بصیرت انقلابی به پهنای سراسر ایران

گروه سیاسی - با صلاحديد آيت الله قاضي طباطبايي تصميم بر اين شد، در  بزرگداشت چهلمين روز شهداي 19 دي  شهر قم، مجلس بزرگداشتی در تبريز برگزار شود. لذا به همين مناسب، جمعه 28 بهمن ماه 1356 اعلاميه‌اي با عنوان دعوت مردم به برگزاري مراسم چهلم شهداي قم در مسجد قزل‌لي و در  سطح شهر پخش شد، اين اعلاميه به امضاي 11 تن از علما و روحانيون از جمله آيت الله قاضي طباطبايي، آيت الله غروي، آيت الله قزلجه‌اي، آيت الله انگجی و ... رسيده بود. یکی دیگر از پيش زمينه‌هاي اين قيام را مي‌توان در مسجد شعبان تبريز كه در آن زمان به پايگاه انقلابيون تبديل شده بود، جستجو كرد.

آغاز درگيري:

به گزارش بولتن نیوز،ساعت 9 صبح روز بهمن 56، مردم جهت شركت در مراسم اربعين در مقابل مسجد قزل لي تجمع كردند و منتظر شروع مراسم بودند، در اين حال، حق شناس، رئيس كلانتري ناحيه شش تبريز دستور داد كه در مسجد را ببندند، وقتی دوباره مراجعه كرده بود ديده بود همچنان مردم در حال رفت و آمدند. اين بار با لحن اهانت آميزي گفت؛ مگر من نگفته بودم درِ اين طويله را ببنديد! مردم كه تاب تحمل اهانت به مسجد را نداشتند، حركت او را بي‌جواب نگذاشتند. جواني از بين مردم بلند شد و به جسارت رئيس كلانتري پاسخ ‌داد. همهمه و سر و صدا در بين مردم بلند شد و مردم به حركت در‌آمدند. در اين هنگام، نيروهاي شهرباني شروع به تيراندازي ‌كردند، محمد تجلايي، اولين شهيدي كه در آن روز به  دست سرگرد حق‌ شناس به شهادت ‌رسید. به دنبال اين جريانات، مردم به خروش آمده و جنازه شهيد تجلايي را بالاي دست گرفته و تظاهرات گسترده‌اي را آغاز کردند.



حركت مردم به سمت مركز شهر آغاز شد و جوانان پرشور و انقلابي با آتش زدن سينماها و مشروب فروشي‌ها و مقر حزب رستاخيز و بانك صادرات (كه در اختيار بهائي‌ها بوده) خشم خود را نسبت به رژيم بروز داده و با شعار «مرگ بر شاه» و «درود بر خميني» خط قرمزها را شكستند. تمام شهر دست به تظاهرات زد و نيروهاي شهرباني تاب و توان هيچ گونه مقابله اي را نداشتند. مردم تا مدتي كنترل شهر را از دست مأموران رژيم خارج كردند. حوالي ظهر به دستور "آزموده"؛ استاندار آذربايجان، ارتش وارد عمل شد و با كاميون‌هاي پر از سرباز و تانك‌هاي خود صحنه‌اي خونين به وجود آورد و ده‌ها نفر را به شهادت رساند و صدها نفر را زخمي نمودند.

 واكنش حضرت امام خميني (ره):

شايد يكي از زیباترین پيام‌هاي امام (ره) نسبت به ملت، پيامي بود كه به مناسبت قيام 29 بهمن سال 56 تبريز صادر كردند، پیامی که آکنده از مهر و لطف ایشان به مردم غیور تبریز بود:

«سلام بر اهالي شجاع و متدين آذربايجان عزيز! درود بر مردان برومند و جوانان غيرتمند تبريز! درود بر مرداني كه در مقابل دودمان بسيار خطرناك پهلوي قيام كردند و با فرياد «مرگ بر شاه» خط بطلان بر جزافه گويي‌هاي او كشيدند! زنده باشند مردم مجاهد عزيز تبريز، كه با نهضت عظيم خود مشت محكم بر دهان یاوه گویانی زدند كه با بوق‌هاي تبليغاتي، "انقلاب خونين استعمار" را كه ملت شريف ايران با آن صد در صد مخالف است "انقلاب سفيد شاه و ملت" مي‌نامند و اين نوكر اجانب و خود باختۀ مستعمرين را نجات دهنده كشور مي‌شمارند...من نمي‌دانم با چه زباني به اهالي محترم تبريز و به مادران داغديده و پدران مصيبت كشيده، تسليت بگويم. با چه بيانی اين قتل عام‌هاي پي در پي را محكوم كنم... .»

اسناد لانه جاسوسی امریکا اشاره دارد که:

«تاکتیک هایی که شورشیان به کار می بردند نشانگر آمادگی کامل آنان بود. شورشیان اهداف مشخصی در سر داشتند.» قیام سازمان یافته مردمی تبریز در وسعتی به طول 12 کیلومتر از دانشگاه آذرآبادگان در شرق تا ایستگاه راه آهن در غرب و در عرض 4 کیلومتر از مقر حزب رستاخیر در شمال تا دو خیابان مانده به کنسولگری امریکا در جنوب گسترده شده بود.

آیت الله قاضی طباطبایی در پیشاپیش صف انقلابیون تبریز صلابت و صحت قیام را صد چندان نموده بود. این پیر مرید امام خمینی در این مسیر حتی از بذل جان نیز ابایی نداشت به طوری که حتی چند بار بر روی تظاهراتی که ایشان در آن حضور داشتند آتش گشوده شد.

یکی از جوانان غیرتمند تبریز به نام قربانعلی شاکری در چهارراه دانشسرا زیر گلوله ماموران خود را به بالای مجسمه شاه رساند تا طنابی به گردن آن بیندازد و مردم آن را به زیر بکشند، اما گلوله به وی اصابت کرد و به شهادت رسید.

در محله دؤوهچی (شتربان) یعنی محله مبارز و فقیرنشین تبریز - که سابقه طولانی مبارزه داشت - نبرد سختی میان مردم و پلیس در جریان بود. نیروهای رژیم با همه وسایل موجود سعی در سرکوب مردم داشتند، گاز اشک آور و دود باروت گلوله مانند ابری آسمان را فرا گرفته بود.

واکنش رژیم و وابستگان آن در مورد قیام 29 بهمن تبریز:

مقامات امریکایی پس از قیام تبریز در مناسبت های گوناگون حمایت کامل خود را از شاه اعلام می کردند از جمله در تاریخ 1356.12.11 ویلیام سولیوان سفیر امریکا در دربار شاهنشاهی در یکی از کلوپ های شهر سانفرانسیسکو در مورد ایران سخنرانی نمود و در آن از عدم لیاقت مردم ایران برای دادن آزادی های اجتماعی اظهار تاسف کرد: «به علت آزادی های اجتماعی در ایران بالطبع در وقایع اخیر تبریز مقامات انتظامی دخالت نکرده تا جایی که متاسفانه در تظاهرات تبریز خسارت های زیادی وارد آمده.» یک هفته پس از واقعه تبریز وزیر امور خارجه ایران برای انجام مذاکراتی وارد بغداد شد. به احتمال قریب به یقین ، این سفر در رابطه با رهبری های سیاسی امام و قیام مردم قم و تبریز بود.

نتایج قیام

قیام 29 بهمن تبریز مجزا و مجرد از نهضت امام خمینی معنی و مفهومی ندارد ، این قیام حلقه ارتباط قیام مردم قم و قیام حماسه آفرینان یزد و جهرم می باشد. نتایج قیام تبریز فصل مشترک حرکت مردم سراسر ایران است که به موارد زیر می توان اشاره نمود:

- رودررو قرار گرفتن مردم نه تنها با حکومت بلکه با اساس سلطنت و نهاد رژیم ، به طوری که بعد از قیام مردم قم و تبریز شعار «مرگ بر شاه » در اکثر شهرهای ایران داده می شد. بنا بر نقل برخی از منابع در تبریز بود که برای اولین بار شعار «مرگ بر شاه» شنیده شد.



مقبولیت و محبوبیت روزافزون زعامت سیاسی و مذهبی امام خمینی ، همان چیزی که رژیم را برای مقابله با آن به نشر مقاله توهین آمیز علیه امام واداشت.

افشای پوچ بودن سیاست حداکثر آزادی شاه و حقوق بشر کارتر.

دشمنی و مبارزه با امپریالیسم امریکا و عوامل وابسته به بهائیت و صهیونیسم جهانی تداوم انقلاب برگزاری مراسم چهلم قیام تبریز دست کم در پنجاه و پنج شهر کوچک و بزرگ.
منابع:
اداره کل امور فرهنگی دانشگاه صنعتی اصفهان
پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران