تلاش ۶۶ ساله ایرج افشار رونمایی شد

به گزارش بولتن نیوز، مجید غلامی جلیسه هم گفت: «کتابواره» مصداق عینی دقت نظر و آرشیویست بودن استاد افشار است و گوشزدی کاملا جدی برای کتابخانه‌ها و مراکز آرشیو ما خواهد بود.

کتاب «کتابواره: فهرست مقاله‌ها، رساله‌ها، جزوه‌های کمیاب گنجیه پژوهشی ایرج افشار سپرده شده به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی»  عصر یکشنبه ۲۵ مهرماه با حضور  سیدفرید قاسمی ، مجید غلامی جلیسه ،  علی بهرامیان ، عباس مافی، پارکوهی هارطونیان  و سیدعلی آل داوود در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب رونمایی شد.

در ابتدای این نشست، سید فرید قاسمی گفت:  پنج سال و هفت ماه و یک هفته است که استاد ایرج افشار در بین ما نیستند. در این مدت خانواده، دوستان و دوستداران وی برای تحقق آرزوهای ایشان در زمینه چاپ و نشر آثارشان کوشش هایی کردند و مسیرهای گوناگونی برای تحقق آروزهای ایشان تعریف شده که یکی از این مسیرها،  همکاری مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی و موسسه خانه کتاب است. بر اساس این همکاری، ابتدا کتاب «فهرست نامه کتابشناسی ایران» و سپس« کتابواره» منتشر شده است.

وی ادامه داد: در این مسیر آثاری منتشر شده و خواهد شد که ناشران خصوصی رغبتی به نشر آنها  ندارند و سرمایه گذاری شخصی در زمینه انتشار این آثار انجام نمی شود. اما باید بدانیم که این آثار از مراجع مهم و امهات هستند ولی به علت اینکه مخاطب خاص دارند سرمایه گذار شخصی و ناشر خصوصی برای سرمایه گذاری آنها رغبت نمی کند.

این نویسنده و پژوهشگر مطبوعات افزود: «کتابواره» با تلاش و پیگیری خانم هاتونیان و آقای مافی سامان پیدا کرد و امیدواریم سایر آثار هم به همین روال انتشار پیدا کنند. در نگاه اول ممکن است کسی تصور کند که آیا می توان این کتاب را از آثار ایرج افشار قلمداد کنیم یا خیر.  باید گفت بله. بزرگترین تالیف ایرج افشار، گنجینه پژوهشی او است. هیچ اثر تالیفی ایرج افشار ۶۶ سال طول نکشید.  بنابر نوشته های خودشان که می گویند: «پایه این مجموعه در سال ۱۳۲۳ گذاشته شد و تا سال ۱۳۸۶طول کشید».

قاسمی ویژگی ها و قابلیت های کتاب «گنجینه های پژوهشی» را برشمرد و گفت: همه سرآمدان، کتابشناسان و کتابداران تاریخ معاصر ایران متفق القول هستند که این کتابخانه و گنجینه به وسیله یک فرد معمولی جمع آوری نشده بله به وسیله بزرگی مانند افشار گردآوری شده که وسواس زیادی در جمع آوری منابع داشتند. باید امیدوار باشیم انتشار ویرایش دوم «فهرست نامه کتابشناسی های ایران» و «کتابواره» که اولین کتاب برگرفته از مجموعه افشار است، سرآغازی برای انتشار سایر فهرست ها باشد. نباید مجموعه گنجیه پژوهشی استاد افشار را با انتشار این دو کتاب تمام شده بدانیم بلکه باید فهرست های گوناگونی از  مجله ها، نامه، عکس ها و... موجود در گنجینه استاد افشار  منتشر کنیم.

وی اظهار کرد: شاید کسی تصور کند که این کتابخانه به استاد افشار به ارث رسیده باشد. در صورتی که اینگونه نیست. ایشان در خانه و خانوده ای پُر از کتاب و مجله به دنیا آمده اند و این کتابخانه و گنجینه پژوهشی یک میراث فردی است که این بزرگ‌مرد خودش به تنهایی ۶۶ سال  برای جمع آوری آن تلاش کرده است.

قاسمی در پایان گفت: استاد افشار همیشه به دنبال اطلاع رسانی بود و این کار را گاهی با احیا، تالیف و تدوین فهرست و روزگاری با تازه ها و پاره های ایران شناسی به سرانجام رسانید. از این رو «کتابواره» در جهت تحقق یکی از آرزوی های استاد افشار منتشر شده و امیدواریم سرآغازی برای نشر سایر فهرست ها  باشد.

در ادامه، علی بهرامیان تدوین کتاب «کتابواره» را دشوار دانست و گفت: باید به تهیه کنندگان  این کتاب خسته نباشید گفت چرا که تهیه فهرست از جزواتی با زبان های مختلف لاتین و عربی و... کار دشواری است و احتیاج به تحقیقات گسترده ای دارد.

وی افزود: ارزش این کتاب  برای کسانی که در زمینه های مختلف ایرانشناسی کار می کنند مشخص می شود. استاد ایرج افشار زندگی خود را صرف ایرانشناسی کرد به طوری که زندگی او با این موضوع  عجین شده بود. ایشان به صورت هوشمندانه و بادقت و دلسوزی این گنجینه را گردآوری کردند.  

بهرامیان بیان کرد: یادداشت هایی که مرحوم ایرج افشار بر کتاب های خود نوشته اند به عنوان اثر مستقلی منتشر خواهد شد و برای اولین بار است که این اتفاق رخ می دهد. مرحوم افشار در زمان خودشان تلاش کردند تاریخ، فرهنگ و جنبه های کهن و معاصر ایران را بشناسند و به مردم روزگار خودشان بشناسانند و این کار را تسهیل کنند. هیچ موسسه ای از حیث عظمت کار، هوشمندی و تشخیص اینکه چه چیزی برای شناسایی ایران موثر است، با استاد ایرج افشار قابل مقایسه نیست.

در ادامه، پارکوهی هارطونیان با بیان اینکه با انتشار کتاب«کتابواره» یکی از خواسته ها و آروزی های من و آقای مافی به عنوان دانش آموختگان مکتب  استاد ایرج افشار محقق شده است، گفت: کتابواره نتیجه تلاش، کوشش و تجربه ۸۰  ساله استاد افشار است.

وی افزود: استاد افشار مقاله هایی را بر اساس نام مولف جدا کردند. من مقاله ها را تفکیک کردم و مواد خواندنی را که باید در قسمت لاتین گنجانده شود براساس نام نویسنده جدا کردم تا بر روی آنها کار شود. استاد افشار برای تعدادی از مقاله ها توضیحات لازم را نوشته بودند. اما باز هم مقاله هایی بودند که فاقد اطلاعات کتابشناسی بودند یا ناقص بودند. سعی کردم با مراجعه به منابع مختلف آنها را کامل کنم.

هارطونیان افزود: مقاله هایی که مشخصات کتاب شناسی آنها ناقص یا فاقد آن هستند تعدادشان کم است. هدفم این بود که اگر کسی به این فهرست مراجعه کند بتواند اطلاعات کاملی راجع به آن پیدا کند.زمانی که کار کتابواره به ما واگذار شد  استاد افشار در قید حیات نبود اگر بودند بی تردید من جواب بسیاری از سوالات را از ایشان می گرفتم.

وی در پایان گفت: کلیه کارهای قسمت لاتین کتابواره در خود مرکز دایره المعارف انجام شده است. آخرین مرحله کار، صفحه بندی بود. صفحه بندی نوشته های لاتین مشکلات خاص خودش را دارد چرا که قسمت های مختلف لاتین کتابواره زبان های مختلفی را شامل می شود.

در ادامه این نشست، مجید غلامی جلیسه با تاکید بر اینکه نباید از هیچ چیزی در حوزه تحقیق به راحتی عبور کرد، گفت: خصیصه مهم استاد افشار این بود که به راحتی از کنار اتفاقات  و منشورات رد نمی شدند و با دقت نظر و تامل قابل توجهی سعی می کردند این نکات را جمع آوری و آرشیو کنند تا  به درستی بتوانند در جای خود از آن استفاده کنند.

جلیسه گفت: ما متاسفانه انسان های آرشیویستی نیستیم. «کتابواره» مصداق عینی این دقت نظر و آرشیویست بودن استاد افشار است که به همت آقای مافی و  خانم هارطونیا عینت پیدا کرده است. «کتابواره» گوشزد کاملا جدی برای کتابخانه ها و مراکز آرشیو ما خواهد بود و  به آنها می فهماند که چه راحت از داشته های خود گذشته اند و بسیاری از پژوهشگران را از این منابع محروم کرده‌اند که امروز دسترسی به آنها مشکل است.

مدیر عامل خانه کتاب عنوان کرد: امیدوارم با دیدن این کتاب به فکر آرشیو کردن درست این منابع و اطلاع رسانی درست  کتاب هایی از این دست باشیم. این کتاب، گواه زحمات تهیه کنندگان آن است و باید آن  را مطالعه کنیم تا ببینیم با چه دقت و حوصله ای تدوین شده است. امیدوارم با دقت نظر بتوانند کارهای دیگری از مجموعه گنجیه پژوهشی ایرج افشار  را  منتشر کنند.

سیدعلی آل‌داوود، مشاور عالی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در بخش دیگری از این مراسم گفت: استاد افشار از سنین جوانی در هر کنگره، همایش و برنامه علمی داخلی یا بین‌المللی حضور پیدا می‌کرد، بروشور، جزوه یا چکیده مقاله را که به زبان‌های مختلف اعم از فارسی، عربی یا لاتین توزیع می‌شد، گردآوری می‌کرد و در گنجینه خود جای می‌داد.

وی درباره اهمیت «کتابواره» برای تحقیقات ایرانشناسی افزود: یکی از مفاد وصیتنامه مفصلی که برطبق آن افشار کتابخانه و گنجینه خود را به دایره‌المعارف بزرگ اسلامی سپرد و از وظایفی که برای این مرکز تعیین کرد و سیدمحمدکاظم بجنوردی، رئیس مرکز نیز آن را پذیرفت، این بود که مجموعه رساله‌ها، کتابچه‌ها و جزوه‌ها به صورت کتابی چاپ شود تا دستاورد بسیار خوبی برای محققانی شود که در آن رشته‌ها تحقیق می‌کنند و مجموع این مطالب طبق برآوردی که هارطونیان و مافی داشتند جمعا بیش از پنج‌هزار جلد بوده است.

مشاور حقوقی موسسه خانه کتاب ادامه داد: زنده‌یاد افشار برآورد کرده بود که مجموع مطالب گنجینه پژوهشی در حیطه کتابچه‌ها و بروشورها از پنج‌هزار جلد بیشتر است و ضرورت دارد که این مطالب فهرست شود. خوشبختانه با همکاری موسسه خانه کتاب و دایره‌المعارف قراردادی در این زمینه تنظیم شد که دو نفر از همکارن محقق ما در دایره‌المعارف این کار را دنبال کنند. بنابراین مجموعه رساله‌هایی که به زبان فارسی و عربی بود از سوی مافی و مطالب لاتین با تلاش هارطونیان فهرست و در کتابواره جای داده شد.