بازار مشترک اسلامی از ملزومات اقتصاد مقاومتی است

گروه اقتصادی، تحقق اقتصاد مقاومتی جز با دیدن توانمندی‌های یک کشور محقق نخواهد شد. توانمندی‌هایی که می‌توانند سیاسی، اقتصادی یا جغرافیایی باشند. موقعیت ایران به لحاظ جغرافیایی و قرار گرفتن آن در قلب خاورمیانه، بدون شک یکی از مؤلفه‌های اثرگذار بر کامیابی اقتصاد مقاومتی است که باید در ارزشیابی‌ها مورد توجه قرار گیرد.

به گزارش بولتن نیوز، قرار گرفتن ایران به‌عنوان یکی از مؤثرترین کشورهای اسلامی در کنار موقعیت استراتژیک و جغرافیایی که دارد، از دیگر شاخصه‌هایی است که اقتصاددانان و کارشناسان سیاسی نباید نسبت به آن بی‌توجه باشند. ایران به‌عنوان تنها کشوری که نظام سیاسی آن مبتنی بر تشیع نهاده شده و دارای پرستیژ اسلامی در همه دنیا است، می‌تواند از جایگاه سیاسی خود بر سایر کشورهای اسلامی اثرگذاری ویژه داشته باشد که در الفبای اقتصاد مقاومتی، به‌عنوان یک توانمندی به آن نگریسته می‌شود. دراین باره با علیرضا محرابی، استاد جغرافیایی سیاسی دانشگاه شهیدبهشتی به‌ گفتگو نشستیم.

· موقعیت جغرافیایی چقدر می‌تواند در تحقق اقتصاد مقاومتی مؤثر باشد؟

موقعیت جغرافیایی، درجه‌بندی منطقه‌ای، میزان دسترسی به آب و جایگاه ژئوپلتیک کشور از مؤلفه‌هایی است که می‌تواند در جغرافیای اقتصادی ایران نقش مؤثر داشته باشد. اینکه ایران با 15 کشور هم‌مرز است و در حوزه کشورهای عراق، قفقاز و آسیای مرکزی موقعیت ممتازی دارد، یکی از مؤلفه‌های اثرگذار در اقتصاد مقاومتی است که نمی‌تواند از چشم هیچ اقتصاددانی به دور بماند.

· چگونه موقعیت جغرافیایی فعلی ایران به‌عنوان یک مزیت در اقتصاد مقاومتی لحاظ می شود؟

اینکه ایران در شمال توسط دریای خزر و در جنوب توسط خلیج فارس و دریای عمان به آب‌های آزاد ارتباط دارد، نشان‌دهنده مسیری برای صادرات و استفاده از پتانسیل منابع آبی است و به‌عنوان یک مزیت بالقوه برای کشور همیشه پابرجا بوده است که در صورت نیاز می‌توان با تمرکز بر آب و مسیرهای آبی برای بازارسازی، تجارت، منابع نفتی موجود، استفاده از موقعیت‌های نظامی و سیاسی به این دو مقوله جداگانه نگریست.

از سوی دیگر، ایران با 15 کشور هم‌مرز است که تقریباً از همه کشورهای هم‌مرز به لحاظ جمعیت و وسعت و توان نظامی، قدرتمندتر محسوب می‌شود. این مسئله در اقتصاد مقاومتی به‌عنوان یک مؤلفه و شاخص مهم تلقی می‌شود. کشورهایی که ایران دارای مرز مشترک با آنها است، به‌عنوان همسایگان ایران می‌توانند در تحقق اقتصاد مقاومتی مؤثر باشند، چرا که عمدتاً کشورهای کوچک و خشکی هستند که ایران به‌علت داشتن اقلیم مساعد و آب و هوای چهارفصل، امکان تولید و صادرات بیشتری داشته و می‌تواند ارزش افزوده قابل توجهی را نصیب کشور کنند.

· اقلیم و «آب و هوا» ارتباط مؤثری با کشاورزی دارند. چقدر تولید محصولات کشاورزی را در تحقق اقتصاد مقاومتی مؤثر می‌دانید؟

اقتصاد مقاومتی بدون توسعه بخش کشاورزی عملاً ناکارآمد است. به این معنا که منابع انسانی و منابع خاکی به‌عنوان دو مؤلفه اثرگذار در کشاورزی به‌عنوان مزیت‌های نسبی ایران وقتی مورد توجه قرار می‌گیرد که در حوزه تولید و کشاورزی هدایت شوند. کشاورزی ایران هرچند اکنون کشاورزی توسعه‌یافته‌ای نیست، اما با استفاده از منابع موجود آب و خاک و بازمهندسی منابع موجود می‌توان تولید را تا چندبرابر افزایش داد. همان‌طور که در سند چشم‌انداز 20 ساله میزان تولید محصولات کشاورزی حدود 400 میلیون تن پیش‌بینی شده است، نشان‌دهنده استفاده حداکثری از ظرفیت‌های فعلی بخش کشاورزی است؛ لذا بخش کشاورزی و تولید غذا و افزایش بهره‌وری، مؤثرترین مؤلفه در تحقق اقتصاد مقاومتی است که بدون دیدن مختصات جغرافیایی و توجه و تبیین ادبیات جغرافیا به چشم نخواهد آمد.

· موقعیت جغرافیایی ایران در منطقه چقدر می‌تواند در تقسیم‌بندی‌های سیاسی اثرگذار باشد؟

ایران در خاورمیانه به‌عنوان یکی از غنی‌ترین کشورهای منطقه شناخته شده است. کشورهای اسلامی نیازمند یک الگو هستند. همان‌طور که در جنبش کشورهای غیرمتعهد، کشوری نظیر یوگوسلاوی و اندونزی با نگاهی ضداستعماری توانستند به‌عنوان یک الگو قرار گیرند و در تاریخ ثبت شوند، ایران نیز به‌ عنوان پرچم‌دار اقتصاد مقاومتی که از ظرفیت‌های اقتصادی خود حداکثر استفاده را می‌کند، می‌تواند مثل یک الگوی مؤثر باشد. در واقع، پرستیژ سیاسی ایران در اجرای اقتصاد مقاومتی توسط همه کشورهای اسلامی رصد می‌شود و کامیابی ایران در اجرای این سیاست بزرگ می‌تواند سرمشق بسیاری از کشورهای منطقه باشد.

· آیا کشورهای اسلامی کنونی که در منطقه خاورمیانه قرار دارند، هیچ‌گاه نوعی از اقتصاد که مشابه اقتصاد مقاومتی باشد را تجربه کرده‌اند؟

اندونزی هرچند در دهه‌ای با نگاه ضداستعماری به هلند و انگلستان توانست نگاه اقتصادی خود را معطوف به پتانسیل‌های موجود کند، اما هیچ‌گاه نمی‌توان گفت الگوی اقتصاد مقاومتی را در دستور کار خود قرار داده است، ولی آنچه مشخص است، اندونزی پس از ایستادگی در مقابل استعمارگران، به خودآگاهی درباره ظرفیت‌های داخلی خود رسید و اکنون می‌بینیم که در ساختن بازارهایی مثل برند حلال دارای پیشگامی و ایده‌پردازی است؛ در حالی که اندونزی هیچ‌وقت به‌عنوان کشوری کاملاً اسلامی که دارای رژیم سیاسی مذهبی باشد، شناخته نشده بود، اما پایداری که در آن دهه توسط رهبران سیاسی این کشور اتفاق افتاد، خودباوری در اقتصاد این کشور را شکل داد و اکنون اندونزی ساخته‌شده، جزو کشورهای توسعه‌یافته یا در حال توسعه است که به سرعت مسیر صنعتی شدن را طی می‌کند.

· ایران چگونه می‌تواند از موقعیت جغرافیایی خود برای توفیق اقتصاد مقاومتی بهره‌گیری کند؟

اثرگذاری ایران در خاورمیانه در جنبش کشورهای عربی نشان داد که ایران می‌تواند نقش مؤثری در همه کشورهای اسلامی داشته باشد. اقتصاد مقاومتی بدون در نظر گرفتن موقعیت سیاسی و جغرافیایی ایران میسر نخواهد بود، به این معنا که ایران برای تحقق سیاست‌های خود باید کشورهای منطقه و بازارها و نیازهای کشورهای اسلامی موجود در منطقه را جداگانه دیده و به تناسب اقتصاد موجود در کشور و ظرفیت‌ها، برای افزایش صادرات و ایجاد بازار مشترک اسلامی برنامه‌ریزی کند؛ به این معنا که در صورتی ایران می‌تواند از موقعیت جغرافیایی خود بهره‌برداری کند که به‌عنوان یکی از کشورهایی که از چهار فصل بهره‌مند است و امکان افزایش تولید در داخل کشور را داشته و از بهره‌مندی با مرزهای آبی برخوردار است، باید صادرات و افزایش تبادلات تجاری خود با کشورهای منطقه را در دستور کار خود قرار دهد.

تنها زمانی می‌توان در مقابل تحریم ایستادگی کرد که بازار و جبهه مقاومتی وجود داشته باشد که جدا از تصمیم‌گیران تحریم بتواند به تبادلات تجاری خود عمل کند. وقتی ایران صاحب بازار مشترک اسلامی باشد، یعنی ایده بازار مشترک اسلامی را با کشورهای منطقه اجرایی کرده باشد و تبادلات تجاری خود را با کشورهای منطقه از سر بگیرد، به خودی خود دارای بازار و تبادلات اقتصادی است و تحریم ایران بی‌اثر خواهد بود. این دقیقاً تحقق اقتصاد مقاومتی است.

پیش‌شرط اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی را چه می‌دانید؟

پیش از شروع اقتصاد مقاومتی که معتقدم کلید آن زده شده است، باید شناخت واقعی از ظرفیت‌های موجود شکل گیرد و با نگاه درست و شفاف به وضعیت موجود برای آینده اقتصادی و سیاسی کشور برنامه‌ریزی عملیاتی کرد. دیدن برنامه‌های کلی و بلندمدت و نشر ان در افکار عمومی هیچ کمکی به تحقق اقتصاد مقاومتی نمی‌کند. بدون شک پیش از اجرای اقتصاد مقاومتی باید به آسیب‌شناسی موجود در بخش‌های مختلف اقتصادی و توانمندی‌های کشور پرداخت.

ظرفیت‌های خالی‌مانده اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و جغرافیایی کشور می‌توانند در تحقق اقتصاد مقاومتی مؤثر باشند، اما برای استفاده از آن نیاز به ابزار قدرتمند "دانش" است و این مهم جز با استفاده از دانشگاه و نخبگان هر رشته امکان‌پذیر نخواهد بود. اقتصاد مقاومتی نیازمند عزم جهادی است، به این معنا که نه فقط مسئولان دولتی، بکله همه فعالان آموزشی، اقتصادی و اجتماعی کشور باید برای افزایش بهره‌وری و استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها دست به کار شوند. دمیدن روح جهادی توسط رهبر کبیر انقلاب اسلامی آغاز شده است و باید همه زیربخش‌ها با برنامه‌ریزی برای آسیب‌شناسی وضعیت موجود و استفاده کاربردی از ظرفیت‌ها دست به‌کار شوند.

انتهای پیام /