توقیف یا اکران؛ مساله این است!

گروه سینما و تلویزیون، مساله فیلم‌هایی که مجوز اکران آنها به سادگی صادر نمی‌شود و به دلایل روشن و گاه مبهم از چند ماه تا چند سال درباره صدور پروانه نمایش آنها اما و اگر پیش می‌آید، همواره از بحث‌های داغ سینمای ایران بوده است که سازمان سینمایی دولت یازدهم نیز با چنین چالشی مواجه است.

به گزارش بولتن نیوز، با گذشت یک سال و چند ماه از عمر دولت یازدهم و حضور علی جنتی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و حجت‌الله ایوبی به عنوان رییس سازمان سینمایی به تازگی چالش‌هایی پیش‌روی این سازمان پیش آمده که یکی از آنها فیلم‌های توقیفی است. در این گزارش ضمن مروری بر فیلم‌هایی که به نوعی مهر توقیف بر آنها خورده و یا دلیل مشخصی برای عدم اکران آنها اعلام نمی‌شود، داشته‌ایم.

هشتم آذر ماه سال 92 و قبل از برگزاری سی و دومین جشنواره فیلم فجر برای دو فیلم «پریناز» به کارگردانی بهرام بهرامیان و «قصه ها» به کارگردانی رخشان بنی اعتماد؛ دو فیلم بحث برانگیز دولت دهم پروانه نمایش صادر شد. در این میان فیلم رخشان بنی اعتماد در سی و دومین جشنواره فیلم فجر در بخش سودای سیمرغ حضور داشت ولی «پریناز» از سوی هیات انتخاب به جشنواره راه نیافت.

از سوی دیگر فیلم «خانه پدری» به کارگردانی کیانوش عیاری هم که سالها در محاق توقیف بود توانست جواز حضور در بخش خارج از مسابقه سینمای ایران جشنواره فیلم فجر را کسب کند و در چند سانس در ایام جشنواره اکران شود.

بعد از برگزاری فجر سی و دوم انتقادهایی به تعدادی از فیلم هایی که پس از سال‌ها اجازه نمایش یافته بودند، وارد و همچنین فیلم های جدیدی هم به این فهرست اضافه شد.

«عصبانی نیستم» به کارگردانی رضا درمیشیان فیلم دیگری بود که بعد از چند نمایش در جشنواره فیلم فجر مورد انتقادهای شدید قرار گرفت ولی اختصاص نیافتن جوایز فجر به این فیلم نگرانی منتقدان را در آن مقطع برطرف کرد و آرامش به سینما برگشت تا اینکه در نشست خبری ایوبی پرسش رسانه ها در قبال فیلم های توقیفی بار دیگر بحث را زنده کرد.

ماجرای سه فیلم «خانه پدری»، «عصبانی نیستم» و «قصه ها»

حجت الله ایوبی، رییس سازمان سینمایی در آخرین کنفرانس خبری خود که در تیرماه سال جاری برگزار شد، سیاست های سازمان سینمایی در قبال فیلم های توقیفی را تشریح کرد.

ایوبی در همان کنفرانس  درباره مشکل اکران فیلم «خانه پدری» گفت: درباره فیلم «خانه پدری» با کیانوش عیاری سه جلسه داشتیم و من ملاحظات خودم را گفتم و اعلام کردم که یکی از صحنه‌های فیلم بسیار خشن است. ما نباید پای چنین صحنه‌های خشنی را به سینما باز کنیم و قرار شد که در یک نتیجه مشترک بنشینیم با جمعی از بزرگان جامعه‌شناسان و روانشناسان کشور فیلم را ببینیم و به نظر کارشناسان تراز اول کشور احترام بگذاریم.

ایوبی البته بعدا هم اعلام کرد که شخصا مخالف اکران «خانه پدری» بدون اصلاحات است.

این در حالی است که کیانوش عیاری کارگردان سینمای در آخرین مصاحبه خود که 22 تیر انجام شد درباره آخرین وضعیت فیلمش گفت: هنوز اتفاق تازه ای برای این فیلم نیفتاده است. پروانه نمایش این فیلم صادر نشده و من کماکان منتظرم تا این اتفاق بیفتد و بتوانم این فیلم را اکران کنم.

و اما حجت الله ایوبی در همان نشست درباره فیلم رضا درمیشیان هم گفت: فیلم «عصبانی نیستم» پروانه نمایش دارد و قرار نیست تصمیم جدیدی درباره آن گرفته شود. سازنده فیلم، فیلمش را به یک فیلم اجتماعی تبدیل کرده و از نظر ما این فیلم یک فیلم غیرسیاسی و کاملا اجتماعی است.

از سوی دیگر رضا درمیشیان بعد از نمایش فیلمش در برج میلاد برای اهالی رسانه، سکوت کرد و نزدیک به چند ماه است که هیچ حرفی درباره فیلم «عصبانی نیستم» نزده و ترجیح می‌دهد به حاشیه ها دامن نزند.

او که پروانه ساخت فیلم تازه اش با عنوان «لانتوری» را قبل از اکران فیلم «عصبانی نیستم» اخذ کرده، حتی خبری از آخرین وضعیت تولید فیلم تازه اش نداده است.

اگر فیلم «قصه‌ها» ساخته رخشان بنی‌اعتماد را هم در دسته فیلم های حساسیت برانگیز بدانیم باید گفت این فیلم به تازگی در جشنواره ونیز پذیرفته شده و پروانه نمایش آن در ایران هم صادر شده است.

فیلم هایی که خیلی وقت است در انتظارند

از این سه فیلم که بگذریم برخی آثار هم هستند که چند سالی است تکلیف اکران آنها مشخص نشده است.

در میان کارگردانان سینمای ایران سامان مقدم نزدیک به هشت سال است که انتظار اکران فیلم «صد سال به این سال ها» را می‌کشد. سامان مقدم که این روزها در حال پیش تولید فیلم تازه اش با عنوان عجیب و غریب «نهنگ عنبر» است، درباره آخرین وضعیت فیلم «صد سال به این سال ها» گفت: ظاهرا امیدی به اکران این فیلم نیست. نظر دوستانی که به تازگی به وزارت ارشاد آمده اند درباره این فیلم، فرق چندانی با نظر قبلی ها نمی‌کند و فاصله زیادی ندارد. در بحث ها و صحبت ها، خیلی از عدم اکران این فیلم ابراز نارضایتی می‌کنند و می‌گویند فیلم خوش ساختی است اما درباره پروانه نمایش حرفی نمی‌زنند.

وی ادامه داد: برخی از تصمیم گیری‌ها درباره فیلم های سینمای ایران خارج از وزارت ارشاد گرفته می‌شود و وزرات ارشاد نمی‌تواند کاری از پیش ببرد.

مقدم در پاسخ به این که آیا قید اکران فیلم «صد سال به این سال ها» را زده است؟ گفت: چیزی که از شواهد و قرائن بر می‌آید این است که باید فکر کنم همچنین فیلم نساخته‌ام و قیدش را بزنم.

خرسی که در قفس محبوس ماند...

فیلم «خرس» به کارگردانی خسرو معصومی یکی از فیلم های جنجالی و بحث برانگیز دولت دهم بود که نزدیک به 2 سال است در توقیف به سر می‌برد و هنوز وضعیت و سرنوشت نامعلومی برای اکران دارد.

خسرو معصومی کارگردان این فیلم درباره آخرین وضعیت فیلم «خرس» گفت: از این که فیلم تا به امروز اکران نشده است احساس خوبی ندارم. البته معتقدم که «خرس» تاریخ مصرف ندارد و هر زمانی که اکران شود مخاطب خودش را خواهد داشت. این فیلم برای بازه زمان خاصی ساخته نشده و دلم روشن است که این فیلم بالاخره اکران می‌شود.

وی ادامه داد: هرکس باید در سینما خمس و زکات خود را پرداخت کند و قسمت من هم این بود که فیلم «خرس» خمس و زکات من شود.

جوانانی که در اولین فیلم هایشان ناکام ماندند

از این چند فیلمساز که آثار اکران نشده‌شان فیلم اولشان نیست، بگذریم سه فیلمساز اول هستند که اولین فیلم هایشان را بدون مجوز فیلم ساختند و همین امر باعث شد که برای اکران آنها دچار دردسر شوند.

محمود غفاری، علی احمدزاده و کیارش اسدی زاده فیلمسازان اولی هستند که هر سه فیلم هایشان به اکران نرسیده‌اند؛ فیلم های «این یک رویا است»، «مهمونی کامی» و «گس» در اواخر دولت دهم ساخته شدند و تا به امروز در جلسات عمومی و خصوصی مختلف در فرهنگسراها اکران شدند و وضعیت اکران نامشخصی دارند.

محمود غفاری کارگردان فیلم «این یک رویا است» درباره آخرین وضعیت این فیلم گفت: بعد از رفت و آمدهای متعدد به وزارت ارشاد به من گفتند که درخواست پروانه ویدیویی برای عرضه فیلم در شبکه نمایش خانگی را به وزارت ارشاد ارائه کنید تا این فیلم در این شبکه توزیع شود.

وی ادامه داد: طی مذاکراتی که با موسسه تصویر گستر پاسارگارد داشتم، حق امتیاز فیلم را به این موسسه واگذار کردم و آن ها هم درخواست پروانه نمایش برای عرضه این فیلم در شبکه نمایش خانگی را ارائه دادند اما ارشاد بر خلاف وعده های خود به این فیلم پروانه نمایش نداده است.

غفاری ادامه داد: بحث خیلی پیچیده تر از این حرف ها است ولی نمی دانم چرا شفاف با ما صحیت نمی‌کنند. اگر این فیلم مشکلی دارد صراحتا بگویند ما نمی‌خواهیم فیلمت در هیچ کجا اکران شود. فیلم من و علی احمدزاده سرنوشت مشابهی دارد و به او هم گفتند که فیلمت می‌تواند به شبکه نمایش خانگی برود ولی این اتفاق نیفتاد.

علی احمدزاده کارگردان جوان دیگری است که با فیلم «مهمونی کامی» به سینما آمد و این فیلم هم وضعیت نامعلومی برای اکران دارد. احمدزاده این روزها مشغول طی کردن مراحل فنی ساخت دومین فیلمش با عنوان «مادر قلب اتمی» به تهیه کنندگی امیر سیدزاده است و گویا این قدر برای نمایش فیلم اولش تلاش کرده و به نتیجه نرسیده که قید اکران «مهمونی کامی» را زده است.

احمدزاده درباره آخرین وضعیت فیلم «مهمونی کامی» که بدون پروانه ساخت تولید شده است گفت: هنوز هیچ اتفاق تازه ای درباره این فیلم نیفتاده است و لازم است که بگویم پروانه ساخت فیلم هم گرفتم هیچ اتفاقی برای این فیلم نیفتاد. خیلی ها دلشان نمی خواهد این فیلم اکران شود.  

«گس» ساخته کیارش اسدی‌زاده فیلم دیگری از نسل جوان سینمای ایران است که هنوز بعد از گذشت 2 سال از جریان تولید این فیلم نتوانسته اکران شود.   

سه فیلم توقیفی از سه کارگردان نسل میانی سینمای ایران

 سه فیلم «نقش نگار» به کارگردانی علی عطشانی، «بلوک 9، خروجی 2» به کارگردانی علیرضا امینی و «آمین خواهیم گفت» به کارگردانی سامان سالور نیز سه فیلم از نسل میانی فیلمسازان هستند که تا امروز نتوانستند به اکران برسند.

سامان سالور درباره آخرین وضعیت فیلم «آمین خواهیم گفت» گفت: از دو هفته پیش قرار است که دوستان در سازمان سینمایی، پروانه نمایش این فیلم را صادر کنند اما هنوز هیچ خبری نشده است.

وی ادامه داد: طی جلسات مختلفی که با دوستان در شورای پروانه نمایش داشتیم، به من گفتند که یک سکانس را حذف کن و ما پروانه نمایش فیلم را صادر خواهیم کرد. این کار برای من خیلی سخت بود که سکانسی از این فیلم را حذف کنم اما حاضر شدم برای این که بتوانم این فیلم را بعد از 2 سال اکران کنم، این کار را انجام دهم.

کارگردان فیلم «تمشک» عنوان کرد: به من گفتند اگر سکانس مورد نظر از فیلم را حذف کنی، بلافاصله پروانه نمایش صادر خواهد شد و بعد از گذشت دو هفته هنوز این اتفاق نیفتاده است. من و تهیه کننده فیلم از گفتن واژه توقیف اِبا داریم و بارها به مسولان ارشاد گفتیم، اگر این فیلم توقیف است به ما بگویید؟ چه دلیلی دارد فیلمی که پروانه ساخت دارد و از همین وزارتخانه مجوز کسب کرده نتواند اکران شود.

سالور یادآور شد: اختلاف سلیقه باعث شده تا سرمایه، وقت، فکر و ذهن ما چهار سال تمام درگیر باشد و صدای ما به جایی نرسد.

«بلوک 9، خروجی 2» تازه ترین فیلم علیرضا امینی به دلیل مضمون و محتوایی که داشت به دلیل نامعلومی از حضور در سی و دومین جشنواره فیلم فجر جا ماند و برای اولین بار شنیدیم که هیات انتخاب جشنواره فیلمی را فقط به دلیل تلخ بودن از فجر کنار گذاشتند.

علیرضا امینی کارگردان سینما درباره آخرین وضعیت فیلمش گفت: بعد از گذشت یک سال از ساخت این فیلم هنوز شفاف و مبرهن به ما نمی‌گویند که این فیلم در چه وضعیتی قرار دارد.

امینی ادامه داد: تهیه کنندگی این فیلم برعهده محمدرضا شریفی نیا است و من پیگیری اکران این فیلم را به او واگذار کردم. گویا ارشادی ها دلشان نمی‌خواهد که فیلم هایی همانند «بلوک 9، خروجی 2» که یک درد اجتماعی را عنوان می‌کند اکران شود.

علی عطشانی هم با فیلم «نقش نگار» نتوانست به جشنواره فجر سال گذشته راه یابد و هنوز فیلمش پروانه اکران هم نگرفته است. آخرین ساخته او به دلیل نام تهیه کننده اش یعنی بابک زنجانی و حضور ناصر ملک مطیعی بازیگر قدیمی سینمای ایران با حاشیه های فراوانی همراه شد. طی آخرین خبرها قرار بود که این فیلم در اکران دوم عید فطر روی پرده برود که نرفت.

علی عطشانی کارگردان فیلم «نقش نگار» گفت: پروانه نمایش فیلم صادر شده و در حال مذاکره با سرگروهای سینمایی هستیم تا بتوانیم در هفته های آینده فیلم را اکران کنیم.

عطشانی درباره حاشیه های فیلم گفت: به لطف خدا مشکلات فیلم حل شده و درصدد هستیم تا بدون حاشیه فیلم را اکران کنیم. تهیه‌کننده فیلم از ابتدا مشکلی نداشت و بحث ها بر سر حضور ناصر ملک مطیعی بود که این مساله حل شده است و او بعد از سال ها دوری از سینما با این فیلم به سینما بازخواهند گشت.

«ماهی و گربه» فیلم توقیفی نیست

شهرام مکری یکی از کارگردانان جوان سینمای ایران است که سابقه ساخت فیلم های کوتاه زیادی را در کارنامه خود دارد. این کارگردان با نخستین فیلمش «اشکان، انگشتر متبرک و چند داستان دیگر» توانست جایگاه خود را به عنوان فیلمساز اول در سینمای بلند داستانی تثبیت کند.

او سال گذشته و هم زمان با سی و دومین جشنواره فیلم فجر از تازه ترین اثرش با عنوان «ماهی و گربه» رونمایی کرد. این فیلم تا به امروز در جشنواره های مختلف خارجی به عنوان نماینده سینمای ایران حاضر شده و جوایز مختلفی را کسب کرده است.

شهرام مکری درباره آخرین وضعیت فیلم تازه اش گفت: این فیلم جزو فیلم های توقیفی محسوب نمی‌شود و مسولان سازمان سینمایی به من نگفتند که این فیلم در زمره این آثار قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: طبق برنامه ریزی های انجام شده درتلاش هستیم تا همزمان با فصل پاییز این فیلم را در گروه «هنر و تجربه» اکران کنیم اما هنوز پروانه نمایش فیلم صادر نشده است.

وزیر ارشاد تکلیف «آشغال های دوست داشتنی» را مشخص کرد

محسن امیریوسفی با فیلم «خواب تلخ» به سینما بلند داستانی قدم گذاشت و اولین فیلم بلند امیریوسفی هنور در ایران اکران عمومی نشده است.

بعد از این فیلم، امیریوسفی «آتشکار» با بازی حمید فرخ نژاد را جلوی دوربین برد و این فیلم هم بعد از چند نمایش محدود در جشنواره فیلم فجر و یک بازه زمانی چند ساله و اعمال برخی تغییرات راهی اکران شد.

و اما این کارگردان در اواخر دولت قبلی بود که توانست مجوز ساخت فیلم «آشغال های دوست داشتنی» را دریافت کند. او سعی کرد که «آشغال ها...» را در سکوت خبری بسازد اما در همان روزها بود که بحث هایی مبنی بر این که این فیلم به جریان فتنه پرداخته است به میان آمد و بعد از آن عکسی از صابر ابر در شهرک سینمایی دفاع مقدس منتشر شد که به این قائله و جنجال رسانه ای در آن زمان پایان داد.

اوایل سال 92 بود که فیلم آماده نمایش شد و این فیلم در توقیف نه به آن معنا، بلکه در سازمان سینمایی ماندگار شد. در اواخر کار سازمان سینمایی دولت دهم بود که جواد شمقدری طی مصاحبه ای گفت: اگر ما به این فیلم مجوز ندهیم، دولت بعدی هم این فیلم را اکران نخواهد کرد.

با روی کار آمدن دولت یازدهم بحث هایی به میان آمد که این فیلم بتواند جواز حضور در سی و دومین جشنواره فیلم فجر را کسب کند اما «آشغال های دوست داشتنی» در جشنواره اکران نشد. بعد از جشنواره هم خبرها و اظهارنظرهای رسانه ای زیادی درباره این فیلم شد ولی در نهایت و هفته گذشته وزیر ارشاد تاکید کرد که این فیلم پروانه نمایش ندارد و اکران هم نخواهد شد.

محسن امیر یوسفی کارگردان «آشغال های دوست داشتنی» تمایلی ندارد که درباره این فیلم صحبت کند و ترجیح داده که فعلا سکوت کند و حرفی نزند.

قاسم جعفری و سرانجام «سپید و سیاه»

قاسم جعفری را به عنوان کارگردان سریال خاطره انگیز «مسافری از هند» به یاد می آوریم. این کارگردان سینما و تلویزیون در سال 88 فیلمی را با عنوان «سپید و سیاه» با محوریت مساله جوانان جلوی دوربین برد که این فیلم تا امروز موفق نشده پروانه نمایش اخذ کند. این فیلم در دولت دهم و زمان مدیریت جواد شمقدری ساخته شد و در دولت جدید هم نتوانست پروانه نمایش بگیرد.

قاسم جعفری درباره آخرین وضعیت این فیلم گفت: فیلم «سپید و سیاه» را در سال 88 ساختم و پنج سال از تولید این فیلم می‌گذرد، در زمان مدیریت جوادشمقدری به عنوان رییس سازمان سینمایی این فیلم با اصلاحات فراوانی پروانه نمایش گرفت اما نگذاشتند که این فیلم اکران شود. مدیران سینمایی در آن زمان به شورای صنفی نمایش وقت دستور دادند که قرارداد این فیلم با هر سرگروهی که ثبت شد، اجازه اکران به آن ندهند.

وی در ادامه عنوان کرد: دیگر تاب و توان و انگیزه این را ندارم که مسائل مربوط به اکران فیلم را پیگیری کنم و فکر می‌کنم اگر الان هم اکران شود آن تازگی لازم را ندارد.

پ مثل «پریناز» و «پاداش»

فیلم «پریناز» به کارگردانی بهرام بهرامیان یکی دیگر از فیلم های توقیفی است که در ابتدای این گزارش هم به آن اشاره شد و بهرامیان درباره سرنوشت آن اظهارنظری نمی کند.

یکی دیگر از فیلم‌های در کمد ارشاد مانده «پاداش» به کارگردانی کمال تبریزی است. این فیلم اواخر سال گذشته طی یک اکران خصوصی برای اهالی رسانه اکران شد و صاحبان این فیلم هم درصدد هستند که با سازمان سینمایی جدید به تعامل برسند تا این فیلم بتواند پروانه نمایش اخذ کند و بعد از چند سال اکران شود.

باید منتظر باشیم و ببینیم که سازمان سینمایی در بحث صدور پروانه نمایش فیلم های توقیفی چه خواهد کرد. البته آنچه مهم است اینکه سازمان سینمایی همانطور که باید نگرانی‌های اهالی سینما و صاحبان فیلم های به اصطلاح توقیفی را برطرف کند لازم است به نگرانی‌های منتقدان این آثار هم دقت نظر داشته باشد و به ویژه به این موضوع توجه کند که نمایش برخی مسایل در قالب آثار سینمایی چه تاثیری بر ارزش‌های جامعه دارد. چالش فیلم های توقیفی که سال های سال است دامن ارشاد را گرفته است باید این هشدار را به سازمان سینمایی دولت یازدهم بدهد که لازم است در مرحله تصویب فیلمنامه و لیست عواملی که قرارست در آن پروژه همکاری داشته باشند، دقت و توجه بیشتری کند. تصویب نشدن ساخت یک فیلمنامه هزینه به مراتب کمتری از ساخته شدن و اکران نشدن آن دارد. این هزینه مادی و معنوی هم سینماگران را درگیر می‌کند و هم قطعا سازمان سینمایی و حتی یک دولت را به چالش می‌کشد.

دقت نظر در بررسی فیلمنامه ها پیش از تصویب و در نهایت چکش‌کاری یک متن، می‌تواند سینماگران را از این موضوع مطمئن کند که در صورت پایبند ماندن به اصل فیلمنامه مصوب، در زمان اکران با مشکل رو به رو نخواهند شد.