جناح مومن به انقلاب یعنی چه کسانی؟

گروه سیاسی - مؤمنین به انقلاب، اوصاف گروه ویژه و یا خاصی نیست و می‌توان آن را به اشخاص، تشکل‌ها، مجموعه‌ها و گروه‌‌های درون‌انقلابی اطلاق کرد. به عبارتی، یک روحیه یا تفکر است که در اشخاص به وجود می‌آید و تمام ابعاد جسمی و روحی آن‌ها را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد.

به گزارش بولتن، اگرچه شاید نتوان این ویژگی که بارها مورد تأکید رهبر انقلاب قرار گرفته است را در بیانات ایشان به‌راحتی استحصاء کرد، اما با توجه به بیانات ایشان در زمینه‌ی مجموعه‌ها، گروه‌ها و افراد مختلف، می‌توان اوصاف این اشخاص را برشمرد. لذا ممکن است برخی از اوصاف این تفکر در توصیه‌ها و بیانات معظم‌له به مجموعه‌های جوان باشد، اما به این معنی نیست که سایر مؤمنان انقلابی و مؤمنان به انقلاب از لزوم برخورداری از این اوصاف مبری باشند. از طرفی دیگر، تعریف یک تفکر بدون بررسی موشکافانه‌ی ابعاد مختلف آن امکان‌پذیر نیست و بلکه تعریف جامع، دقیق و علمی یک پدیده با «تعریف برمبنای اوصاف» آن میسور می‌شود. لذا ابتدا باید با بازبینی و مراجعه به ویژگی‌هایی که معظم‌له به سایر مجموعه‌ها و افراد اطلاق کرده‌اند، مؤمنین به انقلاب را شناسایی کرد و سپس براساس ویژگی‌هایی که احصاء شده است، این تفکر را تعریف کرد. این ویژگی‌ها و اوصاف را می‌توان در دو دسته اوصاف ناظر به شخصیت معنوی افراد و اوصاف ناظر به فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی، تقسیم‌بندی کرد.

اوصاف ناظر به شخصیت معنوی

در این زمینه می‌توان به ویژگی‌های زیر اشاره کرد:

1. اهتمام به امور دینی

عرصه‌ی رشد در هر جامعه‌ی‌ دینی، بر ارتقای فرد در دو بُعد اخروی و دنیوی تنظیم شده است و رشد دنیوی نیز بر محور آخرت تعریف می‌شود. با این مقدمه، مؤمن انقلابی از اهمیت به واجبات به هدف اهتمام به امور اجتماعی غفلت نمی‌ورزد، بلکه آن را به‌عنوان پشتوانه‌ی فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی خود قرار می‌دهد.

«این جوان متدین باقی می‌ماند؛ نمازخوان است، به نماز اهمیت می‌دهد، نماز شب می‌خواند، نافله می‌خواند، در مراسم مهم دینی شرکت می‌کند، پای انقلاب می‌ایستد، شعارهای از دل برآمده می‌دهد. این‌ها چیزهای مهمی است.»[1]

از تعبیر فوق می‌توان چنین برداشت کرد که ایستادگی نسبت به شعارهای انقلاب، جز با اتکا بر اعمال عبادی ممکن نیست و لذا یک مؤمن انقلابی باید تعالی معنوی در سایه‌ی انجام امور عبادی را در رأس فعالیت‌های خود قرار دهد.

هر فرد یا ملتی که قصد اصلاح دارد، در ابتدا باید به اصلاح نفس خود بپردازد. تفاوت در عملکرد هر فرد در این مسیر نیز به میزان تسلط وی بر نفس و کنترل شهواتش بستگی دارد. مؤمنین به انقلاب از این قاعده مستثنا نبوده و ملزم به خویشتن‌داری هستند.

2. تزکیه‌محوری

به‌طور کلی، شخصیت هر انسان متناسب با جهان‌بینی او شکل می‌گیرد و منشأ تحلیل‌ها و رفتارهای سیاسی می‌شود. در این زمینه، صرف دانستن کفایت نمی‌کند و عمق بخشیدن به باور و اعتقاد قلبی که در نتیجه‌ی تزکیه به وجود می‌آید، عامل بسیار مهمی است. از همین روی، هر فرد یا ملتی که قصد اصلاح دارد، در ابتدا باید به اصلاح نفس خود بپردازد. تفاوت در عملکرد هر فرد در این مسیر نیز به میزان تسلط وی بر نفس و کنترل شهواتش بستگی دارد. مؤمنین به انقلاب از این قاعده مستثنا نبوده و ملزم به خویشتن‌داری هستند.

‌لذا یکی دیگر از ویژگی‌هایی که شخص را نسبت به پایبندی و ایمان به ارزش‌های انقلاب مصمم می‌کند و از این روی، می‌توان در اوصاف گروه مذکور برشمرد، تزکیه‌محوری است، زیرا مسلماً تعلق دل به متاع دنیایی، شخص را از اقدامات و تصمیم‌گیری‌های انقلابی بازمی‌دارد و به‌تدریج دل را استحاله می‌کند. مقام معظم رهبری در توصیه‌ی خود به مسئولان سیاسی، به این مهم اشاره کرده و آن را مورد مداقه قرار می‌دهند:

«آن دلى که انسان در آن عشق اتومبیل فلان جور دارد، آن دل نیست، گاراژ است! بنگاه معاملاتى است! آن دلى که همه‌اش در آن میل جنسى موج مى‌زند، دیگر دل نیست، آن عشرت‌خانه است... دل نیست. دل جاى خداست، جاى نور است.»[2]

ایشان معتقدند قوام نهادهای انقلابی مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در تقویت معنویت و تزکیه‌ی نفوس است[3] و حتی رشد جامعه‌ی اسلامی را نیز منوط به تزکیه دادن و تقویت روحیات اخلاقی می‌دانند.[4] به اعتقاد ایشان، وجود همین تزکیه‌ی نفسانی عاملی برای پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 و شکل‌گیری روحیه‌ی مقاومت و جهاد در مقابل تجاوزات عراق و تحمل مشکلات ناشی از آن شد:

«انقلاب ما که پیروز شد، به برکت صفا و خلوص و اخلاص و کار براى خدا و بلند شدن از سر منافع مادى و شخصى بود. مقاومت در جنگ تحمیلى هم همین‏طور بود. این شهداى عزیز ما یا این جانبازان، در اوج صفا و اخلاص، به استقبال شهادت رفتند و شهید شدند و همین شهادت‌ها و مقاومت‌ها و به استقبال خطر رفتن‌ها بود که انقلاب را حفظ کرد، اسلام را عزیز کرد، مسلمین را قوى کرد و دشمنان اسلام و آمریکا را خوار نمود.»[5]

مقام معظم رهبری در وصف جوانان مسلمان و مؤمن انقلابی، برخورداری ایشان از ایمان و وجود تقوا در اندیشه و عمل را عاملی برای خنثی شدن تبلیغات گمراه‏کننده و لغزاننده‌ی دشمن می‌دانند:

«[اینکه دشمنان با] تبلیغات گمراه‏کننده و لغزاننده نمى‏تواند او را بلغزاند، زیرا حقیقت را مى‏بیند و در وراى تبلیغات رنگارنگ دشمنان، باطن ظلمانى و خبیث محورها و مراکزى که این تبلیغات را به راه مى‏اندازند، براى او روشن است. این، نقطه‏اى است که دشمن نمى‏تواند به هیچ کیفیتى آن را نسبت به جوان مسلمان و مؤمن‏ انقلابى‏ علاج و با آن مقابله کند. دلى که از ایمان برخوردار است و منشأ تقوا در اندیشه و عمل است، با تبلیغات دشمنان گمراه نمى‏شود.»[6]

اوصاف ناظر به فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی

در این زمینه نیز می‌توان اوصاف و ویژگی‌های زیر را در خصوص مؤمنین به انقلاب ذکر کرد:

1. آمادگی جهت برآوردن نیازهای انقلاب

مقام معظم رهبری در توصیف بسیج و تمایز آن با سایر نهادها و مجموعه‌های مؤمن و انقلابی، آماده بودن برای برآورده شدن نیازهای انقلاب را از ویژگی‌های بارز این تشکل می‌دانند. ایشان می‌فرمایند: «بسیج به معناى فرد یا مجموعه[ای است که] آماده‌ی برآوردن نیازهاى انقلاب است؛ در هر زمان و از هر نوع.»[7]

لذا ایشان در ادامه می‌فرمایند: «اگر دیگرى در یک سازمان دیگر است و همین احساسات شما را دارد، او هم بسیجى است و فقط رسماً جزء سازمان شما نیست؛ کمااینکه در محیط کارگاه، هرکس این احساس را دارد بسیجى است. در محیط روحانیت و حوزه‌ی علمیه، هرکس این احساس را دارد، بسیجى است. در محیط بازار و در محیط اداره و در محیط روستا، هرکس این احساس را دارد، بسیجى است. این احساسى که فردى آماده است در هر زمان و در هر عرصه‏اى که به او نیاز باشد، حضور پیدا کند.»[8]

اگرچه بیانات فوق در خصوص بسیج ایراد شده است، اما با نگاهی جامع‌تر و با توجه به آنچه در ادامه‌ی بیانات آورده شده بود، می‌توان نتیجه گرفت یکی از اوصاف مؤمنین به انقلاب، آمادگی ایشان جهت خدمت‌رسانی و برآوردن احتیاجات انقلاب است.

2. تعهد و احساس مسئولیت به ملت

ایشان در جای دیگری، ضمن اتصاف مجموعه‌ی بسیج به عنصر مؤمن انقلابی، تعهد، احساس مسئولیت به ملت، علاقه‌مندی به سرزمین خود و بی‌علاقگی به متاع دنیایی را از ویژگی‌های این مجموعه برمی‌شمارند: «واقعاً باید قدر جوانان مؤمن و انقلابی را همه بدانند، همه. این جوانان مؤمن و انقلابی‌اند که روز خطر، سینه سپر می‌کنند، هشت سال جنگ تحمیلی می‌روند توی میدان؛ این‌ها هستند.»[9]

«اگر روزى دشمنى به کشورى حمله‏ى نظامى کند. چه کسى در مقابلش مى‏ایستد؟ کسى که از همه به سرزمین خود علاقه‏مندتر است، به ملت خود علاقه‏مندتر است، به زخارف دنیوى بى‏علاقه‏تر است، احساس مسئولیت بیشترى مى‏کند و متعهدتر است. چنین کسى مى‏رود دفاع مى‏کند. شما دیدید که در دوران جنگ، چه کسانى رفتند دفاع کردند. عمده‌ی میدان ما را بسیج پر کرد. بسیج یعنى همین؛ یعنى عنصر مؤمن‏ انقلابى‏ علاقه‏مند به سرنوشت میهن، علاقه‏مند به سرنوشت کشور و یک فرد فداکار. رفت وسط میدان و با فداکارى، دشمن را به زانو درآورد.»[10]

از این روی، می‌توان ویژگی‌های فوق را به هر مجموعه و افراد دیگری اطلاق کرد که از مؤمنین به انقلاب هستند. ایشان در جای دیگر، با بیان ارتباط میان بدنه‌ی انقلاب با آرمان‌های انقلاب اسلامی، برخورداری عناصر انقلابی از روحیه تحرک و قدرت فکری و بدنی در تحقق این آرمان‌ها که برآمده از روحیه مسئولیت‌پذیری است را امری مهم و ضروری می‌دانند. ایشان می‌فرمایند:

«جوان، دانشجو و عنصر انقلابی نسبتش با آرمان‌های انقلاب چیست؟ بنده معتقدم که آرمان‌های انقلاب... بدون نیرو و نشاط و جسارت جوانی، قابل تعقیب و قابل دسترسی نیست. نسبت شما با آرمان‌ها، این‌چنین نسبتی است. عقیده‌ی من این است که اگر چنانچه نیروی جوانی، یعنی قدرت فکری و بدنی و اگر نشاط و روحیه و حالت تحرک و همچنین جسارت، یعنی خط‌شکنی‌ها، که در جوان‌ها به‌عنوان خصیصه وجود دارد، نباشد، ما به آرمان‌ها دست پیدا نخواهیم کرد. لذا جوان‌ها در زمینه‌ی دسترسی به آرمان‌ها و تحقق آرمان‌های انقلاب و آرمان‌های اسلامی، دارای مسئولیت‌های بزرگی هستند و کارآمدی بسیار بالایی هم دارند.»[11]

3. برخورداری از روحیه‌ی استکبارستیزی

استکبارستیزی و نفی سلطه‌ی بیگانگان در منش و رفتار سیاسی-اجتماعی، یکی دیگر از ویژگی‌های این افراد است. یک «مؤمن‏ انقلابى... مى‏خواهد که در دنیا، اثرى از ظلم و جور نباشد، مى‏خواهد که گردن‌کشان عالم، میدان گردن‌کشى پیدا نکنند، مى‏خواهد که زندگى انسان‌ها، زندگى شیرین و سعادت‌مندانه‏اى باشد، مى‏خواهد که عزت و شرف توحید و دین الهى و پایبندى به آن، مثل پرچم افتخارى، بر سر همه‌ی مسلمانان به اهتزاز دربیاید.»[12] استکبارستیزی جز با اعتلای کلمه‌ی توحید ممکن نیست و از همین جهت، اعتقاد به توحید و تحقق دین الهی، یکی از اهداف گروه مذکور است.

مقام معظم رهبری در پیام خود به تشکل‌های دانشجویی، به این مهم اشاره کرده و آن را یکی از ضرورت‌های هر نوع فعالیت سیاسی- اجتماعی می‌دانند. ایشان می‌فرمایند: «نظام سلطه را با تمام ابعاد و لایه‌هایش بشناسید و اهداف و راهبردهای واقعی آن را تحلیل کنید و برای رویارویی با آن، تمام ظرفیت‌های خودتان را به کار گیرید و در این مسیر، به وعده‌های خداوند اطمینان داشته باشید.»[13]

اگرچه در اینجا مخاطبین تشکل‌های جوان دانشجویی هستند، اما با تعمیم آن به تمام مجموعه‌ها و افراد، می‌توان دشمن‌شناسی که ذیل مبحث استکبارستیزی قرار می‌گیرد را از وظایف مؤمنین به انقلاب برشمرد.

رهبر معظم انقلاب همه‌ی مؤمنین به انقلاب را به خودداری از تعدی و ظلم در موضع‌گیری‌های سیاسی و رعایت انصاف در برخورد با مخالفین و برخورداری از قول سدید و استوار در موضع‌گیری‌های سیاسی توصیه می‌کنند. به اعتقاد ایشان، اگرچه به تقوا در مسائل شخصى توصیه شده است، تقوا در مسائل اجتماعى، سیاسى و عمومى بسیار مشکل‌تر، مهم‌تر و اثرگذارتر است.

4. برخورداری از میانه‌روی و تقوا در رفتار سیاسی

انقلابی‌گری با افراط و تفریط در رفتار متفاوت است، بلکه انقلابی‌گری با میانه‌روی در رفتار همخوانی بیشتری دارد، زیرا شخص انقلابی با توجه به پشتوانه‌ی الهی و دینی خود، عاقلانه و مبتنی بر بصیرت رفتار می‌کند. رهبر معظم انقلاب همه‌ی انقلابیون را از افراط و تفریط برحذر داشته و در توصیه به طلاب می‌فرمایند:

«درست است که جوان‌ طلبه‌ی انقلابى اهل عمل است، اهل فعالیت است، اهل تسویف و امروز به فردا انداختن کار نیست، اما باید مراقب باشد؛ مبادا حرکت انقلابى جورى باشد که بتوانند تهمت افراطى‌گرى به او بزنند. از افراط و تفریط بایستى پرهیز کرد. جوان‌هاى انقلابى بدانند؛ همان‌طور که کناره‌گیرى و سکوت و بى‌تفاوتى ضربه می‌زند، زیاده‌روى هم ضربه می‌زند. مراقب باشید زیاده‌روى نشود.»[14]

فقره‌ی فوق اگرچه در توصیه به طلبه‌های جوان بیان شده است، اما سایر مؤمنین به انقلاب را شامل می‌شود. ایشان در ادامه، ضمن توصیه به افزایش بصیرت سیاسی می‌فرمایند: «انقلابى باید بصیر باشد، باید بینا باشد، باید پیچیدگى‌هاى شرایط زمانه را درک کند. مسئله این‌جور ساده نیست که یکى را رد کنیم، یکى را اثبات کنیم، یکى را قبول کنیم، این‌جورى نمی‌شود. باید دقیق باشید، باید شور انقلابى را حفظ کنید، باید با مشکلات هم بسازید، باید از طعن و دق دیگران هم روگردان نشوید، اما باید خامى هم نکنید، مراقب باشید. مأیوس نشوید، در صحنه بمانید، اما دقت کنید و مواظب باشید رفتار بعضى از کسانى که به نظر شما جاى اعتراض دارد، شما را عصبانى نکند، شما را از کوره در نبرد. رفتار منطقى و عقلایى یک چیز لازمى است.»[15]

لذا رهبر معظم انقلاب همه‌ی مؤمنین به انقلاب را به خودداری از تعدی و ظلم در موضع‌گیری‌های سیاسی و رعایت انصاف در برخورد با مخالفین و برخورداری از قول سدید و استوار در موضع‌گیری‌های سیاسی توصیه می‌کنند. به اعتقاد ایشان، اگرچه به تقوا در مسائل شخصى توصیه شده است، تقوا در مسائل اجتماعى، سیاسى و عمومى بسیار مشکل‌تر، مهم‌تر و اثرگذارتر است. «ما نسبت به دوستانمان، نسبت به دشمنانمان چه مى‌گوییم؟ اینجا تقوا اثر مى‌گذارد. ممکن است ما با یکى مخالف باشیم، دشمن باشیم؛ درباره‌ی او چگونه قضاوت مى‌کنید؟ اگر قضاوت شما درباره‌ی آن کسى که با او مخالفید و با او دشمنید، غیر از آن چیزى باشد که در واقع وجود دارد، این تعدى از جاده‌ی تقواست.»[16]

تعریف مؤمنان به انقلاب

با توجه به آنچه در این مرقومه ذکر گردید و با عنایت به شیوه‌ای که نوشته‌ی حاضر در تعریف این تفکر یعنی تعریف به مصداق [=اوصاف] در نظر گرفته است، می‌توان گفت مؤمنین به انقلاب در کلام مقام معظم رهبری در حوزه‌ی امور فردی، مزکی و مهتم به انجام واجبات و دوری از محرمات هستند و در عرصه‌ی فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی نیز، ضمن برخورداری از روحیه‌ی استکبارستیزی و تقوای سیاسی، با پرهیز از افراط و تفریط در رفتار سیاسی خود، نسبت به مردم تعهد داشته و احساس مسئولیت می‌کنند و تمام توان خود را برای برآورده شدن نیازهای انقلاب اسلامی صرف می‌نمایند.

منابع:

[1]. بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری، 15 اسفند 1392.

[2]. بیانات در دیدار وزیر و مدیران وزارت اطلاعات، 13 مهر 1383.

[3]. بیانات در مراسم بیعت فرماندهان و مسئولان سپاه پاسداران انقلاب اسلامى، 19 تیر 1368.

[4]. بیانات در خطبه‌های نماز جمعه، 28 مهر 1368.

[5]. بیانات در دیدار با مسئولان بنیاد شهید، جمعى از اساتید و دانشجویان دانشگاه‌ها و اقشار مختلف مردم، 24 مرداد 1369.

[6]. بیانات در اجتماع بسیجیان و سپاهیان لشکر 25 کربلا، 29 شهریور 1382.

[7]. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با هزاران نفر از اعضاى بسیج دانشجویى دانشگاه‌هاى سراسر کشور، 31 اردیبهشت 1386.

[8]. همان.

[9]. بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری، 15 اسفند 1392.

[10]. بیانات در دیدار وزیر، معاونین و رؤساى مناطق آموزش‌وپرورش سراسر کشور، 21 مرداد 1371.

[11]. بیانات در دیدار دانشجویان‌، 6 مرداد 1392.

[12]. سخنرانى در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامى و رؤساى دفاتر نمایندگى ولى‌فقیه در این نهاد، 29 شهریور 1369.

[13]. پیام شفاهی به تشکل‌های دانشجویی انقلابی، 23 بهمن 1392.

[14]. بیانات در دیدار طلاب و فضلا و اساتید حوزه‌ی علمیه‌ی قم‌، 29 مهر 1389.

[15]. همان.

[16]. خطبه‌های نماز جمعه‌ی تهران در حرم امام خمینی (ره)، 14 خرداد 1389.

احمد سویزی، کارشناس ارشد علوم سیاسی