«سال گرگ» و «سیانور» در یک نشست

به گزارش بولتن نیوز به نقل از روابط عمومی کانون اندیشه جوان، در چهارمین نشست کتابنوش، به بازنمایی کتاب «سال گرگ» آخرین اثر جواد افهمی که به تازگی نامزد دریافت جایزه شهید حبیب غنی‌پور شده و به سازمان مجاهدین خلق پرداخته است، پرداخته شد. عزت مطهری، که در دوران مبارزات انقلابی مشهور به عزت‌شاهی بود و تاریخ زنده زندان در عصر پهلوی دوم محسوب می‌شود، مسعود احمدیان، معاون فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی و نویسنده فیلمنامه «سیانور» و علی‌اصغر عزتی‌پاک، مدیر گروه داستان مؤسسه شهرستان ادب و نویسنده کتاب «آواز بلند» حضور داشتند.

کار چریکی با دو دو تا چهار تا جمع نمی‌شود

در ابتدا عزت مطهری، در خصوص فاصله بین مخالفت با نظام طاغوت و شاهنشاهی تا تبدیل شدن به چریک صحبت کرد و گفت: خانواده، دوستان و همکلاسی تاثیر زیادی روی بینش و افکار افراد دارد. مبارزه مخصوصا کار چریکی با دو دو تا چهار تا جمع نمی‌شود، بیشتر احساسات و شورش‌گری و طغیان است؛ وگرنه اگر بخواهیم با محسابه‌گری پیش برویم مخصوصا اگر جنبه دینی نداشته باشد، فرد خود را به خطر نمی‌اندازد. شخص باید زندگی سختی را تحمل کند به خصوص دوران مخفی بودن که بسیار سخت است. زندگی چریکی بر همه چیز تاثیر دارد، پوشیدن، لباس، خوراک، خوابیدن، استفاده از امکانات و... کسی از ناز و نعمت نمی‌تواند بیاید وارد آن زندگی‌ سخت شود؛ لذا به افکار و مطالعاتش برمی‌گردد و علایقی که دارد. آن موقع می‌گفتند عمر مفید چریک شش ماه است. این‌قدر خفقان وجود داشت که از یک جایی، شما لو می‌رفتی. خیلی از خانواده‌ها نمی‌دانستند بچه‌هایشان در حال مبارزه هستند، بعد از دستگیری متوجه می‌شدند.

وی با ردّ این مطلب که فقط افراد مستضعف و فقیر چریک می‌شدند، بیان کرد: از ۱۵ خرداد ۴۲ و کشتار مردم در ورامین، حبس‌های طولانی‌مدت و تجدید مجازات مبارزان، توسط حکومت، باعث شد مخالفین رژیم به سمت مبارزه مسلحانه و چریکی بروند و اکثر افرادی هم که چریک بودند از طبقه مرفه و دانشجو بودند و کم پیش می‌آمد که از طبقه مستضعف باشند.

«سیانور» ادای دین به بچه مسلمانانی بود که هوار نمی‌کشیدند

مسعود احمدیان با توجه به تجربه مشترکش با جواد افهمی در پرداختن به قصه مجاهدین و ضمن تأکید بر ضرورت بازخوانی تاریخ گفت: تعریفمان از سیاست و مبارزه متفاوت است، یک موقع حزب تشکیل می‌دهید تا صاحب قدرت شوید و به اهداف‌ مدنظرتان برسید که این فارغ از اینکه در چه رژیمی هستید، می‌شود کار سیاسی. یک موقع هم تمام راه‌ها بسته است و به ناچار به سمت مبارزه و مخفی شدن می‌روید که این کار چریکی است.

معاون فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی و نویسنده فیلمنامه «سیانور» با اشاره به این مطلب که «سیانور» ادای دین به بچه مسلمانانی بود که هوار نمی‌کشیدند، بیان کرد: «سیانور» جان کلامش این است که باید روبه‌روی جریانی ایستاد که به شما اجازه تفکر و اندیشیدن نمی‌دهد.

احمدیان با بیان این مطلب که بابت ساخت این فیلم خیلی دردسر کشیدیم تا مدیوم ادبیات تبدیل به مدیوم سینما شود گفت: اگر شجاعت تهیه‌کننده نبود تا بهروز شعیبی را برای ساخت این اثر راضی کند و مجموعه‌ای از بهترین‌های سینما بیایند، شاهد این فیلم نبودیم.

وی درباره خط سیر عاشقانه در اثر اظهار کرد: در بحث‌های ادبیات دراماتیک، تم‌های زیادی نداریم و همیشه جابه‌جایی در ادبیات و سینما خوب جواب داده است؛ ما از این تم استفاده کردیم که اگر آدمی بین عشق و وظیفه‌اش گیر کند باید چه کار کند. برای پاسخ به این سؤال باید موانعی را روبه‌روی شخصیت اصلی قرار دهید که مخاطب با شما همراه شود تا ببیند بعد از آن چه می‌شود. در «سیانور» سعی کردیم مخاطب امروزمان را بشناسیم. ما در زمان نوشتن فیلمنامه به این فکر می‌کردیم مخاطب «سیانور» که خواهد بود.

یک عده دنبال بهانه برای مخالفت هستند

مطهری در خصوص ساخت سریال درباره کتاب خاطراتش توضیحاتی داد و اظهار کرد: در خصوص ساخت فیلم و سریال از کتابم به من پیشنهادهایی شد. برای یکی از این سفارش‌دهنده‌ها سه شرط گذاشتم: اول اینکه در مورد مسائل غیراخلاقی نباشد چون مخالف حضور دختران در این جریان بودم، دوم اینکه سرگرمی صرف نباشد، و سوم اینکه قبلاً فیلمنامه را نگاه کنم که آنها پذیرفتند، اما بعد از نوشتن فیلمنامه، دیدم تنها چیزی که مطرح نشده خواسته‌های من بود.

او درباره «سیانور» گفت: یک عده دنبال بهانه برای مخالفت هستند، در حالی که از نظر من فیلم روی هم رفته اثر خوبی بود و قسمت عاشقانه‌اش هم مؤدبانه بود و از نظر اخلاقی قابل قبول بود. قسمت بازجویی و اعدام هم خیلی خوب نشان داده شده بود.

سعی کردیم منصف باشیم و آخرت‌فروشی نکنیم

احمدیان در پاسخ به سوال مجری نشست که «فرصت قهرمان‌پروری از اثر گرفته شده است، چطور در نگارش فیلمنامه با این مسئله برخورد کردید؟» گفت: دنبال یک راه جدید بودیم و کار سختی بود؛ فیلمنامه یا حادثه‌محور است یا شخصیت‌محور. سؤال خودم هم موقع نوشتن این بود که شخصیت اصلی کیست؟ ما بین یک قهرمان در سازمان چریکی و یک ساواکی بودیم. بیشترین میزان اسنادی که از این دو سازمان قابل دسترس هست مربوط به سازمان امنیت بود.

وی درباره اهمیت جنبه‌های پلیسی و تئوریک در مرور وقایع گذشته و خصوصاً در «سیانور» اظهار کرد: آنچه در نوشته مکتوب و یا تصویر دنبالش هستیم این است که نویسنده یا سازنده چقدر انصاف را رعایت کرده است، در «سیانور» ما حتی در مورد ساواکی سعی کردیم منصف باشیم و آخرت‌فروشی نکنیم. همه مبارزات آن دوره را نمی‌شود به لجن کشید، که چرا در خانه تیمی بودید و با توجه به آن محدودیت‌ها، نسخه پیچید.

مردم فرهنگ را رها کرده‌اند

علی‌اصغر عزتی‌پاک، مدیر گروه داستان مؤسسه شهرستان ادب و نویسنده «آواز بلند»، در رابطه با رمان «سال گرگ» توضیحاتی داد و گفت: مردم ما کتاب را نمی‌خوانند و اگر مخاطبین کتاب به کتاب توجه می‌کردند، آقای افهمی الان حتماً در حال نوشتن رمان جدید بود.

او همچنین بیان کرد: کتاب دو سال بدون هیچ واکنشی در ارشاد بود و مسکوت ماند و بعد از مصاحبه‌ای که آقای افهمی کرد، کتاب بدون ممیزی منتشر شد. این اتفاقات در حالی رخ داد که این اثر جایزه رمان انقلاب را از دست آقای فردی گرفته بود و از این جهت تأییدیه بزرگی پشت آن بود. آقای افهمی در «سال گرگ» به نفع ادبیات منصف شده و نشانه حرفم این است که عده‌ای معتقدند در این اثر بخشی از سازمان مجاهدین تطهیر شده است؛ ولی چنین اتفاقی نیفتاده و آنها که این حرف را زدند نتوانسته‌اند رمان را درک کنند.

عزتی‌پاک ادامه داد: آقای افهمی به شخصیت‌های رمان اجازه حرف زدن داده و با حکمی در جیبش سراغ آنها نرفته و اجازه داده در فرآیند ماجراها خود را افشا کنند. همراه کردن مخاطب و رساندن او در فرآیند طبیعی ماجراپردازی به نتیجه، کاری بوده که جواد افهمی مدنظرش بود. دغدغه افهمی برای مسائل مردم ایران در ۳۰ - ۴۰ سال اخیر جدی است، بنابراین اهل بازارگرمی نیست و اینها را اجتماع و اقشار کتابخوان باید بدانند. «سیانور» دیده شد و جدی گرفته شد اما درباره رمان‌هایی مثل «سال گرگ» این اتفاق نیفتاد، ای کاش بخشی از جامعه و بخشی از حاکمیت به کتاب توجه کنند تا اتفاقات مبارکی در این رابطه بیفتد.

کتاب درست معرفی نشده است

احمدیان در پایان صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: مردم باهوشند و می‌دانند باید چه بخوانند و چه نخوانند، می‌دانند چه فیلمی ببینند و نبینند. جماعت هنرمند باید بدانند با چه بیان و زبانی آنچه را بر این نسل گذشته بیان کنند. شاید کتاب درست معرفی نشده یا درست عرضه نشده است.

عزتی‌پاک نیز در جمع‌بندی صحبت‌های خود بیان داشت: فیلم «سیانور» و رمان «سال گرگ» باید قصه بگویند. اثر اگر قصه بگوید حتماً مخاطب را پیدا خواهد کرد.

کتابنوش، عنوان مجموعه نشست‌های نقد، رونمایی و بازنمایی کتاب است که با همکاری کانون اندیشه جوان و مرکز تبادل کتاب قرار است هر دو هفته یک‌بار در مرکز انجام گیرد. چهارمین نشست دوشنبه ۲۲ آذرماه ساعت ۱۵ تا۱۷ در مرکز تبادل کتاب، به نشانی، چهارراه ولی عصر، خیابان برادران مظفر، مرکز تبادل کتاب برگزار شد.