احیای خانه ملاصدرادرگیرودارمشکلات
شکست روحی ملاصدرا موجب شد تا مدتی درس و بحث را رها کند و همان‌گونه که وی در مقدمه کتاب بزرگ خود، اسفار گفته ، عمر را به عبادت و روزه و ریاضت گذراند. وی در این دوران توانست به مرحله کشف و شهود غیب برسد و حقایق فلسفی را نه در ذهن که با دیده دل ببیند و همین سبب شد که مکتب فلسفی خود را کامل سازد. وی حدود سال 1015 قمری سکوت را شکست و قلم بدست گرفت و به تألیف چند کتاب از جمله کتاب بزرگ و دائرة‌المعارف فلسفی خود به نام اسفار پرداخت.
صدرای شیرازی تا حدود سال1040ق به شیراز باز نگشت و در شهر قم ماند و در آن شهر حوزه فلسفی به وجود آورد و شاگردان بسیاری پرورش داد. دو تن از شاگردان معروف او فیاض لاهیجی و فیض کاشانی هستند که هر دو داماد ملاصدرا شدند و مکتب او را ترویج کردند.
امروز کهک شهری است که نزدیک سه هزار نفر جمعیت ثابت دارد. با ویلاهای رنگارنگ و بافتی که دیگر شبیه به زمان ملاصدرا نیست. خانه ملاصدرا با سقف گنبدی و نمای خشت و گل، مقصد بسیاری از گردشگرانی است که به بخش کهک وارد می‌شوند.
فقط چند مهر شکسته...
با وجود تمام روایت‌هایی که از سال‌های زندگی ملاصدرا در کهک شنیده می‌شود، شرایط کنونی خانه پیام خاصی را به مخاطب منتقل نمی‌کند. وارد محوطه باغ که می‌شوی درختان سر سبز و درب کوچک چوبی که آیاتی از قرآن روی آن حک شده و همینطور نمای بیرونی ساختمان، توقعت را بالا می‌برد اما درون تک اتاقی که امروز از تمام بنای منزل ملاصدرا به جا مانده، به جز چند مهر شکسته برای نماز، چیز دیگری نیست.
دیوارها به سبک خانه‌های کویری تا 60 سانتی متر قطر برای جلوگیری از ورود گرما و تحمل بار سقف دارند و نور هم از منفذهای سقف گنبدی شکل وارد فضا می‌شود. تالار دارای ارسی رفیعی است و پلان اصلی بنا از یک هشتی چهار ایوانه با طاق و گنبد مرتفع در دو طبقه تشکیل شده است که طبقه دوم آن در زوایای ایوان‌ها است.
گچ بری‌های ساده با کاربندی‌های زیبای سقف فضای معماری عصر صفویه را برای هر بیننده‌ای تشریح می‌کند. یک تالار کوچک و دوگوشواره که تنها برای خلوت‌های تک نفره مناسب‌اند، تنها چیزی است که امروز از تخریب‌های مالکان این خانه در طول سال‌ها باقی مانده است.
فیلسوف بزرگ ایرانی همانقدر که زمان حیاتش در این خانه غریب و منزوی بود، امروز بیش از آن مورد بی مهری است. فضای خانه آنقدر کوچک است که برای نشستن یک گروه گردشگری 20 نفری هم کافی نیست. راهنما هم جوان است و یک کارمند معمولی. نه کسی که بتواند نقش این فیلسوف بزرگ و بخشی از عمق تفکر او را برای گردشگران بازگو کند به چشم می‌خورد و نه حتی یک کتاب.
به نظر می‌رسد کارکردی که امروز این بنا برای جذب گردشگر دارد، حداقل ظرفیتی است که می‌توان برای آن در نظر گرفت. شاید به خاطر همین ارتقای کارکردها یا بازگرداندن بنا به حالتی که زمان ملاصدرا بود، طرح جامع خانه ملاصدرا از سال‌ها پیش در دستور کار اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری قم قرار گرفت و تملکات از سال 89 آغاز شد تا خانه فیلسوف بزرگ از شرایط کنونی خارج شود.
تنها 20 درصد تملک شده است
بر اساس این طرح به گفته عمار کاووسی، معاون فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری استان قم قرار است خانه ملاصدرا به شرایط 400 سال قبلش بازگردد و تخریب‌های این چهار صده جبران شود. به گفته وی مشاور این طرح را تهیه کرده و در شورای فنی اداره‌کل نیز تصویب شده است. طرحی که قرار است فضای اصلی خانه و حجرات و اتاق‌های اطراف را که در این سال‌ها تخریب شده را بازسازی کند.
کاووسی می‌گوید در طول این سال‌ها که از تصویب این طرح می‌گذرد، تنها 20 درصد مکان واقعی خانه ملاصدرا تملک شده و این اداره در کار تملک 80 درصد دیگر به دلیل مشکلات مالی و عدم همکاری برخی از مجاورین مانده است.
از صحبت‌های معاون فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم اینطور برمی‌آید که این اداره چندان فکر جدی برای کاربری این طرح ندارد و تنها به دنبال احیای بنای قدیمی است. کاووسی می‌گوید 850 اثر تاریخی در استان قم وجود دارد. از هزاره‌های پنجم و ششم پیش از میلاد مسیح تا زمان انقلاب و اتفاقات معاصر. با این حال برخی از این اماکن برای احیا شدن نیاز به نگاه ویژه دارند و خانه ملاصدرا یکی از آنها است.
البته در این میان پیشنهادات کارشناسی هم برای بازسازی این بنا وجود دارند. پیشنهاداتی مانند ساخت یک موزه فلسفه اسلامی با مرکز همایش‌هایی مرتبط به این مسئله در این نقطه. پیشنهاداتی که در عین حال که خوب به نظر می‌رسد، یک ایراد هم دارد. نبود نگاه اقتصادی در ایجاد این طرح. موضوعی که موجب شده در طول چند سالی از گذشت اجرای این طرح، تنها 20 درصد از تملکات مورد نیاز انجام گرفته باشد.
سینه سوخته‌ها می‌آیند
علیرضا پوررستم، شهردار کهک معتقد است روند کنونی اجرای طرح توسعه خانه ملاصدرا به این زودی‌ها راه به جایی نخواهد برد. وی که مانند دیگر شهرداران نگاه اقتصادی به پدیده‌ها دارد، با اشاره شرایط کنونی خانه ملاصدرا و روند استقبال مردم از این بنا می‌گوید: حال و هوای این روزهای خانه ملاصدرا فقط به درد سینه سوخته‌های فلسفه می‌خورد اما این مکان را می‌شود طوری بازسازی و احیا کرد که به مرکزی برای داد و ستد فرهنگی تبدیل شود.
برگزاری همایش‌هایی مرتبط به فلسفه از جمله همایش بزرگداشت روز ولادت ملاصدرا از جمله ظرفیت‌هایی است که این مکان دارد اما تاکنون به آن توجهی نشده است. به عقیده پور رستم خانه ملاصدرا در کهک حتی می‌تواند میزبان یک دانشگاه فلسفه باشد یا اماکنی مانند بازارچه‌های سنتی.
به عقیده شهردار کهک اداره‌کل میراث فرهنگی تنها در فکر نگهداری از این بنا است در حالیکه که در کنار نگهداری می‌توان کارکردهای بسیار گسترده‌تری نسبت به امروز برای آن تعریف کرد.
او می‌گوید وجود چنین طرح‌هایی موجب می‌شود بخش خصوصی برای ساخت این خانه مشارکت کند که این امر شرایط نیمه تعطیل تملکات را سامان داده و ساخت و ساز را تسریع می‌کند. شهردار کهک امید دارد با اجرای چنین طرح‌هایی گردشگری در این شهر رونق گرفته و کمکی اقتصادی برای مردم باشد.
پنجم تا یازدهم مهرماه در کشورمان به عنوان هفته گردشگری گرامی داشته می‌شود. هفته‌ای که در آن قرار است راهکارهای توسعه گردشگری و ارتقای بازدهی آن بازبینی شود. بی شک در چنین هفته‌ای نگاه دوباره به مقوله میراث فرهنگی به عنوان یک عرصه برای مشارکت بخش خصوصی و ارتقای کمی و کیفی گردشگری باید در دستور کار مسئولان در تمام عرصه‌ها باشد که شهر کهک و خانه ملاصدرا هم از این قاعده مستثنی نیست.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
