اندیشکده امریکن انترپرایز :
راهبرد ایران در قبال شورای همکاری خلیج فارس (۲)
یک اندیشکده آمریکایی در گزارشی به بررسی راهبرد ایران در قبال کشورهای شورای همکاری خلیج فارس پس از نشست کمپ دیوید و چشم‌انداز رقابت میان ایران و عربستان در سوریه و عراق پرداخت.
به گزارش بولتن نیوز، اندیشکده امریکن انترپرایز در گزارشی به قلم جی متیو مکینِس به بررسی راهبردی ایران در قبال سیاست‌های شورای همکاری خلیج فارس در خاورمیانه نوشت: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از زمان انقلاب سال ۱۹۷۹، با توجه به ایدئولوژی حاکمان آن، در راستای تغییر شکل دادن خاورمیانه گام برداشته است. تهران به دنبال آن است تا تعبیر خود از حکومت اسلامی را در منطقه منتشر، با موجودیت اسرائیل مخالفت، و با جایگزین کردن خود به جای ایالات متحده، هژمونی منطقه‌ای خود را به عنوان قدرت منطقه‌ای جدید تحمیل کند.• تهران و ریاض در پی پیشبرد اهداف و برنامه‌های خود در یمن •
جنگ فعلی در یمن نشان‌دهنده‌ی نگرانی تهران از موضع جدید و خصمانه‌ی سعودی است. ایران که بیشتر برنامه‌های خود را از طریق گروه متحد و شریک خود – حزب‌الله لبنان – به انجام می‌رساند، سال‌ها به صورت مخفیانه با شورشیان حوثی در یمن همکاری داشته است.[i] برخلاف بحرین، شیعیان زیدی حوثی فرصتی مناسب در اختیار تهران قرار دادند تا تهران بتواند نفوذ خود را بر روی شبه‌جزیره‌ی عربستان گسترش دهد و با کمترین هزینه فشار را بر روی سعودی بالا ببرد. تهران به احتمال فراوان هنگامی که حوثی‌ها با کمک نیروهای نظامی رییس‌جمهور پیشین – علی عبدالله صالح – کودتایی را در ژانویه ۲۰۱۵ ترتیب دادند، فکر نمی‌کرد که حوثی‌ها هنوز این آمادگی را داشته باشند که بتوانند کشور را اداره نمایند. سپس، سعودی‌ها و متحدان سنّی‌شان در ماه مارس ۲۰۱۵ عملیات "توفان قاطع” را آغاز نمودند تا بتوانند جلوی نفوذ ایران در یمن را بگیرند. تهران نیز در واکنش به این اقدام، پشتیبانی کلامی و دیپلماتیک خود از حوثی‌ها را افزایش داد و حتی تلاش نمود تا با بی‌شرمی هرچه تمام‌تر اقدام به ارسال سلاح به مناطقی که در دست شورشی‌ها قرار داشت بنماید. و همین مسئله باعث گردید که یمن که خط قرمز دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس به شمار می‌آمد، به مهم‌ترین عرصه‌ی نبرد میان دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس و ایران تبدیل گردد.
• ایران در پی گسترش حکومت اسلامی موردنظر خود در میان کشورهای منطقه •
البته ایران به دنبال درگیر کردن خود در یک جنگ فرقه‌گرایانه در منطقه نبود، ولی هم‌اکنون پای ایران به این درگیری‌ها باز شده است. ایران نه تنها خواستارِ در دست گرفتن رهبری خاورمیانه است، بلکه به دنبال دستیابی به رهبری کلِ جهان اسلام نیز هست. تلاش‌های جسورانه‌ی تهران به منظور ایجاد گروه‌های نیابتی – و اغلب شیعه – در کشورهای چند فرقه‌ای و پشتیبانی از نوعی حکومت اسلامی که مغایر با حکومت‌های اسلامی دولت‌های دیگر [در منطقه] است، عاملِ پدیدآورنده‌ی این ناآرامی‌ها بوده است و در نهایت همان پایداری سنّی را در منطقه پدید آورد که ایران در تلاش بود تا از آن جلوگیری نماید. و این یک تضاد درونی و نشان‌دهنده‌ی ضعف بنیادین سیاست خارجی کنونی تهران است.
• استفاده از موشک‌های بالستیک جهت جبران ضعف توان هوایی و زمینی ایران •
– فراتر از رقابت نامتقارن: توازن متداول قدرت
تلاش‌های ایران برای سلطه یافتن بر منطقه شکل تازه‌ای به خود گرفته است: به کارگیری از نیروی نظامی متعارف. از زمان پایان یافتن جنگ ایران و عراق، موشک‌های بالستیک پایه و بنیان طرحهای نظامی ایران را تشکیل داده است. ایران از توان هوایی و زمینی کافی به منظور انجامِ برنامه‌های نظامی خود خارج از مرزهای خود برخوردار نیست. ایران نمی‌تواند در نبردهای هوایی برتری خود را دیکته کند و یا نیروهای جنگجوی پرشماری را خارج از مرزهای خود گسیل دارد. بنابراین، ایران موشک را جایگزین این نقاط ضعف خود نموده است.
• موشک‌های بالستیک ایران، عاملی بازدارنده در برابر اسرائیل و دولت‌های سنّی عرب •
ایران این موشک‌ها را بیشتر به عنوان عاملی بازدارنده و یا اهرم فشار بر روی دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس و اسرائیل به کار می‌برد. البته درست است که توانِ دفاع موشکی دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس به کمک [سپرهای دفاعی موشکی] ایالات متحده در حال بالا رفتن است، اما حتی این سپر دفاعی نیز نمی‌تواند در برابر حملات موشکی ایران ۱۰۰% موفق عمل کند.
• ضعف دولت‌های خلیج فارس در حوزه نظامی •
ایران این نکته را می‌داند که در حالی که بیشتر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از دفاع هوایی، سپرهای هوایی، و توان دریایی بسیار پیشرفته‌تری [نسبت به ایران] برخوردار هستند، اما به دلیل نبودِ آموزش‌های کافی در به کار انداختن این سامانه‌ها و در به کارگیری آن‌ها اشکال دارند. تهران همچنین از این نکته آگاه است که دولت‌های پیرامون خلیج فارس برای انجام هرگونه عملیات نظامی در آینده‌ی نزدیک به طور کامل به توان اطلاعاتی، شناسایی، ارتباطی، لجستیکی، و آموزشی ایالات متحده متکی هستند.
• سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همچنان در فکر بالا بردن توان نظامی و دفاعی خود •
تفکرات نظامی ایران و سامانه‌های دفاعی آن کشور با هدف بهره‌گیری از برتری عملیاتی و جبران ضعف در تهیه‌ی جنگ‌افزارهای پیشرفته و مدرن شکل گرفته است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مانند گذشته توانایی‌های نامتقارن خود را گسترش خواهد داد تا بدین ترتیب هم عاملی بازدارنده در برابر دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس پدید آورد، و هم هرگونه اقدام [نظامی] ایالات متحده و متحدان آن در خلیج فارس را برای آن‌ها دشوار و هزینه‌بر گرداند. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همچنان به سرمایه‌گذاری بر روی قایق‌های کوچک مسلح، موشک‌های دفاعی کروز، زیردریایی‌ها، هواپیماهای بدون سرنشین، توان سایبری، و دیگر سامانه‌هایی که بتوانند از اعمال‌نفوذ ایالات متحده و دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس در خلیج فارس و یا خاک ایران جلوگیری کند، ادامه خواهد داد. ایران احساس می‌کند که باید به کشورهای منطقه و نیز کشورهای جهان یادآوری کند که قدرت کنترل و حتی برهم زدن عبور و مرور در تنگه‌ی هرمز را دارد – که نمونه‌ای از آن را در اقدام اخیر ایران در مختل کردن و ممنوع ساختن رفت و آمد کشتی‌های بین‌المللی که در ماه آوریل و مِه این سال شاهد آن بودیم، می‌توان دید.
• آیا ایران می‌تواند تجهیزات نظامی خود را به‌روز کند؟ •
برای تهران، توازن متعارف قدرت در خلیج فارس در کوتاه‌مدت، به یک معادله‌ی دفاعی و مربوط به توان نظامی بستگی خواهد داشت. و پرسش اصلی در این میان این است که آیا تهران می‌تواند و یا خواهد توانست در دهه‌های پیشِ رو، توانِ موشکی، هوایی، پدافند هوایی، و سامانه‌ی دریایی و زمینی خود را به روز سازد تا بدین ترتیب بتواند به یک قدرت نظامی واقعی تبدیل گردد که توانِ به چالش کشیدن مستقیم دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس را داشته باشد، یا خیر.
• خشنودی تهران از ناکامی نشست کمپ دیوید •
– دیدگاه ایران در مورد نشست کمپ دیوید
به همان اندازه که رهبر ایران نشست ایالات متحده و دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس که در ماه می‌گذشته در کمپ دیوید برگزار شد را محکوم کرد و آن را تلاشی در جهت برانگیختن حسِ "ایران‌هراسی” در منطقه خواند، تهران از این اشتباه دیپلماتیک واشنگتن در ترتیب دادن نشست کمپ دیوید در مریلند نهایت لذت را برد.[ii] و دلیل خشنودی تهران از این گام اشتباه واشنگتن این بود که به خوبی می‌شد رابطه‌ی خدشه‌دارشده‌ی ایالات متحده و عربستان سعودی که در نتیجه‌ی احساس بی‌اعتمادی سرانِ دولت‌های عربی نسبت به سیاست‌های منطقه‌ای ایالات متحده به وجود آمده بود را در طول این نشست دید.
تهران احتمالاً از این مسئله نیز خشنود بود که ایالات متحده هیچ گونه تغییر چشمگیری در سیاست‌های [منطقه‌ای] خود – به ویژه در زمینه‌ی توافق امنیتی جدید میان ایالات متحده و دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس – اعلام ننمود. به بیان کوتاه، نشست کمپ دیوید را می‌توان نشستی با کمترین تأثیر و نتیجه دانست، هرچند که پیامدهای آن به طور کامل برای تهران رضایت‌بخش نبود.
• نکات منفی نشست کمپ دیوید از دید تهران •
کمپ دیوید آشکارا این دیدگاه را تقویت نمود که همسایگان ایران و بخش بزرگی از جامعه‌ی بین‌الملل هنوز جمهوری اسلامی را به عنوان تهدید اصلی [در منطقه] می‌بینند. این نشست به خوبی تمایل روزافزونِ دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس برای ادغامِ توان نظامی‌شان با یکدیگر و گسترش همکاری‌ها در مسائل امنیتی را نشان داد. در بیانیه‌ی مشترک این نشست پذیرفته شده است که توان دفاعی موشک‌های بالستیک دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس گسترش یابد، و از سوی دیگر، اقدامات لازم جهت بالا بردن توان پدافند هوایی و ایجاد یک گروه مشترک انجام پذیرد تا بدین ترتیب این امکان وجود داشته باشد که "نیروهایی متحد عرب” در صورت لزوم بتوانند "پاسخی سریع” از خود نشان دهند.[iii] و بدیهی است که تهران به این بیانیه به چشم خوش نگاه نکرد. و مسئله‌ی نگران‌کننده‌تر برای ایران این بود که دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس خود را متعهد ساختند که نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در بغداد را گسترش دهند، که این مسئله می‌تواند برنامه‌های محوری ایران در عراق را برهم زند.
• سپاه پاسداران، آمریکا را به پشتیبانی از رقیبان ایران در منطقه متهم می‌سازد •
پس از نشست کمپ دیوید و در بحبوحه جنگی که در یمن رو به وخامت می‌گذارد، گفتار ایران در رابطه با عربستان سعودی و دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس حتی تندتر از پیش شده است. سرتیپ غلام‌رضا جلالی، یکی از استراتژیست‌های سرشناس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی این گونه اظهار داشت که جمهوری اسلامی در برخورد با ریاض "باید آماده‌ی نوع جدیدی از درگیری باشد” چرا که عربستان سعودی از یک "رقیب منطقه‌ای” به یک "تهدید نیابتی” تغییر شکل داده است.[iv] و مهم‌ترین مسئله در رابطه با این امر این است که جلالی این تحولات را به تغییر استراتژی آمریکا ربط می‌دهد. وی این گونه عنوان نمود که ایالات متحده دیگر مانند گذشته به صورت مستقیم به دخالت در منطقه نمی‌پردازد، بلکه با تقویت متحدان منطقه‌ای خود در چهارچوب اطلاعاتی، لجستیکی، مشاوره‌ای، و سیاسی، اهداف خود [در منطقه] را پیاده می‌سازد.
• نگرانی ایران از فعال‌تر شدن نقش سعودی با پشتیبانی نظامی آمریکا •
این نوع اظهارنظرها بازتاب‌دهنده‌ی نگرانی تهران از رفتار جسورانه‌ی سعودی تحت رهبری پادشاه جدید – ملک سلمان – است که در نتیجه‌ی ترغیب وی توسط ایالات متحده – شاید در طول نشست کمپ دیوید – صورت پذیرفته است. به بیان دیگر، شاید ایالات متحده به دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس قبولانده است که نقشی پررنگ‌تر جهت مقابله با اقدامات ایران بر عهده گیرند. به علاوه، یک عربستان سعودی با نقشی فعال‌تر، بی‌شک تهدیدی جدی در برابر اهداف بلندمدت ایران به شمار خواهد آمد. ایران حتی ممکن است نگرانِ این مسئله باشد که عربستان سعودی با برخورداری از پشتیبانی پول‌های دولت‌های پیرامون خلیج فارس و پشتیبانی نظامی ایالات متحده، از تدبیرِ مورداستفاده‌ی ایران – یعنی به کارگیری از گروه‌های نیابتی [به منظور پیش بردن اهداف خود در منطقه] – علیه خودِ ایران استفاده کند.
پایان بخش دوم
منبع: اشراف
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
