نفت خام آمریکا در سال 2015 ارزان‌تر از آب معدنی؟!

به گزارش بولتن نیوز، قیمت نفت خام جهانی با تجربۀ یک سقوط آزاد در ماه‌های اخیر اکنون به کمتر از بشکه‌ای 60 دلار رسیده؛ در خرداد ماه همین امسال هنوز قیمت نفت بشکه‌ای 105 دلار معامله می‌شد.

یک محاسبه ریاضی نشان می‌دهد در حال حاضر نفت، ارزان‌تر از آب معدنی است:

هر بشکه نفت خام حاوی 158.987 لیتر است و بشکه‌ای 60 دلار یعنی 48.38 یورو؛ پس با یک تناسب ساده، یک لیتر نفت 0.30 یورو (30 سنت) قیمت دارد. این در حالی است که آب معدنی‌هایی با مارک‌های شناخته شده مانند Geroldsteiner و Apollinaris لیتری 0.50 (50 سنت) الی 1 یورو یا بیشتر قیمت دارند.

کاهش ناگهانی ولی دنباله‌دار قیمت نفت علامت خوبی برای اقتصاد دنیا نیست، نه برای خریداران و نه برای مصرف‌کنندگان. جهان در نفت شناور شده و کسی خریدار آن نیست. تولید نفت بیش از حد نیاز، زمانی که متقاضی‌ای برای آن پیدا نشود به این معنی است که قیمت به طور ناگهانی کاهش یافته و ازین به بعد هم خواهد یافت.

"دانیل گانسر" (Daniele Ganser) محقق سوئیسی و پژوهشگر حوزۀ انرژی، سال‌های متمادی در سمینارها و مقالاتش نسبت به اتمام ذخایر نفتی دنیا هشدار می‌داد و پیش‌بینی کرده بود: «ما انسان‌ها به زودی در سرزمین‌های خالی از نفت سکنی گزیده و قیمت نجومی نفت را تجربه خواهیم کرد.»

غلط بودن این دست پیش‌بینی‌ها اکنون کاملاً به اثبات رسیده است. در برابر این نظریات، نظریات متضادی نیز وجود دارند که بر ایدۀ وفور نفت در کره زمین اصرار دارند. از دیدگاه این نخبگان جهانی، قدرت‌های استعماری به این دلیل، دو کشور نفت‌خیز عراق و لیبی را مورد حمله قرار دادند که صدام و قذافی نمی‌خواستند تولید نفت خود را کاهش دهند و مخصوصاً لیبی به عنوان یک سیستم شبه‌سوسیالیستی می‌توانست با درآمدهای حاصل از فروش نفت، خدمات رایگان به شهروندان خود ارائه کند (به طور مثال حمایت‌های پزشکی، آموزشی و...).

استدلال دسته دوم نظریه‌پردازان بر این اصل استوار است که قیمت نفت، به دلار و دلار هم به سلطۀ آمریکا بر اقتصاد جهانی گره خورده است. هرچه قیمت نفت بیشتر باشد، دلارهای بیشتری به چرخۀ تبادلات مالی دنیا وارد می‌شود و بدین ترتیب اوراق قرضه آمریکا جبران می‌گردد. نجات اقتصاد بدهکار آمریکا که اتفاقاً شاخص تعیین‌کنندۀ سبک زندگی آمریکا‌یی‌ها هم هست ("American Way of Life")، فقط از همین طریق امکان‌پذیر است.

"American Way of Life" سبک زندگی ایده‌آل آمریکایی است و بین جنگ جهانی اول و دوم با ویژگی‌هایی منحصر به فرد ورد زبان‌ها افتاد، مانند اینکه شهروندان ایالات متحده باید مرفه‌ترین و خوشبخت‌ترین‌های زمین باشند؛ خوش‌بینی، عشق به آزادی و فردگرایی از دیگر مشخصات این سبک زندگی بود.

"آندره بیسویچ" تحلیلگر آمریکایی در حوزه بین‌الملل، مطالعات امنیتی و سیاست خارجی در مصاحبه با سایت itulip گفت: عبارت سادۀ "سبک زندگی آمریکایی" امروز دارد ما را به مسیری هدایت می‌کند که پر از بدهی‌های بزرگِ بی‌پایان و نظامی‌گری است. با وجود این سیاست‌ها ما نمی‌توانیم به تأمین نیازهایمان در ایالات متحده مطمئن باشیم.

چنانچه گفته شد قیمت بالای نفت از همه لحاظ به نفع آمریکاست،‌ نه قیمت پایین آن؛ به عبارت دیگر افزایش قیمت نفت، مساوی گردش بیشتر دلار در سیستم مالی دنیا و نیاز به این واحد ارز (دلار) در بازارهای جهانی است. اما فعلاً که بنا بر سقوط آزاد قیمت است و نه افزایش آن. برخی کارشناسان حتی انتظار ادامۀ این کاهش تا 40 دلار را هم دارند، چون هیچ یک از کشورهای عضو اوپک حاضر نیستند تولید نفتشان را کاهش دهند تا تعادل به بازار برگردد.

پدیدۀ "بیش‌عرضه"شدنِ نفت، زمانی است که جهان در نفت شناور بشود و متقاضی کافی برای خرید آن موجود نباشد؛ در چنین شرایطِ ورشکستگی نفتی، کشورهای تولیدکننده و کشورهای صنعتی غرب هر دو به یک اندازه متضرّر می‌شوند. 

یکی از بزرگترین شرکت‌های خدمات نفتی جهان "هالیبرتون" (Halliburton) است که در بیش از 70 کشور نفت‌خیز فعالیت دارد. دو دفتر مرکزی آن یکی در تگزاس و دیگری در امارات قرار دارد. خبرگزاری آلمانی هندلزبلات 12 دسامبر 2014 از اخراج 1000 کارگر این شرکت خبر داد.

همچنین شرکت انگلیسی نفت و گاز "بی‌پی" (BP) در سال 2011 حتی به عنوان سومین شرکت بزرگ انرژی و چهارمین شرکت بزرگ دنیا از نظر میزان درآمد سالیانه انتخاب گردید و حالا در آستانه بزرگترین تعدیل پرسنل تاریخ خود قرار دارد.

شاید بتوان گفت پیامدهای نفت ارزان، بیش از همه دامن صندوق سرمایه‌گذاری آمریکا را گرفته که با اوراق قرضه حدود 30 میلیارد دلار در صنعت نفت سرمایه‌گذاری کرده بود. این اوراق بعد از کاهش ناگهانی نفت، دیگر کاملاً بی‌ارزشند.

دویست سال پیش، چوب تنها منبع سوخت محسوب می‌شد. تا اینکه منابع زغال سنگ و  بعد از آن نفت، سوخت غالب مردم جهان را تشکیل می‌داد! یک اقتصاددان سوئیسی که نخواست نامش فاش شود پیش‌بینی کرد به زودی نفت، جای خود را به گاز ‌و پس آن هم گاز جای خود را به هیدروژن یا منابع تمیزتر و جدیدتر انرژی خواهند داد.

در این صورت، همانطور که امروز منابع زغال سنگ در عمق زمین بلااستفاده مانده‌اند، نفت و گاز هم همین سرنوشت را پیدا خواهند کرد. در نتیجه اوپک اکنون با مقادیر هنگفتی نفت‌های به فروش نرفته، روبروی بازاری است که تمایلش به دریافت شکل‌های جدید انرژی بیشتر شده است.

لذا کشورهای عضو اوپک می‌کوشند به ریاست عربستان سعودی، با به زیر کشیدن قیمت نفت بار دیگر توجهات در بازار انرژی را به نفت، این طلای مایع جلب کنند.

تجربه نشان داده که قیمت نفت پیش‌بینی شدنی نیست و از امروز به فردا دستخوش تحولات غیرمنتظره‌ای می‌شود. در هر صورت با توجه به مطالب گفته شده، مستدلات کافی برای قطعیت بخشیدن به هر یک از نظریات کارشناسان اقتصاد دنیا وجود ندارد. به عبارت دیگر نمی‌توان عمدی یا غیرعمدی بودن سقوط آزاد قیمت نفت و نقش‌آفرینان مهم این عرصه را به روشنی تأیید یا تکذیب نمود.