صنایع کوچک و اشتغالی عظیم

حسین زمانی میقان : در عرف جهانی از بنگاه های کوچک و متوسط برای ایجاد اشتغال و فراهم کردن بستر مناسب برای نوآوری و تنوع در تولیدات استفاده می شود. بنگاه های کوچک از انعطاف پذیری بالایی برخوردارند و کارآفرینی و خلاقیت بیشتری در آن ها صورت می پذیرد. این بنگاه ها راحت تر می توانند خود را با تغییرات پرشتاب محیطی منطبق سازند و نسبت به عوامل اقتصادی و سیاسی سریع تر واکنش نشان می دهند. علاوه بر این, این صنایع عامل جذب و اشتغال بخش عظیمی از جمعیت کشور ها و آموزش نیروی کار ماهر محسوب می شوند. در کشورمان حدود یک میلیون و پانصد هزار شغل به واسطه صنایع کوچک شکل گرفته اند و از این منظر , صنایع کوچک بار بخش زیادی از بار اشتغال کشورمان را بر دوش می کشند که نکته قابل تاملی جهت حمایت بیش از پیش از این صنایع است.

در کشور ما بنگاه های کوچک در قیاس با بنگاه های بزرگ موفقیت کمتری داشته اند. بر اساس آخرین آمار منتشر شده , در حال حاضر 18 درصد از کل واحد های صنعتی مستقر در شهرک های صنعتی غیر فعال اند. این 18 درصد ظرفیت اشتغالی حدود 300 هزار نفر را دارا هستند. دلایل اصلی غیر فعال شدن این واحد ها را می توان به ترتیب اهمیت کمبود نقدینگی , گرانی مواد اولیه , نبود بازار و نقصان ماشین آلات دانست . اگر بخواهیم مشکلات این بخش را بررسی کنیم , چشم گیرترین عامل را تامین مالی صنایع کوچک می بینیم . اندازه کسب و کار و میزان ریسک اعتباری آن کسب و کار مهم ترین شاخص های ارزیابی بانک ها در اعطای تسهیلات اند. به بیان دیگر عمدتا بانک ها , بنگاه های بزرگ را در مقایسه با بنگاه های کوچک در ارجحیت اعطای تسهیلات قرار می دهند, چرا که ریسک بازگشت سرمایه در بنگاه های بزرگ پایین تر است. از سوی دیگر بنگاه های بزرگ برای دریافت تسهیلات از قدرت چانه زنی بیشتر و سوابق مطمئنی برخوردارند که جایگاهشان را برای بانک ها تضمین می کند و این مسئله نیز به ضعف رقابتی صنایع کوچک در خصوص تامین مالی انجامیده است .

صنایع کوچک و متوسط در محصول ناخالص داخلی , اشتغال , ارزش افزوده , توزیع عادلانه درآمد و پیشرفت نقش چشم گیری دارند و پیشرفت سریع تکنولوژی و رشد صنعتی در اقتصاد به مدد نوآوری های این دسته از صنایع شکل می گیرد. عموما کشورهای توسعه یافته این موضوع را به خوبی درک و بخش مهمی از اقتصادشان را بر محور صنایع کوچک و متوسط بنا کرده اند . البته این موضوع اهمیت صنایع بزرگ در اقتصاد را نقض نمی کند و تنها به این نکته اشاره دارد که صرفا بنگاه های بزرگ عامل رشد اقتصاد نیستند و این امر توجه بیشتر به صنایع کوچک و متوسط را ( با توجه به توان کم و حساسیت مضاعف ) می طلبد.