ناشر را طبیب بدانیم/ صنعت فرهنگ را جایگزین نفت کنیم

در ابتدای این همایش، داریوش مطلبی دبیر علمی این همایش به ارائه گزارشی از فعالیت‌های این همایش پرداخت. سپس سید رضا صالحی امیری رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی گفت: مولف، مترجم، مخاطب، کتاب، کتابخانه و کتابدار همگی در کنار کنار اقتصاد نشر، ارتباط زنجیره‌ای دارند که نگاه همه جانبه‌ای را در سیاست گذاری در این حوزه می طلبد.

صالحی امیری گفت: فکر می‌کنم مسائل بنیادی در حوزه نشر ایران مانند یک زنجیر است و نیازمند سیاست‌گذاری جامع در این زمینه هستیم که این سیاست هم در نظام فرهنگی جا دارد تا در این خصوص یک بحث جامع و کامل داشته باشیم.

وی افزود: هنوز مقوله ای به نام کتاب و کتابخوانی و نشر که دانه‌های یک تسبیح هستند، در مقایسه با سایر حوزه‌های اقتصادی کشور، نحیف و ضعیف است و کمتر به آن توجه شده است؛ گرچه در این دولت به این مساله توجه شده اما همچنان نحیف است. در کشور ما ۱۲ هزار ناشر مجوز کار دارند ولی فقط ۴ هزارتا از آن‌ها فعال هستند. یعنی از هر ۳ نفری که مجوز گرفته‌اند تنها یک نفر فعال است. هر روز هم فعالان حوزه نشر کمتر می‌شوند. به نظرم مساله فراتر از چند موضوع کوچک است و به همان سیاست‌گذاری که به آن اشاره کردم، بر می‌گردد. چطور است که برای سوخت و محیط زیست چندین هزار میلیارد هزینه می‌کنیم؟ در حوزه سلامت سرمایه‌گذاری بیش از ۱۰ هزار میلیاردی انجام شده و انصاف نیست که وقتی ریزگردها و آلودگی هوا را می‌بینیم، آلودگی فرهنگی را نبینیم.

رئیس کتابخانه ملی ادامه داد: آلودگی هوا و ریزگردها مربوط به آلودگی جسمی و وضعیت کتاب و کتابخوانی مربوط به آلودگی روحی است. نمی‌توان جامعه را بدون معرفت، اخلاق و همگرایی اداره کرد. اگر وضع به همین منوال پیش برود، با جامعه سرد و بی روحی روبرو خواهیم بود و در جامعه سرد و بی‌روح پدیده طلاق و ناامنی های مختلف به چشم می‌آید. حالا در این شرایط نباید به ناشر به چشم یک تولیدکننده نگاه کرد بلکه باید به چشم یک طبیب به او نگاه کرد. یک ناشر، کانون بازتولید معرفت است.

صالحی امیری گفت: طراحی سیاست در این زمینه، نیازمند تغییر نگرش در اولویت سنجی نیازهاست. مطمئن باشیم که حوزه معرفت از حوزه نفت، کم ارزش تر نیست. می توانیم فولاد و نفت و بنزین را وارد کنیم ولی نمی توانیم فضیلت و معرفت را وارد کنیم. چرا این روزها در جامعه ما وقتی افراد صبح از منزل بیرون می‌آیند، به هم سلام نمی‌کنند؟ گویی با هم بیگانه هستند. این نشان می‌دهد که ما به کتابخانه توجه نداریم پس نیازمند بازنگری هستیم. بیش از یک قرن از صدور اولین مجوز کتاب در ایران می‌گذرد. ۱۳۵ سال پیش در دوره ناصری بود که اداره مربوط به کتاب تاسیس شد. در مجموع ۲۲ قانون، ۲۶ آیین نامه، ۶۲ تصویب نامه، ۱۹ اساس نامه و ۲۵ موافقت نامه در حوزه کتاب و نشر داریم ولی انباری از این قوانین کار ما را راه نینداختند چون کاغذهای بی روحی هستند که باید روح در آن ها دمیده شود.

وی همچنین گفت: ما نیازمند بازنگری در صنعت فرهنگ هستیم. صنعت فرهنگ شامل کتاب، موسیقی، تئاتر، سینما و... می‌شود. صنعت فرهنگ می‌تواند جایگزین صنعت نفت شود. این تمدن، قطعا یکی از ۳ تمدن بزرگ دنیاست و ظرفیت وسیعی برای صنعت فرهنگ دارد. این روزها اگر یک پالایشگاه تعطیل شود، همه متوجه می شوند و خیلی‌ها نگران می‌شوند اما وقتی در تهران هر روز یک کتابفروشی بسته می شود، آیا کسی احساس درد می کند؟ در تهران هر روز کتابفروشی ها بسته می شوند و به جایشان پیتزافروشی‌ها و نمایشگاه‌های ماشین مانند قارچ بیشتر می‌شوند. در ایران کمتر از ۳ هزار کتابفروشی داریم که کمتر از هزارتایشان در تهران هستند. از این تعداد هم کمتر از ۱۰۰ تا، کتابفروشی بزرگ هستند و حدود ۵۰۰ تا کتابفروشی کوچک اند.

رئیس کتابخانه ملی در ادامه سخنانش گفت: پایین بودن سرانه مطالعه در ایران، دلایل زیادی دارد که یکی از آن‌ها، اقتصاد نشر است. هنوز کتاب خریدن به یک ارزش ملی تبدیل نشده است. یکی از مسئولان چند روز پیش می‌گفت رهبر انقلاب در برنامه مطالعه روزانه شان، گاهی روزی ۳ مرتبه مطالعه می‌کنند. آیا باقی هم همین طور هستند؟ اگر نیستند، نیازمند تحول هستیم. تا زمانی که مطالعه تبدیل به یک ارزش نشود، هیچ اتفاقی در نشر ما رخ نخواهد داد.

محمود آموزگار رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز در این همایش گفت: آقای صالحی امیری مانند یک ناشر و کتابفروش صحبت می‌کنند و جان کلام را مطرح کردند که نیازمند یک سیاست جامع در زمینه کتاب و نشر هستیم. همه می دانیم که نشر و کتاب، مبنای همه هنرهاست و به طور کلی با مسائل فرهنگی جامعه گره خورده است. خوشبختانه هفته کتاب فرصتی را فراهم می‌کند که یادمان بیافتد مسائلی در این زمینه داریم.

وی گفت: رئیس در هفته کتاب امسال، بارقه های امیدی را می‌بینیم که ما را بر بقای این کار امیدوار می‌کند. این همایش هم قطعا تاثیر خود را خواهد گذاشت و امیداوریم که صدای آقای صالحی امیری هم به جاهایی که باید برسد.

در این مراسم پیام آبت‌الله علوی گرگانی به همایش ملی کتاب و نشر در قالب کلیپ برای حاضران پخش شد که در این پیام ضمن اشاره به اهمیت حمایت از فرهنگ کتاب و کتاب خوانی و فرهنگ بومی کشور، بر لزوم جهت‌دهی به افکار عمومی و القای افکار صحیح در قالب کتاب تأکید شد.

میرامین محمدی گفت: آموزش مهارت‌های کلامی برای کتابداران در روز همایش از جمله برنامه‌هایی است که به صورت کارگاه جنبی برگزار خواهد شد که تاکنون کتابداران از آن استقبال کرده‌اند. مهمترین هدف این همایش استفاده از ظرفیت جوامع دانشگاهی و علمی برای کمک به حوزه نشر است. ما در این همایش به دنبال این هستیم که خروجی را در اختیار همه قرار دهیم تا مورد استفاده همه قرار گیرد.