نرخ سود را باهدف خروج از رکود، پایین آوردیم

به گزارش بولتن نیوز،دولت و بانک مرکزی از تعدیل نرخ سود چه هدفی را دنبال می‌کند؟ آیا زمان برای کاهش نرخ سود مناسب بود؟ کاهش نرخ سود چه اثری بر تسهیلات‌دهی بانک‌ها خواهد گذاشت؟ آیا کاهش این نرخ به کوچ پول از بانک‌ها منجر می‌شود؟ با وجود حجم تقاضای بالا کاهش دستوری نرخ سود چه تبعاتی دارد؟ آیا بانک‌ها دوباره وارد رقابت منفی نرخ سود می‌شوند؟ آیا موسسات مالی و اعتباری غیر‌مجاز توان به هم زدن بازی را دارند؟ بانک مرکزی چگونه بر این فرآیند نظارت خواهد کرد؟ اینها پرسش‌هایی است که حمید تهرانفر معاون نظارت بانک مرکزی در گفت‌وگو هفته‌نامه تجارت فردا، پاسخ می‌دهد. در ادامه بخش‌هایی از این گفت وگو را می‌خوانید.

به گزارش اقتصادنیوز، معاون نظارتی بانک مرکزی  تصمیم کاهش نرخ سود را در این مقطع یک تصمیم خوب و بد می‌داند و  معتقد است: از یک طرف با کاهش نرخ سود زمینه برای خروج از رکود فراهم می‌شود و رقابت منفی بانک‌ها بر سر نرخ سود پایان می‌یابد، اما از سوی دیگر کاهش نرخ سود به علت حجم بالای تقاضا از نظام بانکی به فساد دامن می‌زند. 

حمید تهرانفر در بررسی دلایل کاهش نرخ سود در ماه پایانی سال جاری گفت: دیدگاه دولتمردان و مسوولان اقتصادی کشور در حال حاضر بر این است که با کاهش نرخ سود می‌توانند بر روی متغیرهای کلان اقتصاد اثر بگذارند و از رکود موجود در اقتصاد از این طریق بکاهند. اگرچه بانک مرکزی همواره از اعمال دستوری نرخ سود احتراز می‌کند، ولی در شرایط فعلی مسوولان اقتصادی معتقدند که با کاهش دستوری نرخ سود زمینه برای خروج از رکود فراهم می‌شود و بنگاه‌های اقتصادی به فعالیت وا داشته خواهند شد. در این وضعیت اقتصادمان، کاهش نرخ سود به شکل دستوری از یک طرف تصمیم درستی است اما از طرف دیگر دارای اشکالاتی است.

او ادامه داد:  تقریباً تمام بانک‌ها در جریان واسطه‌گری وجوه زیان می‌دهند. سرچشمه این زیان هم از اینجا ناشی می‌شود که سپرده‌گذاران بانک‌ها در حال حاضر به رقم نرخ سودی که به سپرده‌شان داده می‌شود، بسیار حساس هستند. اگر متوجه شوند که بانک دیگری بیشتر از بانکی که در آن سپرده دارند، سود می‌دهد، سریعاً حساب خود را جا‌به‌جا می‌کنند.  قبلاً این همه حساسیت وجود نداشت و روند عادی در این عرصه حاکم بود. در حال حاضر، شرایط به‌گونه‌ای است که سپرده‌گذاران حتی به‌خاطر یک درصد سود بیشتر، بانک خود را تغییر می‌دهند.

تهرانفر ادامه دداد:  متاسفانه، در نظام بانکداری کشور فرهنگ اشتباهی جا افتاده است که مدیران بانک فکر می‌کنند اگر سپرده بیشتر جذب کنند، موفق‌تر هستند و معیار بانک خوب و بد را بر مبنای جذب سپرده می‌دانند. حتی این رویه در تشخیص شعب بانکی موفق هم حاکم است. این تصور غلط باعث شده است که مدیران بانک‌ها از وحشت بردن منابع سپرده‌گذاری شده در بانکشان از سپرده‌گذاران‌شان بهراسند. لذا  بانک‌ها در شرایطی به پرداخت سودهای بالا تن می‌دهند که در مقابل نمی‌توانند سود بالا از تسهیلاتی که می‌دهند بگیرند یا هزینه‌های خود را کم کنند و قیمت تمام‌شده پول را پایین بیاورند. در نتیجه طبیعی است که در زمینه واسطه‌گری وجوه، زیان بدهند.

معاون نظارتی بانک مرکزی تاکید کرد: این مساله باعث شده بانک‌ها با یکدیگر رقابت مخرب و نابرابر داشته باشند. بنابراین در این شرایط رقابت بر سر پرداخت سود بیشتر با توجه به هزینه‌های بالای بانک‌ها و بالا بودن قیمت تمام‌شده پول به ضرر اقتصادمان است و همه از این ناحیه متضرر شده‌ایم.

او گفت: برای شکستن دایره شوم یا سیکل معیوب رقابت مخرب و ناسالم بانک‌ها باید یک نیروی خارجی وارد میدان شود. در حال حاضر این نیروی خارجی بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار است که با اهرم کاهش نرخ سود وارد میدان شده است که حداقل مانع رقابت‌های ناسالم بانک‌ها شود. دراین شرایط از این زاویه به نظر می‌رسد کاهش دستوری نرخ سود، تصمیم درستی از سوی مسوولان اقتصادی کشور است.

او هشدار داد: در سال‌های اخیر عارضه‌ای در اقتصاد ایران  شکل گرفته و قبلاً سابقه نداشته است. در حال حاضر سرمایه‌گذاران نهادی در قالب سپرده‌گذاران نهادی در اقتصادمان ظاهر می‌شوند. یعنی به‌طور ناگهانی موسسه مالی مانند یک شرکت بیمه مثلاً 1400 میلیارد تومان در بانکی سپرده‌گذاری می‌کند. وارد شدن این مقدار پول برای مدیرعامل آن بانک مانند تحقق آرزوی دست‌نیافتنی و بسیار جذاب است و نمی‌تواند به سادگی از کنار آن بگذرد.

تهرانفر افزود:  ورود این پول‌های کلان که از طریق سرمایه‌گذاران نهادی که به سپرده‌گذاران نهادی در بانک‌ها تبدیل می‌شوند امری خطرناک است. چرا که این ارقام درشت در بانک‌ها بر اساس علم اقتصاد قیمت‌ساز هستند، نه قیمت‌پذیر. در واقع سرمایه‌گذاران نهادی در قالب سپرده‌گذاران نهادی به بانک‌ها نفوذ و قیمت تعیین می‌کنند. با توجه به اینکه بانک‌های ما آمادگی پذیرش این سپرده‌های کلان را ندارند و تنها راه نگه داشتن سپرده‌گذاران نهادی را در پرداخت نرخ سود بیشتر می‌دانند و از طرفی سپرده‌گذار نهادی هم این هوشمندی را دارد که از این طریق می‌توانند بر آن بانک اعمال فشار کند در نتیجه زمینه برای بالا رفتن نرخ سود فراهم می‌شود. به هر شکل این یکی از عارضه‌هایی است که باید در اقتصادمان و نظام بانکی‌مان در این باره چاره‌اندیشی کنیم. البته این امر مستلزم اصلاح ساختار نظام بانکی کشور است.

این مقام بانک مرکزی تصریح کرد: چرا باید این تصور غلط در بانک‌های ما به فرهنگ تبدیل شود که هر بانکی سپرده بیشتری دارد، بانک خوب محسوب می‌شود. وقتی این تصور وجود دارد هر سپرده‌گذار نهادی می‌تواند تعیین‌کننده قیمت باشد و به راحتی با منابع بانک‌ها بازی کند. به هر حال کاهش نرخ سود در این راستا انجام شده است که اجازه ندهد بانک‌ها برای تامین رضایت سپرده‌گذاران خود به هر قیمتی که شده حتی به قیمت زیاندهی نرخ سود بالا پرداخت کنند.

او در پاسخ به این پرسشاینکه چه تضمینی وجود دارد که بانک‌ها در این زمینه بازهم به رقابت‌های ناسالم خود ادامه ندهند؟ گفت: وقتی بانک‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که باید نرخ سود کاهش پیدا کند و بانک مرکزی هم در این عرصه وارد شد که این چرخه معیوب را اصلاح کند تا حدود بسیاری از حجم این رقابت‌های ناسالم کاسته خواهد شد.

معاون نظارتی بانک مرکزی گفت: از اول اسفند که نرخ سود را کاهش داده‌ایم و نظارت‌هایمان بر بانک‌ها شدت گرفته است، مردم یعنی سپرده‌گذاران بانک‌ها نارضایتی‌های خود را به شکل‌های مختلف عنوان کرده‌اند و حتی با دفتر من که مسوولیت نظارت بر بانک‌ها در بانک مرکزی برعهده دارد تماس‌های بسیاری گرفته‌اند و گلایه کرده‌اند که چرا نرخ سود را باز هم کاهش داده‌ایم و چرا به فکر آنها نیستیم. حتی برخی از سپرده‌گذاران در روزهای اخیر برای اینکه نارضایتی خود را نشان بدهند سپرده‌های خود را از بانکی که حساب داشته‌اند بسته‌اند و به بانک دیگری منتقل کرده‌اند. در حالی که آن بانک دیگر هم نرخ سودش را کاهش داده است. اما آنها با این کار فقط نارضایتی خود را به بانک‌ها می‌خواهند نشان دهند.

او افزود: از اول اسفند گزارش‌هایی از تخلفات شده است که فوراً رسیدگی کرده‌ایم. این تخلفات هم بیشتر به این علت بوده که رئیس برخی شعب خبر نداشتند از اول نرخ سود را باید دو درصد کاهش دهند. البته الان دیگر تمام روسای شعب بانک‌ها مطلع هستند که نرخ سود کاهش یافته است. ما لحظه به لحظه با بانک‌ها در ارتباط هستیم و تاکید کرده‌ایم که به هیچ سپرده‌گذاری به ویژه سپرده‌گذاران کلان اجازه ندارند سود بیشتری بدهند. معتقدم در این دوره چون وحدت نظر میان بانک‌ها، دولت و بانک مرکزی در زمینه کاهش نرخ سود ایجاد شده از هر زمان دیگر مصمم‌تر هستیم و کمتر شاهد رقابت ناسالم بانک‌ها و نافرمانی آنها خواهیم بود. از طرف دیگر بانک مرکزی تمام‌قد در بازار بین‌بانکی حضور دارد و از این طریق بازار را تحت کنترل خود درآورده است. اگر اختیار عمل در بازار بانکی به دست بانک مرکزی نبود، من به عنوان معاون نظارتی بانک‌ها به ضرس قاطع و اطمینان زیاد نمی‌توانستم بگویم که می‌توانیم از رقابت ناسالم بانک‌ها بر سر نرخ سود جلوگیری کنیم.

معاون نظارتی بانک مرکزی درباره اشکالات  کاهش دستوری نرخ سود نیز تصریح کرد: با کاهش نرخ سود، ترکیب سپرده‌ها در بانک‌ها تغییر می‌کند و سپرده‌های بلند‌مدت به سمت سپرده کوتاه‌مدت و جاری انتقال می‌یابند. وقتی حجم سپرده‌های کوتاه‌مدت بانک‌ها افزایش پیدا ‌کند نمی‌توان بر روی این سپرده‌ها حساب باز کرد چرا که هر لحظه ممکن است، سپرده‌گذار بخواهد پول خود را از آن بانک خارج کند. همین امر باعث می‌شود که بانک‌ها نتوانند تسهیلات بدهند. چرا که پول هر چقدر در بانک‌ها نقدتر باشد کمتر می‌توان تسهیلات داد. این امر نگران‌کننده است. 

اوافزود: بالا بودن حجم تقاضا باعث شده نرخ‌ها هم بالا باقی بماند. در شرایطی که تقاضا زیاد بوده و منابع بسیار محدود است چگونه می‌توان نرخ سود را به شکل دستوری پایین آورد؟ در حال حاضر تسهیلاتی که داده شده است پول آن به بانک‌ها برنگشته یا معوق شده‌اند یا اینکه بنگاه‌هایی که تسهیلات کلان گرفته‌اند، حاضر نیستند در زمان مقرر این پول را پس دهند.  در این شرایط کاهش دستوری نرخ سود با توجه به فشار بالای تقاضا دارای اشکال است و به مشکلات بیشتری در سمت تسهیلات دامن می‌زند.

تهرانفر تاکید کرد: در این شرایط کاهش دستوری نرخ سود به فساد دامن می‌زند. یکی از نگرانی‌های ما نیز این است که با کاهش دستوری نرخ سود زمینه برای فساد در این عرصه فراهم شود. چرا که شرکت‌هایی که در روزنامه‌ها آگهی می‌دهند و خود را به عنوان مشاور سرمایه‌گذاری معرفی می‌کنند از این فرصت سوء‌استفاده می‌کنند و فعالیت مبسوط‌تری در این عرصه خواهند داشت. نظارت در این شرایط کاری بسیار پیچیده است چرا که مساله تنها جلوگیری از رقابت ناسالم بانک‌ها نیست. بلکه مقابله با راهکارهایی است که برخی شرکت‌ها با افرادی که واسطه هستند دارند تا از بانک‌ها تسهیلات بگیرند.

او گفت: بهرشکل  این نگرانی در بخش تسهیلات با کاهش دستوری نرخ سود وجود دارد. البته این امر به مشکلات ساختاری اقتصاد کشور برمی‌گردد و باید به شکل ریشه‌ای حل و فصل شود. به هر شکل تمام تلاش ما این است که با توجه به تقویت نظارت‌هایمان مانع از بروز مشکلات بیشتر در این عرصه شویم و با سوء‌استفاده‌گران در این عرصه مقابله کنیم. به هر حال امیدواریم در بخش سپرده حداقل به نتیجه مطلوب برسیم تا نگرانی‌ها در این زمینه کمتر شود.

معاون نظارتی بانک مرکزی تاکید کرد: گام اول نظارت بر بانک‌ها، برخورداری از بانک‌های سالم است. بانک سالم نیز بانکی است که سودآوری معقول و بادوامی دارد و از مدیران ثابت‌قدم و متخصص در عرصه نظام بانکی برخوردار است. بنابرین باید ما به سمتی حرکت کنیم که بانک‌های خوب تقویت شوند. اینکه بانک‌های بزرگ کشور در سال گذشته در جریان عملیات اصلی خود زیان کرده‌اند این امر برای ما در بخش نظارت بانک مرکزی قابل قبول نیست و باید این پدیده نامطلوب اصلاح شود. در این راستا معتقدیم که باید بانک مرکزی در این عرصه ورود کند و با شدت دادن بر نظارت‌های خود به بانک‌های خوب کمک کند تا در جریان عملیات اصلی خود دیگر زیان ندهند.