از این بنای قاجاری، فقط یک درخت باقی‌مانده!

به گزارش بولتن نیوز ، «یکی از بیمارستان‌های اروپا در پاریس در هتل «دی‌یو» در سال 1739 میلادی وجود داشت که به گفته‌ی افرادی که در آن زمان آن را مشاهده کرده‌اند، بهترین بیمارستان اروپا بوده است. روی زمین سنگفرش شده، علف خشک پهن کرده و روی این علف‌ها بیماران کنار هم می‌خوابیده‌اند و پای یکی کنار سر دیگری بود ...

با این اوصاف ناصرالدین شاه قاجار پس از مراجعت از سفر فرنگ در سال 1245 که در آن به شدت تحت تاثیر پیشرفت‌های صنعتی و خدمات درمانی گسترده اروپا قرار گرفته بود، دستور داد مریضخانه‌ای به سبک بیمارستان‌های ممالک اروپایی دایر کنند. او به این منظور مشیرالدوله صدراعظم و علی‌قلی میرزا اعتضادالسلطنه، وزیر علوم را مامور به انجام این کار کرد.»

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، و حالا از آن بیمارستان، فقط یک درخت باقی مانده است...

بنای متعلق به آموزش و پرورش

دور درخت را آجرچینی کرده‌اند و هر مهمانی که می‌آید، رئیس بیمارستان زنده ماندنِ این درخت قاجاری را به رخ می‌کشد. «تنها بخش قاجاری باقیمانده از بیمارستان این درخت است». هرچند بخش‌های قدیمی‌تر بیمارستان هم در حال حاضر تعطیل‌اند تا به گفته‌ی دکتر غلامرضا پورمند، رئیس بیمارستان دستی به سر و روی آن‌ها کشیده شود؛ بخشی که با توجه به وضعیت کنونی‌اش به نظر می‌رسد دست‌کم از دوره‌ی پهلوی باقی مانده باشند و نه بیشتر.

درخت قاجاری، ساختمان‌های فرسوده که به مرمت و بازسازی نیاز دارند، دو اتاق عملی که نمونه‌ی آن را رئیس بیمارستان فقط در بیمارستان یکی از کشورهای خارجی دیده است، هرچند مطمئن نیست آن تنها نمونه باشد. اتاقی که دکتر قریب هم در آن عمل‌های زیادی را انجام داده است، حالا غیرفعال باقی مانده تا شاید روزی اعتباری به این بیمارستان دولتی برسد و بتوانند آن را مرمت و بازسازی و بار دیگر مورد استفاده قرار دهند.

اتاق یک، تخت‌های 1، 2، 3؛ اتاق دو، تخت‌های 4،5، 6، 7 و 8 و راه پله‌هایی که شبیه سُرسره‌اند برای بیمارانی که نمی‌توانند از پله‌ها استفاده کنند، اما چه فایده که این بخش‌ها از اواخر سال گذشته تعطیل شده‌اند و هنوز اعتباری برای بازسازی آنها نرسیده است.

اما با توجه به زیاد شدن وسعت بیمارستان، از یک سو یکی دو بنای قدیمی که گویا متعلق به افراد سرشناسی نیز هستند را در بخش پشتی محوطه‌ی بیمارستان در دست تملک و تخریب دارند تا به مساحت بیمارستان اضافه شود، و از سوی دیگر بخش فعال کنونی بیمارستان را که در دوره‌ی پهلوی با ارتفاع زیاد ساخته شده را به گونه‌ای بازسازی کرده‌اند که اگر کسی نداند، این بنا نیز تاریخی است!

فکر می‌کند که چرا باید درست وسط محوطه‌ای تاریخی در میدان مشق، در عرصه‌ی خیابان سی‌ تیر، در حریم درجه یک موزه‌ی ملی ایران و در حریم میدان حسن‌آباد آن را با این مصالح مدرن و در این ارتفاع بالا ببرند؟

البته این ساختمان که در واقع در حیاط شمالی بیمارستان سینا قرار دارد، در گذشته متعلق به وزارت آموزش و پرورش بوده که بازسازی شده است. آن معماری خاصی ندارد و از همان ابتدا به شکل مدرن ساخته شده است.

این بیمارستان در سال 1251 توسط ناظم‌الاطبا و با نام «مریضخانه دولتی» افتتاح شد، از سال ۱۲۶۲ ریاست آن را "میرزا ابوالحسن‌خان بهرامی" به عهده گرفت و از سال ۱۲۷۵ به دستور مظفرالدین شاه ریاست آن را به دکتر ایلبرگ، پزشک ارشد سفارت آلمان سپردند.

بیمارستان سینا

پس از آن در سال ۱۲۸۰ بخش آزمایشگاه «مریضخانه دولتی» با نظارت پزشکان خارجی تاسیس شد و از سال ۱۲۹۴ با خروج پزشکان آلمانی از ایران، دکتر «میرزا زین‌العابدین خان لقمان‌الممالک» به ریاست این مریضخانه درآمد.

یک سال بعد اجازه استفاده از قسمتی از مریضخانه به نیروهای روس و آسیب‌دیدگی تاسیسات آن داده شد و از سال ۱۲۹۶ شمسی ریاست آن را به دکتر «حسن لقمان ادهم (حکیم‌الدوله) سپردند. همچنین از سال ۱۲۹۸ شمسی دو پزشک انگلیسی یعنی «نلیگان» و «اسکات» به مریض خانه آمدند و از سال ۱۳۰۰ «سیف‌الاطبا» ریاست مریضخانه را به عهده گرفت.

با پایان یافتن فعالیت پزشکان انگلیسی در سال ۱۳۰۲ در این مریضخانه، دکتر پرتو (حکیم اعظم) از سال ۱۳۱۳ رئیس این مرکز شد و سرانجام از سال ۱۳۱۹ نام «مریضخانه دولتی» به «بیمارستان سینا» تغییر یافت.

پس از آن نیز تاکنون بخش‌های تخصصی زیادی به این بیمارستان قدیمی و دولتی اضافه شده است. البته کاشی‌های بخش «اورولوژی» بیمارستان در گذشته با نام «میزراه» شناخته می‌شد، هنوز با عنوان «کرسی بیماری‌های میزراه» بالای ورودی این بخش خودنمائی می‌کند.

نکته‌ی قابل توجه دیگر نخستین بیمارستان مدرن ایران، وجود ساختمانی باقی مانده از دوره‌ی پهلوی اول با نمای سنگ تراورتن سفید و در پنج طبقه در حیاط غربی ساختمان است که در گذشته از آن به عنوان سیستم اعانه‌ی ملی یا بخت‌آزمایی استفاده می‌شده است.

اما این بیمارستان تاریخی به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین بیمارستان‌های ایران و به عنوان یکی از بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران یکی از مراکز جراحی به ویژه در موارد تروما در ایران نیز محسوب می‌شود.

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، احمد مسجد جامعی که در یکی از تهران‌گردی‌های خود به این بیمارستان نیز سری زد، با بیان این که نقطه‌ی عطف در رشته پزشکی در گذشته «دارالفنون» بوده است، گفت: دارالفنون آغاز آموزش پزشکی جدید است که فارغ‌التحصیلان و اساتید آن نخستین مریضخانه یعنی «بیمارستان سینا» را بنیان گذاشتند.

به گفته وی، پس از آن دومین بیمارستان «دارالشفا» بوده است که بعد از مدتی به عنوان «مسجد سلطانی» و اکنون به عنوان «مدرسه صدر» شناخته می‌شود، البته اگر ساخت و سازهای جدید اجازه‌ی باقی ماندن دست‌کم بخش‌هایی قدیمی از این مکان تاریخی را داده باشند.

پس از واجد ارزش شناخته شدن بیمارستان سینا توسط شورای عالی معماری و شهرسازی، پرونده‌ی ثبتی این بنا در سال 1383 تهیه شد، اما هنوز این بیمارستان که بیشتر شبیه به یک محوطه‌ی تاریخی است (البته فقط به دلیل وسعت آن و پراکندگی بناهای تاریخی و قدیمی آن)، در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده است. البته در پرونده‌ی ثبتی این بنای تاریخی که 11 سال پیش تهیه شده هم علت ارزشمند شناختن این بنا را با وجود نبود اثری از بنای اولیه و سر در بیمارستان، هسته و کاربری اولیه بنا به عنوان «نخستین مرکز بهداشتی مدرن در تهران» و ساخت بناهای دوران پهلوی که معرف شکل‌گیری ابنیه مدرن تهران است، می‌دانند که این عوامل خود باعث شدند تا بتوان این اثر را در زمره‌ی آثار واجد ارزش و تاریخی شهر تهران به ثبت رساند.

انتهای پیام