ایران باید اجازه بازرسی از سایت ها و دانشمندان هسته ای را بدهد

نجفی تأکید کرده است: در تکمیل خاتمه دادن مسائل باقیمانده گذشته و حال یا همان پی‌ام دی، شورا طبق بند ۱۱ از روز اجرای برجام، تمامی ۱۲ قطعنامه قبلی شورای حکام از جمله دو قطعنامه پی‌ام دی یعنی نوامبر ۲۰۱۱ و سپتامبر ۲۰۱۲ را منقضی و فسخ می‌کند.

نماینده دائم کشورمان در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته است که فسخ قطعنامه‌های پی‌ام‌دی شورای حکام که در آنها از مدیرکل خواسته بود در مورد پی‌ام دی گزارش بدهد (بند ۶ قطعنامه سپتامبر ۲۰۱۲) به این معنی است که مدیرکل دیگر در مورد پی‌ام دی وظیفه‌ای ندارد.

پروفسور اولی هاینونن معاون پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و عضو برجسته اندیشکده بلفر در خصوص ارزیابی‌اش از پیش‌نویس قطعنامه ۱+۵ و سخن از بسته شدن موضوع پی‌ام دی ایران با اشاره به گزارش آژانس در دوم دسامبر گفت: در گزارش دوم دسامبر آژانس آمده است که ایران به موازات برنامه هسته‌ای خود، به طور مخفیانه به دنبال تولید سلاح هسته‌ای بوده است. گزارش بر این نکته تأکید می‌کند که آژانس انرژی اتمی قادر به تشخیص تصویر کاملی از تلاش‌های ایران در این زمینه نبوده است. آژانس فاقد اطلاعات کافی درباره میزان دانش ایران در طراحی یک بمب هسته‌ای بوده و نمی‌داند که آیا این کشور به تنهایی از توانایی تولید و آزمایش آن بر خواهد آمد یا خیر.

وی افزود: گزارش «یوکیا آمانو» مدیرکل آژانس به این نکته اشاره می‌کند که این نهاد هیچ نشانه‌ای در دست ندارد که ثابت کند ایران از مواد هسته‌ای اعلام شده برای اجرای فعالیت‌های نظامی استفاده کرده است و این خبر خوبی است. علاوه بر این، غیرمحتمل است که ایران بخواهد در آینده از مواد اعلام شده برای اجرای فعالیت‌های نظامی استفاده کند. در عوض در این گزارش آمده که این احتمال وجود دارد که تهران بخواهد از تسهیلات و مواد اعلام‌نشده برای انجام چنین فعالیت‌هایی استفاده کند. تا وقتی که آژانس به نتیجه جامع‌تری مبنی بر مسئولانه و صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران دست نیافته، نمی‌تواند با اطمینان بگوید که هیچ‌گونه فعالیت اعلام‌نشده‌ای وجود ندارد.

هاینونن در ادامه تصریح کرد: همچنین باید توجه داشت که طبق «برجام» ایران مجاز به حفظ بخش قابل توجهی از ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم خود خواهد بود.

رئیس پیشین بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ادامه مدعی شد: با توجه به دسترسی محدود به اطلاعات مورد نیاز، آژانس قادر نیست که درباره درجه اطمینان خود (کم، متوسط یا زیاد) با صراحت صحبت کند و این فقدان اطمینان با توجه به اینکه ایران در آستانه هسته‌ای شدن است و ظرف مدت ۱۰ تا ۱۵ سال توانایی غنی‌سازی خود را افزایش می‌دهد، حائز اهمیت است. بنابراین، نتیجه‌گیری‌های آژانس تأثیر مستقیمی بر روی سنجش مخاطرات نسبت داده شده به لغو تحریم‌ها، طراحی پارامترهای نظارتی و بررسی فعالیت‌های ایران دارد.

وی افزود: طبق قطعنامه شورای امنیت ایران باید به طور کامل با آژانس درباره همه مسائل باقی مانده همکاری کند. این قطعنامه همچنین ایران را ملزم می‌کند تا بدون هیچ‌گونه تأخیری دست آژانس را برای بازرسی از همه سایت‌ها، تجهیزات، افراد و اسناد مورد نیاز باز بگذارد.

معاون پیشین آژانس در خصوص قدم بعدی آژانس انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران مدعی شد: یک طرح نظارتی قابل اتکا مستلزم اتخاذ اصولی است که تضمین‌کننده عدم توانایی ایران برای ازسرگیری ساخت سلاح هسته‌ای آن هم بدون آگاهی آژانس باشد. با توجه به عدم فهم کامل از ابعاد پیشروی تهران در ساخت سلاح هسته‌ای، راستی‌آزمایی مؤثر کار دشواری خواهد بود.

وی که در محافل رسانه‌ای از او به عنوان طراح موضوع پی‌ام دی یاد می‌شود در ادامه افزود: با توجه به آنچه گفته شد، راه‌های بررسی و راستی‌آزمایی برجام نیازمند محکم کاری هستند. پیش از آنکه آژانس پایبندی ایران به تعهداتش را تأیید کند و جواز لغو تحریم‌ها را در روز اجرای توافق هسته‌ای بدهد، ۱+۵ باید اقدامات بیشتری را اتخاذ کند. لذا قطعنامه ۱+۵ باید شامل برخی موارد باشد.

هاینونن گفت: یکی از این موارد آگاهی از مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده نیازمند بستری معتبر برای راستی‌آزمایی و رصد برنامه هسته‌ای ایران است. بنابراین، ۱+۵ و آژانس باید از ایران بخواهند که به طور کامل درباره همه فعالیت‌های فعلی و گذشته خود شفاف‌سازی کند.

استاد دانشگاه هاروارد در ادامه افزود: مورد دیگر این است که آژانس باید به درجه بالایی از سطح اطمینان درباره خاتمه همه فعالیت‌های نظامی برنامه هسته‌ای ایران برسد و حق دسترسی به همه سایت‌ها و دانشمندان ایرانی موردنظر خود را داشته باشد.

هاینونن در پایان گفت: مورد دیگر این است که نمونه‌برداری محیطی از پارچین در حد یک مثال ضعیف برای بازرسی دیگر سایت‌ها تلقی می‌شود. هرگونه نمونه‌برداری و بازرسی در آینده در ایران و یا هر جای دیگر باید در حضور کارشناسان و بازرسین آژانس انجام شود.