ایران و غرب: در آستانه تصمیم گیری در مورد اعتماد مجدد

گروه بین الملل، روزنامه ایندیپندنت انگلستان در گزارشی به مذاکرات هسته ای ایران و چشم انداز رسیدن به توافق پرداخته است. این گزارش می گوید که با توجه به تهدید داعش و همگرا شدن منافع ایران و غرب در مورد عراق و افغانستان، رسیدن به توافق به نفع دو طرف می باشد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از ایندیپندنت، جاده ابیانه به سمت کاشان از کنار یک مجموعه ساختمان های شنی رنگ کوتاه قامت می گذرد که در فاصله 1 مایلی آنها فنس های حفاظتی نصب شده است.

نصب تسلیحات ضد هوایی که در جای جای صحرای خالی قرار داده شده اند، و حضور سربازانی که لباس هایشان را کنار باتری های تسلیحات ضدهوایی نصب کرده اند تا خشک شوند، نشان می دهد که اینجا فعالیت های خاصی انجام می شود.

این وحد غنی سازی اورانیوم نطنز است. قبل از گذرگاه ورودی، تصاویری از دو رهبر بلند مرتبه ایران یعنی آیت الله خمینی و خامنه ای دارد. در اینجا دانشمندان ایرانی با استفاده از هزاران سانتریفیوژ در تاسیسات زیر زمینی در حال تولید سوخت هسته ای هستند.

براساس گفته دولت تهران، آنها کاری جز تولید سوخت برای نیروگاه هسته ای بوشهر انجام نمی دهند. این کشور به طور منظم به جهان یادآوری می کند که براساس معاهده منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی «حق غیرقابل انکاری» مبنی بر تولید انرژی هسته ای دارد، درست مانند هر کشور دیگری،  و مدعی است که تسلیحات هسته ای بر خلاف شرع اسلام هستند که قوانین و مقررات کشور بر اساس آن تعیین می شود.

اما رهبران شکاک غربی از دیرباز نگران این بوده اند که نطنز پایگاه اصلی یک پروژه تسلیحات هسته ای مخفی باشد. بعضی از سیاستمداران بسیار تندرو در اسراییل، که هنوز نگران تهدید لفظی موجودیت کشور خود توسط رییس جمهور سابق ایران هستند که ممکن است از نوع هسته ای باشد، می خواهند این مکان بمباران شود.

در سال 2010 ویروس استاکسنت که تصور می شد حاصل همکاری آمریکا و اسراییل باشد، درون این پایگاه به منظور تخریب سانتریفیوژها مورد استفاده قرار گرفت، و همین حوالی بود که ایران تقریبا دو ماه پیش مدعی شد که یک پهپاد مخفی کار اسراییلی را ساقط کرده است.

به طور خلاصه، اینجا جایی است که در ذهن مذاکره کنندگان بین المللی در مسیر تلاش برای حل کشمکش هسته ای که غرب و ایران را به مدت یک دهه در تقابل قرار داده است بیشترین اهمیت را دارد.

اکنون، بعد از سالها تحریم به منظور عقب نگه داشتن جاه طلبی های ایران و مجازات اقتصادی آن، مذاکرات در وین بین ایران و نمایندگان کشور های 5+1 بری رسیدن به توافق ادامه دارد. ایران به دنبال به رسمیت شناخته شدن هزاران سانتریفیوژی است که در آزمایشگاه های نطنز و دیگر سایت های هسته ای آن می چرخند تا اورانیوم غنی شده ای که برای تولید سوخت قابل استفاده است را تولید کنند. آمریکا و متحدان آن می خواهند تعداد و توانایی این سانتریفیوژ ها را محدود کنند، تا تضمین حاصل شود که اورانیوم آنقدر غنی نمی شود که بتوان از آن برای تولید بمب اتمی استفاده کرد. وندی شرمن هفته گذشته گفت:« تمام اجزای طرحی که باید برای هر دو طرف قابل قبول باشد روی میز هستند.»

با نزدیک شدن ضرب الاجل خودساخته 24 نوامبر، ایرانیان که از رفتار نامناسب با کشورشان ناراضی هستند، آماده شنیدن طرح های جدید هستند، با این امید که توافقی حاصل شود که به آنها امکان احیای اقتصاد شان را بدهد.

اگر در مورد اهداف اتمی از آنها بپرسید، می گویند که دولت تهران هیچ کار اشتباهی انجام نمی دهد. رضا، یک کارمند در بخش گردشگری به من در نزدیکی کاشان گفت:«ما نیازی به سلاح هسته ای نداریم، ایران میلیونها کیلومتر مربع مساحت دارد و هرگز قابل مورد تهاجم قرار گرفتن نیست، و غیر از این، فناوری ما آنقدر خوب نیست که بتوانیم بمب بسازیم. ما فقط نیاز به انرژی برای آینده کشور داریم.»

نزدیکی سایت هسته ای نطنز به یک جاده عمومی، که تنها 100 متر با آن فاصله دارد و مسافران زیادی از کنار آن می گذرند این دیدگاه را تقویت می کند.

برای گردشگرانی که در مسیر خود به روستای زیبا و باستانی ابیانه که چندکیلومتر پایین تر است از کنار سایت نطنز می گذرند، راهنماهای تور تنها یک توصیه در مورد سایت دارند:«تنها هیچ شرایطی از اینجا عکس نگیرید، حتی از درون ماشین یا اتوبوس.» اما این واقعیت که گردشگران نیز می توانند از نزدیکی سایت عبور کنند تعجب برانگیز به نظر می رسد. با توجه به گزارشهایی که در مورد این سایت هسته ای در غرب منتشر می شود، شاید عقلانی باشد که کسی تصور کند این سایت دور از چشم ها، در یک منطقه ممنوعه بزرگ درون یکی از دو صحرای گسترده ایران قرار دارد.

با این وجود، مایکل اکسورسی، رییس سابق بخش ایران در وزارت خارجه ایران و مولف کتاب «ایران انقلابی»، کسی که خودش این سایت را در مسیر از اصفهان به تهران دیده است می گوید:« شما باید در خاطر داشته باشید که این بخشی از داستانی است که ایرانی ها ارائه می دهند، اینکه برنامه آنها فقط صلح آمیز است. تاسیسات دیگری وجود دارند، مانند تاسیسات فردوس، که در مکان دوردست تری قرار دارد، و کی می داند، شاید جاهایی وجود داشته باشد که ما اصلا در مورد آنها اطلاعی نداریم.»

بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی فعالیتها در نطنز را تحت نظارت دارند، و نیز در دیگر سایت های هسته ای اعلام شده در سراسر ایران. آنها می گویند که همه چیز را تحت نظر دارند. اما این بازرسان نیز در آخرین گزارش خود آورده اند که «در جایگاهی نیستند که بتوانند تضمین های معتبری در خصوص نبود مواد و فعالیت های هسته ای اعلام نشده در ایران ارائه کنند، و بنابراین نمی توانند نتیجه بگیرند که تمام مواد هسته ای در ایران به منظور مصارف صلح آمیز به کار می رود.»

دکتر آکسورسی می گوید که وی در مورد شواهدی که می گویند «ایران تا سال 2003 هدفی مبنی بر حرکت به سوی برنامه تسلیحات هسته ای» داشته است شکی ندارد، اما معتقد است که این نشاندهنده تمایل این کشور به داشتن توانایی ساخت بمب هسته ای در فاصله ای کوتاه است بدون اینکه واقعا یکی ساخته شود، ظرفیتی که موجب ایجاد بازدارندگی در مقابل اسراییل و دیگر رقبا می شود.

با توجه به اینکه منافع ایران و غربی ها در خاورمیانه کم کم در حال همگرا شدن است، در نبرد با شبه نظامیان سنی افراط گرای داعش، و نیز تمایل به ایجاد ثبات در عراق و افغانستان، اکنون به نظر می رسد که زمان مناسب برای انعقاد توافق فرا رسیده است. انتخاب رییس جمهور حسن روحانی، یک چهره نسبتا میانه رو که در گذشته رهبر تیم مذاکره کننده ایران بوده نیز به این روند کمک می کند.

جک استراو، وزیر سابق خارجه انگلستان که در اوایل امسال در معیت هیئتی که برای بررسی امکان تبادل سفرا به ایران سفر کرده بود می گوید:«ریسک کمی اعتماد بیشتر به روحانی، و رسیدن به توافق خیلی کمتر از ریسک نهفته در عدم حصول توافق است. عدم توافق باعث نمی شود که وضعیت کنونی ادامه پیدا کند... این امر موجب تقویت نیروهایی منفی می شود که مخالف هرگونه اصلاح روابط با جامعه بین المللی هستند.»

وی افزود:« ناسازگاری عناصر تندروی دولت آمریکا، با تشویق دولت اسراییل، در سال 2005 منجر به شکست مذاکرات پیشین شد. ایران در آن زمان 200 سانتریفیوژ داشت. اکنون که مذاکرات ادامه یافته است، بعد از انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس جمهور در سال 2013، آنها علی رغم تشدید تحریم ها تقریبا 19000 سانتریفیوژ دارند.»

دیود کامرون در ماه گذشته به امید به احتمال رسیدن با توافق با حسن روحانی دست فشرد، نخستین دیدار بین رهبران دو کشور از زمان انقلاب 1979. اما خیلی از مردم عادی ایران از سخنان بعدی کامرون در سازمان ملل خشمگین بودند، سخنرانی که در آن کامرون ایران را به «حمایت از سازمان های تروریستی» مانند حزب الله لبنان (!) متهم کرد.

حسین، یک مهندس عمران در شهر اصفهان می گوید:«وی فقط دو ساعت بعد از دیدار با رییس جمهور به ما توهین کرد. نیازی به این کار نبود، این سیاست نیست.»

رابطه ایران و انگلیس نسبت به زمان حمله به سفارت انگلستان در سال 2011 بهبود یافته است. اما هنوز کارهای زیادی باید انجام شود قبل از اینکه سفارت انگلستان در تهران بازگشایی شود. این مساله عمدتا وابسته به این است که بر سر نطنز توافقی حاصل شود یا خیر.