دِین سینمای ایران به عاشورا، چه زمانی ادا خواهد شد؟

گروه تربیت اسلامی - واقعه جانگداز عاشورا یکی از موثرترین حوادث تاریخ اسلام و بی شک موثرترین حادثه تاریخ تشیع است؛ حادثه ای که نقشی بی بدیل در جهت دهی و شکل گیری معرفت شیعی در طول قرون و اعصار گذشته داشته است.

کمتر حرکت اجتماعی با مبنای دینی در تاریخ شیعه رخ داده است که به شکلی متأثر از حادثه عاشورا و قیام حضرت امام حسین (علیه السلام) نبوده باشد. قطعا ماندگاری و حفظ اسلام ناب نیز مرهون خون امام حسین (علیه السلام) و قیام بزرگ ایشان است.

به گزارش بولتن نیوز، از اولین لحظات پس از شهادت امام حسین (علیه السلام) آنچه که در دستور کار شیعه قرار گرفت، انتقال پیام قیام عاشورا و حفظ و حراست از محتوای غنی آن بود.

در این بین، استفاده از قالب های مختلف هنری بیشترین نقش را در حفظ، ماندگاری و انتقال پیام این قیام بر عهده داشته اند. شعر، نقاشی، تئاتر در شکل و مدیوم ویژه و اختصاصی عاشورایی اش با عنوان تعزیه و دیگر قالب های هنری هر یک پای به میدان انتقال پیام عاشورا گذارده و در میدان و کارزار زینبی، عَلَم انتقال و رساندن مفاهیم حسینی را بر دوش کشیدند.

در میان اقسام مختلف هنر، هنر هفتم یا همان هنر اغواگر و پرطرفدار «سینما» که امروزه یکی از عمومی‌ترین و محبوب‌ترین تولیدات هنری را ارائه می‌کند، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این جایگاه ویژه، هم به سبب کثرت رجوع و طرفداری عمومی از آن و هم به دلیل میزان اثرگذاری آن در مقایسه با دیگر اقسام هنر، به سینما اختصاص یافته است.

سینما یک رسانه چند وجهی است که در دهه های اخیر با در اختیار گرفتن تکنولوژی، به هنری فوق مدرن تبدیل شده که در کنار محتوا، فرم و تکنیکی که برای انتقال و البته القای پیام و مقصود خود به خدمت می گیرد، در بین اقسام قالب های هنری، عنوان موثرترین را به خود اختصاص داده است.

سالهاست که سینما از یک مقوله صرف هنری و یا سرگرمی ساز بیرون آمده و پای در عرصه هایی نهاده که پیش تر، کسی این فضا را برای آن متصور نبود؛ امروزه، سینما به ابزاری بسیار مناسب برای تبلیغ و ارائه دیدگاه ها و اندیشه های سیاسی، اجتماعی، فلسفی و حتی اقتصادی بدل گشته است.

اما در کنار همه ویژگی ها و مزیت هایی که این هنر مدرن دارد، تاکنون در ماندگاری و انتقال پیام های عاشورا آن طور که باید و شاید از آن استفاده نشده است.

عاشورا به دلیل ویژگی های منحصر بفردش، همه جذابیت های یک واقعه برای ساخت ده ها و شاید صدها فیلم سینمایی را بیشتر از همه وقایع دیگر عالم به همراه دارد، اما آنچه که هم اکنون به عنوان کارنامه ما در استفاده از این قالب هنری در موضوع عاشورا وجود دارد، آن چنان قابل عرض نیست.

در کارنامه سینمای پس از پیروزی انقلاب اسلامی تنها سه فیلم سینمایی که به شکل مستقیم به واقعه عاشورا پرداخته اند، دیده می شود.

اولین فیلم از این کارنامه نه چندان قابل قبول، «سفیر» نام دارد که در سال 1361 توسط «فریبرز صالح» و با بازی بازیگرانی همچون فرامرز قریبیان و عزت الله مقبلی ساخته شد. فیلمی که به قول کارگردانش، اگر حمایت‌های شهید کلاهدوز نبود، هیچ گاه ساخته نمی شد. «سفیر» که داستان «قیس‌ ابن مسهر» سفیر حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) را روایت می‌کند، در آن سالها علاوه بر سینماهای ایران در لبنان نیز به روی پرده رفت.

پس از «سفیر» بیش از یک دهه طول کشید تا سینمای ایران دومین فیلم عاشورایی اش را بر روی پرده ی اکران ببیند. « شهرام اسدی» در سال 1373 «روز واقعه» را بر اساس فیلمنامه ای از «بهرام بیضایی» ساخت. «روز واقعه» از نظر بسیاری از منتقدین، موثق ترین و نزدیک ترین روایت به حادثه عاشوراست.

نزدیک به دو دهه زمان لازم بود که سومین اثر عاشورایی سینمای ایران متولد شود. سومین فیلم کارنامه کوتاه عاشورایی سینمای ایران، فیلم پر خرج و پر حاشیه «رستاخیز» ساخته «احمدرضا درویش» است. رستاخیز که به شدت از ضعف فیلمنامه در کنار اشتباهات فاحش تاریخی و حتی جغرافیایی رنج می برد، بیش از آنکه در محتوا فیلمی عاشورایی باشد، بیشتر یک فیلم هالیوودی با جلوه های ویژه آنچنانی است. رستاخیز با آنکه اکثر سیمرغ های آخرین جشنواره فیلم فجر را درو کرد، اما به دلیل تحریف های عجیب و غریبش از واقعه عاشورا تاکنون فرصت اکران نیافته است.

این سه فیلم، تنها فیلم هایی هستند که در طول سالهای پس از پیروزی انقلاب به شکل مستقیم به حادثه عاشورا پرداخته اند. فیلم هایی که به شکل غیر مستقیم حادثه عاشورا را وجه روایت داستانی خود قرار داده و بدان پرداخته اند نیز، کمتر از تعداد انگشتان دو دست است.

اینها همه و همه، کارنامه سینمای پرادعا و پر سر و صدای ایران پیرامون پرطنین ترین حادثه تاریخ است. کارنامه ای که اصلا به چشم نیامده و حرف قابلی برای گفتن ندارد.

این کم کاری در حالی است که وجوه دراماتیک در متن و حاشیه واقعه عاشورا بستری مناسب برای خلق آثار سینمایی جذاب را فراهم می کند؛ آثاری که علاوه بر سینمای ایران، توانایی اکران و درخشش در سینمای دنیا را نیز داشته باشند و بدین وسیله امکان انتقال مفاهیم ناب عاشورایی به مخاطب جهانی را میسر سازد.

ظرفیت عاشورا در ایده و سوژه و توانایی فیلمسازان ایرانی آنچنان هست که پیوند این دو، ضمن تلاش برای ماندگاری و اثر بخشی بیشتر این حادثه بزرگ، موجب رونق سینمای ایران نیز شود.

در این بین، نهادهای بالا دستی و متولی امر سینما وظیفه ای دوچندان بر دوش دارند. وظیفه ای که اگر به انجام برسد، ضمن آنکه بسترهای سخت افزاری مورد نیاز را فراهم خواهد آورد، با رفع موانع و محدودیت های احتمالی، این امکان را به سینماگران توانا و علاقمند به موضوعات عاشورایی خواهد داد که تولید کننده آثار فاخر سینمایی در موضوعات عاشورایی باشند؛ اتفاقی که در تلویزیون پیرامون مجموعه های عظیم و موفقی همچون مختارنامه به وقوع پیوست.

امید که در سالهای آینده شاهد تولید آثاری ماندگار با موضوعاتی عاشورایی در سینمای ایران باشیم.