نقادی همراه با طنازی

گروه سینِما و تلویزیون - بی‌اغراق اگر امروز بخواهیم پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیون را نام ببریم در بدبینانه‌ترین شرایط خندوانه بین 3 برنامه برتر است. طوری که به اعتقاد خیلی‌ها همزمانی پخش خندوانه و ماه‌عسل باعث کم‌شدن بینندگان ماه‌عسل شد. از وقتی طنر در صداوسیما در حد ساختمان پزشکان سخیف شد و قاسم‌خانی‌ها شمعدونی را نوشتند و سریال‌های مهران مدیری هم در شبکه خانگی پخش شد کمیت طنز در صداوسیما لنگ ماند و تلاش صداوسیما به جایی جز خنده‌بازار و نمونه‌های دیگر نرسید اما خندوانه روح تازه‌ای به طنازی در برنامه‌های صداوسیما دمیده به گونه‌ای که شبکه تازه تاسیس و دسته چندمی نسیم به برکت وجود آن امروز در ساعاتی از شبانه‌روز پر بیننده‌ترین شبکه تلویزیونی است.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از وطن امروز، وقتی صحبت از خندوانه می‌شود در اصل درباره یک دنیا صحبت می‌کنیم، دنیایی که مردمش بدون نگاه به جیب‌شان می‌خندند و آوازهای بوشهری می‌خوانند. دنیایی که شاید از پایتخت‌نشینی فاصله گرفته باشد و قومیت در آن ملاک نباشد و حتی با خاطرات جانبازان در جبهه‌ها هم بتواند مردم را به خنده بیاورد؛ دنیایی که ساعتی ما را در خود غرق می‌کند تا فارغ از هر مشغله و دغدغه بخندیم. بررسی تحلیلی برنامه «خندوانه» نیاز به ساعت‌ها مطالعه جامعه‌شناختی و روان‌شناختی دارد؛ چنانچه رامبد جوان در مصاحبه‌ای درباره علل موفقیت خندوانه گفته بود: «فکر ساخت چنین برنامه‌ای حدود 13 سال است که با من همراه بوده، شاید باورتان نشود ولی در طول این مدت درباره تاثیرات خندیدن، تحقیقات بسیاری به همراه دکتر اردکانیان انجام دادیم.

حدود 2 هزار مقاله در جهان درباره تاثیرات شگرف خندیدن به ثبت رسیده است و ما چیزی حدود 900 مقاله را انتخاب و ترجمه کردیم. همین مقالات پایه و اساس ساخت خندوانه شد». اما اجمالا نکاتی را که درباره این برنامه به ذهنم رسیده است ارائه خواهم کرد. شاید یکی از دلایلی که به موفقیت این برنامه کمک شایانی کرده باشد ساعت پخش مناسب آن باشد. بدون احتساب تکرارهای برنامه، شب موقعی که مرد خانواده از سرکار بازگشته و اتمام کار‌های خانه فرصت فراغت به مادر خانواده می‌دهد؛ خندوانه فرصت خوبی‌ است برای دورهم بودن، برای وقت گذراندن همراه خانواده و بیرون آمدن از حصار مجازی! شاید اگر یک پژوهش آماری انجام شود ثابت کند در زمان پخش خندوانه درصد استفاده از اینترنت یا شبکه‌های موبایلی و... چقدر پایین می‌آید.

یکی دیگر از ویژگی‌های این برنامه استفاده خلاقانه و طراحی هوشمندانه دکور است، استفاده از رنگ‌های مکمل یعنی قرمز و سبز باعث جذابیت بصری شده و طراوت و شادابی حاصل از استفاده این دورنگ انکار‌ناپذیر است؛ علاوه بر آن نوع چینش جمعیتی داخل سالن از هر قشر و گروه به‌صورت محفلی دایره شکل و دورهمی به هم‌افزایی انرژی بین افراد کمک می‌کند. کمبود منابع مالی مشکلی‌ است که گریبانگیر خیلی از برنامه‌های رسانه ملی است و آنها را مجبور به جذب حامیان مالی کرده اما طرز استفاده از آنها و چگونگی تبلیغات نکته‌ای است که خندوانه را متمایز می‌سازد. برخلاف اکثر برنامه‌ها که مجری می‌خواهد خو‌د را بی‌طرف نشان دهد رامبد ترسی از بردن نام حامیان مالی خود ندارد و در جاهای مختلف از آنها استفاده‌های زیادی می‌کند.

اما این حمایت مالی و این تبلیغ امروز خود تبدیل به یک فرهنگ‌سازی برای یک هدف بالاتر یعنی صرفه‌جویی در مصرف آب شده است. شاخصه دیگری که موفقیت را برای تیم رامبد به ارمغان آورده محصور نبودن برنامه در قاب تلویزیون است، همان‌طور که می‌بینیم دغدغه‌مندی برنامه برای مسائلی مانند حفظ محیط‌زیست، کم‌مصرف کردن آب، ترویج فرهنگ کتابخوانی، کمک به کودکان کار و... باعث شده اقدامات متناسبی در هر زمینه انجام شود که این خود شایسته تقدیر است که بدون صرف هزینه‌های هنگفت همایش و... اقدامات گسترده انجام شود و البته همراه کردن فضای مجازی از طریق اینستاگرام و... نیز به این مقوله کمک شایانی کرده است. نکته دیگر ساختارشکنی برنامه و بیرون کشیدن برنامه از قالب مجری، 2 صندلی میهمان و یک میز است که نمونه‌هایش را حتما دیده‌ایم. از مسابقه دادن با میهمان‌ها (دارت و پرتاب حلقه و...) تا دراز کشیدن در فضای دکور و بستن میهمان به صندلی!

دیگر نکته حائز اهمیت وجود یک شخصیت عروسکی دوست داشتنی به اسم «جناب‌خان» است که با ترانه‌های محلی جنوبی و داستان خواستگاری‌اش و لبوفروشی دنیای خاص خودش را دارد که موفقیتش غیرقابل انکار است. موفقیتی که بعد از «مجیدجان دلبندم» کمتر دیده شده بود. حضور میهمانان مختلف از هر قشر و صنف، از بازیگر و ورزشکار و خواننده و فوتبالیست و... تا چهره‌های سیاسی باعث جذابیت هرچه بیشتر برنامه شده است. تعامل کارآمد با تماشاچیان و بینندگان از طریق خواندن سرودهای دسته جمعی و مسابقه‌های مختلف باعث شده تا هر کس شاهد برنامه است دنیای خندوانه را مال خود بداند. شاید اما مهم‌ترین ویژگی خندوانه که هم علت موفقیت آن است و هم توانسته مخاطب را پای برنامه نگه دارد بیان نقدهای جدی در حوزه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاست خارجه در قالب طنز است که باعث شده بی‌آنکه کسی از این حرف‌ها رنجیده خاطر شود و هرگونه نگاه حزبی و سیاسی خاص در آن باشد، جان کلام و انتقاد به نقطه مورد نظر منتقل شود و صدای مردم و اقشار مختلف در نقد مسؤولان و عملکردهای آنها باشد؛ کاری که در دهه 60 کیومرث صابری با «گل آقا»ی خود به نحو احسن انجام می‌داد. بزرگ‌ترین کاری که در خندوانه انجام شد این بود که به همه نشان داد با وجود ضوابط موجود در صداوسیما و محدودیت‌هایی که در ارائه بصری محتوا در نگاه ارزشی به نسبت تصویرگری هالیوودی وجود دارد باز هم می‌توان مخاطب را خنداند و البته که این برنامه بر جذب مخاطب صداوسیما تأثیر بسزایی داشته است.