که زیبا و جذاب باشند تا مورد پسند واقع شوند.
تبیین های دیگری در خصوص این فشار اجتماعی که بدن زنان را کنترل و آن را شکل می دهد، وجود دارد. مثلاً فوکو می گوید بدن های زنان به ویژه زنان طبقه ی متوسط دستخوش مجموعه ی وسیعی از رژیم های گفتمانی بوده است. منظور از رژیم گفتمانی، رژیمی است که در آن نحوه ی رفتار فرد تحت نظارت قرار می گیرد و اعمال او تابع مجموعه ای از قوانین و مقررات پنهان و نانوشته قرار می گیرد. در واقع مفهوم زنانگی را می شود یک رژیم انضباطی به حساب آورد که طی آن به زنان القا می شود برای اثبات زنانگی لازم است مجموعه ای از اعمال و رفتارهای خاص را انجام دهند و خود را طبق ایده آل و آرمان زنانه ای که در جامعه موجود است، شکل دهند.
با وجود الگوها، مدل ها و ایده آل هایی که از زیبایی به زنان ارائه می شود، زنان ممکن است دچار نوعی نفرت یا ناامیدی از بدن و ظاهر خود شوند و با استفاده از لوازم و مواد آرایش درصدد غلبه بر این نفرت برآیند.
با استفاده از نظریه گافمن هم می شود گفت، آرایش کردن زنان در واقع نوعی مدیریت بدن است و زنان برای آن که قضاوت دلپذیر و مطلوبی از جامعه کسب کنند، و خود را به آرمان زنانه متعهد و وفادار نشان دهند به وسایل زیباکننده (از لوازم آرایش گرفته تا رژیم های غذایی و جراحی های زیبایی) متوسل می شوند.
البته همه ی این گرایش به مصرف مواد آرایشی در بستر فردگرایی که در جامعه رو به تزاید است تسهیل و تشدید می شود.

**س : برخی از جامعه شناسان علت این گرایش را فقدان اعتماد به نفس ، هم رنگی با جماعت زنان ، سخت گیری های خانواده و جامعه . . . می دانند . از دیدگاه شما تأثیر گذارترین عامل در این مسئله اجتماعی چیست ؟
ویژگی های فردی و روانشناختی، ویژگی های خانوادگی، اعتقادات دینی، تحصیلات، وضعیت تأهل، شغل، سن و طبقه ی اجتماعی همگی تا حدودی می توانند بر مصرف لوازم آرایش و چگونگی مصرف آنها مؤثر باشند. در مورد طبقه ی اجتماعی نمی توان گفت مصرف محصولات آرایشی به یک طبقه خاص اختصاص دارد، چون با توجه به گستردگی و تنوع محصولات آرایشی و نیز در دسترس بودن این محصولات با قیمتهای مختلف، همه ی طبقات مصرف کننده ی لوازم آرایشی هستند، منتها ممکن است طبقات بالا از برندهای معتبر ، مرغوب و گرانقیمت و طبقات فرودست از محصولات ارزان و نامرغوب استفاده کنند.
رقابت و تلاش برای کسب موقعیت های مختلف از جمله موقعیت ازدواج یا موقعیت شغلی می تواند از جمله دلایل استفاده از مواد آرایشی باشد. در شرکت های خصوصی حتی ممکن است مهم تر از توانایی ، مهارت و شایستگی ها از زنان انتظار رود با زیبایی و جذابیت ظاهری که الزاماً باید با استفاده از مواد آرایشی باشد، به کسب و کار آن شرکت ها رونق ببخشند. اهمیت این موضوع تا آنجاست، که به عنوان مثال در بعضی بیمارستان های خصوصی نیز به زنان مبلغی تحت عنوان حق آرایش به پرستاران زن پرداخت می کنند!
به نظر می رسد میان حقوق و آزادی های زنان و میزان برابری جنسیتی در هر جامعه و میزان مصرف مواد آرایشی نیز رابطه ای وجود داشته باشد. زنی که در یک جامعه ای با تبعیض جنسیتی کمتر زندگی می کند، در آن جامعه الزام کمتری برای زیبا شدن وجود دارد ، او برای مشارکت در زندگی اجتماعی به دلیل حقوق انسانی اش و نه به دلیل زیبا بودنش مورد پذیرش قرار می گیرد . در کشورهای اروپایی مثل کشورهای اسکاندیناوی که برابری جنسیتی بیشتر محقق شده است، میزان مصرف مواد آرایشی کمتر است ، و زنان کمتر به سمت آرایش می روند. اما آمارها حاکی از آن است، که کشورهای خاورمیانه و به ویژه عربستان و بعد ایران بالاترین میزان مصرف لوازم آرایش را دارند.

**س : نقش تبلیغات رسانه ها در شکل دهی این گرایش اجتماعی چگونه است ؟
رسانه در واقع یکی از مهمترین ابزارهای معرفی مد و سرمشق های زیبایی به جامعه است. در رسانه است که تصویر زن/ مرد ایده آل در مقابل مخاطب قرار داده می شود و مخاطب را برای شبیه شدن به نمونه های ایده آل تشویق می کند. گروه های مرجع مثل بازیگران و مدل ها از طریق رسانه است که جایگاه رهبری خود را پیدا می کنند و به عنوان پیشتازان مد و زیبایی جلوه فروشی می کنند.

**س : چه راهکار هایی را برای این مسئله اجتماعی پیشنهاد می کنید؟
به طور کلی برای حل این مسأله لازم است عوامل پدیدآورنده ی آن محو شوند که البته عوامل قدرتمندی هستند و محو آنها به آسانی اتفاق نمی افتد.همچنین تلاش برای رفع تبعیض از زنان می تواند از اجبار و الزام به آرایش کردن بکاهد.
زنان با بازاندیشی در مواجهه با بدن خودشان، و با پذیرش بدن طبیعی شان، می توانند از فشارهای بیرونی رهایی یابند و برای کسب جایگاه واقعی شان در جامعه کوشش کنند. آگاه شدن زنان از پشت پرده ی الزام به آرایش و دانستن علل و عوامل اجبار به آرایش می تواند آنها را از افراط در این مسیر بازدارد.