آینده استراتژی دفاعی آمریکا در خلیج فارس (+دانلود)

گروه بین الملل، یک اندیشکده آمریکایی با انتشار گزارشی راهبردی به بررسی استراتژی دفاعی کنونی آمریکا در منطقه خلیج‌فارس و تغییرات مورد نیاز در این استراتژی پرداخته است. در این گزارش راهبردی همچنین تأثیر ایران و توافق هسته‌ای بر آینده استراتژی دفاعی آمریکا و تمامی منطقه خاورمیانه مورد بررسی قرار گرفته است.

به گزارش بولتن نیوز، اندیشکده شورای آتلانتیک در گزارشی راهبردی با عنوان «آینده استراتژی دفاعی و وضعیت نیروهای آمریکا در خلیج فارس» به قلم «باری پاول»، معاون مرکز امنیت بین‌الملل و «بلال صعب»، عضو ارشد امنیت خاورمیانه در این مرکز نوشت: مطالعه و انجام بررسی‌های استراتژیک در مورد آینده استراتژی دفاعی و وضعیت نیروهای آمریکا در خلیج فارس موضوعی است که چندان به آن پرداخته نشده و مدت‌ها به تعویق افتاده است. فاکتورها و عوامل متعددی وجود دارند که نیاز به انجام ارزیابی مجدد و جامع از نقاط قوت و ضعف طرح‌های سیاسی- نظامی آمریکا در خلیج‌فارس را نشان می‌دهند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از: شک‌وتردید نسبت به جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران، خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق در سال ۲۰۱۱ و بازگشت مجدد آنها به این کشور در سال ۲۰۱۴ میلادی، عزم راسخ باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا برای خروج کامل نیروهای ارتش آمریکا از افغانستان تا پایان سال ۲۰۱۶ میلادی، محدودیت‌های مالی قابل‌توجه و جدید در بودجه دفاعی آمریکا، و در نهایت اغتشاشات و خشونت گسترده در بخش‌های گسترده‌ای از منطقه خاورمیانه از جمله ظهور دولت اسلامی عراق و شام موسوم به (داعش). با این حال، به نظر می‌رسد واشنگتن در راستای سازگاری با این تغییرات به کندی عمل می‌کند و در عوض، رویکرد خود در قبال این منطقه بسیار حساس و استراتژیک را بر اساس مفروضات منسوخ‌شده و مفاهیم نامناسب از "ثبات” بنا نهاده است.

 ■ نتیجه مذاکرات هسته‌ای ایران تأثیر بسزایی بر استراتژی دفاعی آمریکا خواهد داشت ■

نتیجه مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه ۱+۵ به رهبری آمریکا (متشکل از کشورهای آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) متغیری است که بر آینده استراتژی دفاعی و وضعیت نیروهای آمریکا در خلیج فارس و در کلّ منطقه خاورمیانه تأثیر قابل‌توجه و بسیار زیادی خواهد داشت. اگر ایرانِ مجهز به تسلیحات هسته‌ای روزی به واقعیت مبدل شود، شوک بزرگی به سیاست‌ها و امنیت این منطقه وارد خواهد شد و در چنین شرایطی آمریکا وادار خواهد شد دستور کار خود در خصوص منطقه خاورمیانه را مورد بازبینی کامل قرار دهد. با این حال، حتی اگر تمامی طرفین مذاکرات به توافقی دیپلماتیک دست یابند که عدم دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای را تضمین کند، باز هم واشنگتن نیاز دارد تغییرات مهمی در زمینه وضعیت نیروهای خود در خلیج‌فارس اعمال کرده و آن‌ها را برای مواجهه با شرایط جدید آماده سازد. از سوی دیگر، آمریکا باید به شرکای منطقه‌ای خود اطمینان دهد که انعقاد توافق هسته‌ای با ایران نه باعث عقب‌نشینی آمریکا از منطقه خاورمیانه و قطع ارتباط با این منطقه خواهد شد و نه به منافع امنیتی شرکای منطقه‌ای آمریکا خللی وارد خواهد کرد.

 

 

■ ارکان اصلی در استراتژی دفاعی آمریکا و اهمیت آن‌ها ■

استراتژی دفاعی آمریکا در خلیج‌فارس بر چهار رکن استوار است که هرکدام از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. این چهار رکن عبارت‌اند از: بازدارندگی، اطمینان آفرینی، مبارزه با تروریسم و توسعه سیاسی. سه مورد اول ارکان اصلی استراتژی دفاعی آمریکا هستند و همچنان باید به عنوان عناصر اصلی استراتژی دفاعی این کشور باقی بمانند زیرا تاکنون برای اهداف بلندمدت آمریکا در منطقه مفید واقع شده‌اند، اما واشنگتن مدت‌هاست به دلیل تمرکز بر امنیت و ثبات کوتاه‌مدت، به توسعه سیاسی (رکن چهارم) توجه چندانی نداشته و این موضوع را اولویت اصلی و واقعی خود قلمداد نکرده است. با این حال، توسعه سیاسی امری است که باید در مجموعه سیاست‌ها و استراتژی‌های آمریکا نسبت به خلیج‌فارس جایگاه برجسته‌تری بیابد. غفلت طولانی‌مدت و عدم توجه واشنگتن به مسئله بسیار مهم توسعه سیاسی باعث ناپایداری استراتژی دفاعی این کشور در خلیج‌فارس شده است. در نهایت باید به این نکته مهم اشاره کرد که استراتژی کنونی آمریکا از پویایی لازم برخوردار نیست و توان مقابله و رویارویی با روندهای روبه‌رشد منطقه‌ای و جهانی را ندارد.

 

■ استقرار نیروها و تجهیزات نظامی آمریکا در خلیج‌فارس برای مقابله با تهدیدات ایران ■

از آنجا که ارکان استراتژی دفاعی آمریکا ارتباط ذاتی با یکدیگر دارند، واشنگتن باید با کمک همکاران منطقه‌ای خود تلاش کند به سطوح بالاتری از همکاری و هماهنگی میان این ارکان دست یابد. استقرار نیروها و تجهیزات نظامی قدرتمند آمریکا در خلیج‌فارس در فراهم نمودن اطمینان امنیتی برای شرکای منطقه‌ای و همچنین مبارزه با گروه‌های تروریستی در منطقه و خارج از آن مفید بوده است. همچنین به نظر می‌رسد استقرار جنگ‌افزارها، سامانه‌های تسلیحاتی و واحدهای نظامی آمریکا در خلیج‌فارس در جلوگیری از حمله ایران به همسایگان خود و یا سرکوب آن‌ها از سوی این کشور مفید و مؤثر بوده است. با این حال، برخی از این تجهیزات با تهدید نامتقارن روبه‌رشدی که از سوی ایران متوجه منافع جمعی منطقه است تناسب چندانی ندارند و نمی‌توانند به شیوه مؤثری با آن مقابله کنند. در واقع این تهدید عبارت است از توانایی و قدرتی که ایران سال‌ها به دنبال آن بوده تا از طریق ایجاد عوامل نیابتی غیردولتی و محلی و به کارگیری آن‌ها، نفوذ و دسترسی خود را در سراسر منطقه خاورمیانه افزایش دهد و همزمان با این امر ثبات داخلی متحدان و شرکای اصلی آمریکا را در خاورمیانه تضعیف کند. هواپیماهای پنهانکار یا رادار گریز (Stealth) و همچنین سامانه‌های دفاع موشکی بازدارنده‌های بسیار قدرتمندی در برابر توانایی‌های نظامی متعارف ایران هستند، اما این تجهیزات و سامانه‌ها نمی‌توانند با تهدیدات نامتقارن ایران مقابله کنند.

 

■ رویکرد دفاعی آمریکا باید بر اساس افزایش دسترسی نظامی به خلیج‌فارس باشد ■

وضعیت نیروهای نظامی آمریکا در خلیج‌فارس (بدون در نظر گرفتن رویکرد هسته‌ای ایران در آینده) باید بر مبنای ادامه دسترسی نظامی آمریکا به خلیج‌فارس قرار بگیرد. در واقع، واشنگتن به جای تمرکز بر ساختار نیروهای خود باید بر موضوع دسترسی نظامی تمرکز کند و به دنبال شناسایی شیوه‌ها و اقداماتی باشد که میزان دسترسی نظامی آمریکا در خلیج‌فارس را حفظ کرده یا بهبود بخشد. آمریکا باید این مسئله را به متحدان منطقه‌ای خود در خلیج‌فارس توضیح دهد که موضوع دسترسی نظامی به خلیج‌فارس از نظر استراتژیک بسیار مهم‌تر از ساختار نیروها است و برای هر دو طرف بسیار سودمند خواهد بود.

 

■ آمریکا برای مقابله با ایران نمی‌تواند صرفاً به ظرفیت‌های نظامی بالای خود اتکا کند ■

وضعیت نظامی جدید و موفقیت‌آمیز نیروهای نظامی مستقر آمریکا در خلیج‌فارس و نقاط دیگر نیز باید تأکیدی بر قابلیت‌های نظامی این کشور باشد. در واقع، هرگونه بحث جدی در مورد این موضع نباید صرفاً به آمار و ارقام محدود شود. اگرچه موضوع ظرفیت نظامی فاکتور بسیار مهمی در بحث بازدارندگی و اطمینان‌آفرینی است، اما نباید آن را یک اصل محوری و یا معیار اصلی دانست، به خصوص در شرایطی که دشمن اصلی ما (در این مورد ایران) از توانمندی‌های نظامی متعارف پایین‌تری برخوردار است. به عبارت ساده‌تر، زمانی که به موضوع وضعیت و پیکره‌بندی دوباره نیروها و تجهیزات نظامی آمریکا در خلیج‌فارس می‌پردازیم، باید به جای سؤالاتی نظیر «چقدر بیشتر یا چقدر کمتر؟» به سؤالاتی مهمی همچون «چه چیزی و کجا؟» بیندیشیم.

 

■ قدرت نظامی ایران و عوامل نیابتی این کشور تهدیدی جدی برای آمریکاست ■

چالش و تهدیدی که از سوی ایران متوجه ماست دارای ابعاد مختلفی است. این کشور از طریق برنامه هسته‌ای بحث‌برانگیز، زرادخانه موشکی در حال تکامل و همچنین سامانه‌های تسلیحاتی خود به صورت مستقیم و از طریق عوامل نیابتی غیردولتی و محلی خود به صورت غیرمستقیم منطقه را با تهدید مواجه کرده است. آمریکا باید تلاش کند تعادل درستی میان دو موضوع برقرار کند: از یک طرف، مراتب جلوگیری از حمله ایران به کشورهای همسایه و سرکوب آن‌ها و جلوگیری از دستیابی بالقوه ایران به توانایی‌های هسته‌ای، و از طرف دیگر، راه مقابله با رویکرد نامتقارن و موفق ایران. هر یک از این موارد مجموعه بسیار متفاوتی از روش‌ها را شامل می‌شوند که اولی بر دفاع خارجی و دومی بر امنیت داخلی متمرکز شده است.

 

■ دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران و ایجاد فرصت مغتنم برای آمریکا ■

اگر ایران از مسیری که به گمان بسیاری مسیر دستیابی به قابلیت‌های هسته‌ای نظامی است دست بردارد و در عوض با گروه ۱+۵ به توافقی دست یابد که برنامه هسته‌ای این کشور را محدود سازد، می‌توان گفت که بار مسئولیت نظامی عظیمی از روی شانه‌های استراتژی دفاعی آمریکا برداشته خواهد شد و آمریکا از استرس و فشارهای سیاسی ناشی از این موضوع رهایی می‌یابد. بدین‌ترتیب آمریکا می‌تواند بر روی مسائل قابل‌کنترل اما چالش‌برانگیز دیگری همچون تهدید نامتقارن از سوی ایران و نقض بالقوه توافق هسته‌ای تمرکز کند. در چنین شرایطی، آمریکا با انجام مجموعه‌ای از اقدامات بهسازی در مورد وضعیت استقرار نیروهای نظامی خود در خلیج‌فارس می‌تواند به بهترین نحو از منافع خود و همچنین منافع متحدان منطقه‌ای خود محافظت نماید. برخی از این اقدامات بهسازی عبارت‌اند از: توزیع و پراکندگی بیشتر نیروهای مستقر در خلیج‌فارس از نظر جغرافیایی، انعطاف‌پذیری بیشتر به لحاظ عملیاتی، پایداری بیشتر از لحاظ سیاسی و تقویت هرچه بیشتر نیروها به لحاظ تاکتیکی. پیشنهاد‌های دیگری در این خصوص از سوی نویسندگان این گزارش ارائه شده که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.

 

■ پیشنهاد‌هایی در راستای بهبود وضعیت استقرار نیروهای نظامی آمریکا در خلیج‌فارس ■

- پیشنهاد و مذاکره بر سر انعقاد پیمان دفاعی دوجانبه با کشورهای عربی داوطلب حوزه خلیج‌فارس

- کاهش میزان دیدپذیری، قابلیت پیش‌بینی و میزان آسیب‌پذیری نیروهای نظامی ارتش آمریکا در خلیج‌فارس از طریق توزیع و پراکندگی نیروها در سراسر خلیج، تنوع و گوناگونی الگوهای وضعیت نیروها و همچنین بررسی دقیق مفاهیم بنیادی جدید.

- تأکید بیشتر بر اهمیت بخش دریایی در آینده وضعیت نیروهای آمریکا در خلیج‌فارس از طریق شیوه‌هایی چون بهبود دفاع دریایی، افزایش توانمندی‌های شناورهای تندرو تهاجمی، بهبود قابلیت‌ها در زمینه عملیات مقابله با مین‌های دریایی و همچنین ارتقاء قابلیت‌های جاسوسی، نظارتی و شناسایی (ISR).

- تقویت و افزایش همکاری‌های امنیتی با شرکای عربی حاشیه خلیج‌فارس تا قابلیت‌های دفاعی خود را بهبود بخشند و سهم بیشتری از بار مسئولیت منطقه را بر عهده بگیرند.

- تقویت سامانه‌های دفاعی در برابر حملات موشکی ایران و تلاش در جهت ارتقاء سطح هماهنگی میان شرکای عربی خود در زمینه سامانه دفاع موشکی بالستیک (BMD).

 

■ دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای بر استراتژی دفاعی آمریکا تأثیر خواهد گذاشت ■

در صورتی که ایران به قابلیت تولید تسلیحات هسته‌ای دست یابد، آمریکا ناچار خواهد شد تغییرات عمده‌ای در استراتژی دفاعی و آرایش نیروهای نظامی خود در خلیج فارس اعمال کند و میزان این تغییرات، بدون شک بسیار بیشتر از پیشنهاد‌های ذکرشده خواهد بود. آنچه در ذیل آمده پیشنهاد دیگری است که به آمریکا کمک می‌کند تا به شیوه مؤثرتری از ایجاد ایرانِ مجهز به تسلیحات هسته‌ای جلوگیری کند:

- ایجاد محرک و انگیزه برای کشورهای خارج از منطقه از جمله متحدان ناتو و دیگر شرکا و ترغیب آنها به مشارکت در تأمین منابع نظامی موردنیاز به منظور ایجاد امنیت در خلیج‌فارس.

 

■ رویکرد آمریکا در قبال منطقه بحران‌زده و آشفته خاورمیانه ■

منطقه خاورمیانه در طی دو دهه اخیر هزینه‌ها و چالش‌های بسیاری از حیث تلفات نیروی انسانی، منابع مالی و همچنین وجهه بین‌المللی منطقه‌ای برای آمریکا به همراه داشته است. با وجود این، واشنگتن نه می‌تواند از میزان دخالت‌های خود در این منطقه بکاهد و نه قادر است صرفاً از راه دور به مسائل و مشکلات این منطقه رسیدگی کند. پنتاگون نباید توسعه و پیاده‌سازی طرح‌های جدید استراتژیکی در وضعیت نیروهای نظامی آمریکا در منطقه خلیج‌فارس را بیش از این به تعویق بیندازد. با توجه به تقاضاهای جهانی در حال تحول و همچنین چالش‌های امنیتی غیرقابل پیش‌بینی، چندوجهی و بسیار پیچیده، به صلاح آمریکا نیست که توان و تلاش خود را برای اولویت‌های استراتژیکی کم‌اهمیت‌تر هدر دهد.

 

■ استراتژی دفاعی آمریکا بیش از هر زمان دیگری نیازمند تغییر و تحول است ■

بنابراین اکنون بیش از هر زمان دیگری لازم است که استراتژی دفاعی آمریکا در خلیج‌فارس حول محورهایی چون اطمینان‌بخشی به شرکا و متحدان، بازدارندگی دشمنان، تداوم و اجرای مستمر مأموریت‌های مقابله با تروریسم و در نهایت لزوم توسعه سیاسی به منظور خشک‌کردن ریشه‌های افراط‌گرایی و ارتقاء ثبات داخلی طراحی شود. تقبل هزینه‌های مالی استقرار و وضعیت جدید نیروهای نظامی آمریکا در منطقه برای حمایت مؤثر از استراتژی دفاعی این کشور نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این وضعیت جدید می‌تواند از طریقایجاد حق دسترسی مداوم به خلیج‌فارس به تلاش‌های آمریکا در جهت حفظ و پیشبرد منافع این کشور در منطقه به شدت آسیب‌پذیر و خطرناک خاورمیانه کمک کند و در عین حال می‌توان از این طریق به اهداف دیگری دست یافت که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: ارتقاء و بهبود قابلیت‌های دریایی و تقویت هر چه بیشتر آن‌ها، تقویت سامانه‌های دفاع موشکی، کسب اطمینان از تنوع و گوناگونی وضعیت‌های نظامی و همچنین غیرقابل پیش‌بینی بودن آن‌ها و در نهایت تقسیم بار مسئولیت منطقه میان دیگر کشورها.

 

■ آمریکا به دنبال حضور مستمر و دائمی در خلیج‌فارس است■

اما مهم‌ترین مسئله این است که استراتژی دفاعی و وضعیت نیروهای آمریکا در خلیج فارس باید هشداری برای شرکا و دشمنان این کشور باشد و آن‌ها آگاه باشند که آمریکا به خلیج‌فارس آمده تا در این منطقه بماند و به دنبال آن است تا روابط بلندمدت و عمیقی با شرکا و متحدان نزدیک خود ایجاد نماید؛ به ویژه متحدانی که دوشادوش همتایان نظامی آمریکایی خود طی عملیات‌های نظامی در مناطق دور دست جنگیده‌اند. باید بدانیم که آمریکا تحت هر شرایط و سناریویی از امنیت شرکای خود در منطقه بسیار حساس، حیاتی و استراتژیک خاورمیانه دفاع خواهد کرد.

 

لازم به ذکر است این گزارش در مرکز اشراف ترجمه شده است.

 

متن کامل گزارش را می‌توانید از لینک زیر دانلود نمایید:

اندیشکده شورای آتلانتیک : آینده استراتژی دفاعی و وضعیت نیروهای آمریکا در خلیج فارس