شعر محمود درویش کم از گلوله نداشت!

گروه ادبیات، نشر و رسانه، مدیر دفتر ادبیات عرب حوزه هنری گفت: فلسطینی‌ها تا آخر ایستاده‌اند و شعر ابزاری برای مقاومت است، که به واسطه آن در برابر فشارهای بیرونی خود را تسکین می‌دهند.

به گزارش بولنن نیوز، میزگرد «کبوتران مسجد دور دست» با عنوان بررسی شعر فلسطین عصر دیروز در سالن سلمان هراتی حوزه هنری با حضور مجتبی رحماندوست، موسی بیدج، علیرضا قزوه، محسن مومنی شریف و جمعی از علاقمندان به ادبیات مقاومت و شعر معاصر فلسطین برگزار شد.

هنر موظف است به موضوعات انسانی بپردازد

در ابتدای این نشست مجتبی رحماندوست گفت: هنر ارتقاء طلب، قله پرست و اوج‌جو است. قله هستی که احترامش از خانه کعبه بالاتر است، انسان مؤمن است و مؤمن یعنی انسان کامل. آنگاه که انسان مورد تهاجم قرار می‌گیرد، هنر موظف است تا به آن بپردازد و هنر با پرداختن به موضوعات آسمانی افتخار می‌کند.

وی افزود: مقاومت دفاع از انسان و انسانیت است. آنگاه که مقاومت سوژه‌ای حسی، عینی و ملموس باشد و در صدر اخبار قرار بگیرد، اهمیت می‌یابد. وقتی سوژه مقاومت حقی باشد که در جهان آن را نشانه رفته باشند و این سوژه نقطه کانونی مبارزان مقاومتی باشد و مبارزان در آن اتفاق نظر داشته باشند، آنگاه ارزشی دو چندان خواهد داشت و آن زمان که قله، فتح قدس شریف باشد هنر آسمانی‌تر خواهد شد.

بر اهالی قلم و هنر است که وارد این عرصه شوند

رحماندوست یادآور شد: ادیب و هنرمند به دنبال سوژه‌ای است که آن را بپردازد و چه سوژه‌ای بهتر از جنس رمضان،‌روزه، جمعه و از جنس امام خمینی(ره). بر ما اهالی قلم ادب و هنر است که بیش از پیش در وادی این کشمکش قلم و هنر را وارد سازیم تا آثار متعالی‌تری بسازیم و روح شهدا را از این اثر شاد کنیم.

خنجری که بر سینه اسلام زده‌اند

موسی بیدج در ادامه این نشست، گفت:‌ از این اتفاقات ناگوار که در فلسطین و سایر نقاط منطقه می‌افتد، قلب همه مالامال از اندوه است. فلسطین دارای تاریخ درازدامنی است و خنجری است که بر سینه اسلام زده‌اند و موجب شده‌اند تا مردم منطقه روی شادی به خود نبینند. سال‌های دور برنامه‌ای برای مقاومت برگزار شده بود که عده‌ای از شعرای ایرانی و غیر ایرانی اعم از فلسطینی حضور داشتند و گروه‌های موسیقی ایرانی و فلسطینی نیز به اجرای موسیقی پرداختند. گروه ایرانی وقتی برای اجرای موسیقی حاضر شد با اجرای یک موسیقی غمناک فضای سالن را اندوهگین نمود ولی گروه موسیقی فلسطینی با اجرای یک قطعه‌ای شاد حضار آنجا را شادمان نمودند. وقتی علت این اقدام را از ایشان پرسیدیم، گفتند که اگر ما اینگونه شادی به ملت فلسطین تزریق نکنیم کار برایمان دشوار خواهد شد.

شعر ابزاری برای مقاومت است

بیدج افزود: فلسطینی‌ها تا آخر ایستاده‌اند و هر کس غیر از فلسطینی‌ها بودند نیز همین کار را می‌کردند. باید از این موضوع گذر کنیم که سیاست‌ ندارانی زمام امور فلسطین را در دست گرفته و جریان مقاومت را همراهی نمی‌کنند. شعر ابزاری برای مقاومت در برابر فشارهای بیرونی است که مردم به واسطه آن خود را می‌پالایند و تسکین می‌دهند. از نظر من هرگونه شعری، شعر مقاومت است. اما تعریفی که از شعر مقاومت وجود دارد به این شرح است که شعر مقاومت برانگیزانده علیه ظلم است. شاعران مقاومت از 1965 میلادی مشغول سرودن اشعار هستند که محمود درویش یکی از این شعراست.

شیمون پرز: از شعر فلسطینی‌ها احساس خطر می‌کنیم

این پژوهشگر شعر عرب گفت: محمود درویش می‌گوید، شعر من گلوله نیست که بتواند یک جنگنده را ساقط کند یا در میدان نبرد رزمنده دشمن را از پای در آورد، ولی اثری در روح آدمی برجای می‌گذارد که کم از گلوله ندارد. وی در یکی از کتاب‌هایش می‌گوید، شیمون پرز در توجیه دایر نمودن حکومت نظامی در سرزمین‌های اشغالی می‌گوید، ما از اشعار فلسطینی‌ها احساس خطر می‌کنیم یا در جایی دیگر به نقل از آریل شارون می‌گوید من شعر محمود درویش را با وجود دشمنی با آنها می‌خوانم، زیرا می‌خواهم پی به حجم دشمنی فلسطینی‌ها ببریم، پس می‌بینیم که شعر کارکرد دارد.

رژیم صهیونیستی می‌خواهد صفوف هنرمندان فلسطین را برهم بزند

وی افزود: در سرزمین‌های اشغالی اگر شاعران فلسطینی کتابی چاپ کنند، کتاب را جمع آوری می‌کنند، شاعران را در زندان حبس می‌کنند، به یکجا نشینی محکوم می‌شوند و یا تبعیدشان می‌نمایند. در این میان اسرائیلی‌ها نیز بیکار نبوده و سعی کردند فرهنگ فلسطینی‌ها را تحریف کنند و دیرینه آن را به خود نسبت بدهند. رژیم صهیونیستی سعی دارد صفوف هنرمندان فلسطینی را برهم بزند که برای نمونه می‌توان به این مورد اشاره نمود که آنها با تاسیس کردن یک انجمن ادبی سعی در مقابله با انجمن ادبی مقاومت نمودند، هرچند موفق نشدند.

شاعران سخنگویان مردم هستند

این استاد دانشگاه گفت: شاعران سخنگویان مردم هستند. نزار قبانی که از شاعران معروف فلسطینی است، اشاره نموده که در اروپا تمام راه‌ها به رم ختم می‌شود ولی در جهان عرب به شعر و این یک واقعیت است، زیرا زمانی که خواستند برای محمود درویش شب شعر برگزار کنند، ناچار شدند به خاطر استقبال بیشمار، در یک ورزشگاه این مراسم را اجرا نمایند. شاعران مقاومت باید بتوانند شعر خود را به گونه‌ای ارائه کنند که شیوا و زیبا شود تا بتواند مخاطب را جذب نماید.

امروز فلسطین در آتش است

وی یادآور شد: شاعران فلسطینی از عناصر گوناگون بهره می‌برند. جغرافیا یکی از همان عناصری است که در اشعار شعرای فلسطینی به چشم می‌خورد آنها برای ثبت شهرها و هویت خود از این عنصر در شعرشان بهره می‌برند. سیر در تاریخ یا بهره‌گیری از مذهب اسطوره رفتارهای عامه، ضرب‌المثل و ... دیگر شیوه‌هایی است که شاعران فلسطینی از آن استفاده می‌کنند. در کشورهای عربی و به ویژه در ایران شعرهای بسیاری برای فلسطینی‌ها سروده شده است، این اشعار به دو بخش تقسیم می‌شود یک قسم از این اشعار برای مردم فلسطین است و قسم دوم برای حکام کشورهای عربی که در قبال جنایت‌های رژیم اشغالگر قدس سکوت کرده‌اند، سروده شده است. قبل از انقلاب اسلامی نیز در ایران برای فلسطین شعر سروده می شد، مرحوم مهرداد اوستا، مرحوم طاهره صفارزاده و ... شعرایی بودند که قبل از انقلاب به این موضوع پرداخته‌اند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز اشعار بسیاری برای فلسطین سروده شده است. امروز فلسطین در آتش است و شاعران اشعار بسیاری برای غزه می‌سرایند.

یکی از حضار در جلسه از بیدج پرسید آیا جریان‌شناسی بر روی اشعار شعرای فلسطینی صورت گرفته است و آیا امروز شاعر معروفی از نسل امروز شعرای فلسطینی‌ وجود دارد که بتوانیم وی را به جامعه ادبی معرفی کنیم؟ زیرا آثار منتشر شده مربوط به نسل اول شعرای فلسطین است.

بیدج در پاسخ گفت: سایه انداختن پیشگامان شعر فلسطین بر شعرای دوره جدید امری طبیعی است. شعرای نسل اول به خاطر تلاش‌ها و فعالیت‌هایشان ناگزیر بیشتر مورد توجه قرار گرفتند و از همین رو بیشتر به چشم می‌‌آیند. به منظور معرفی شعرای جدید فلسطین باید مراکزی که در حوزه مقاومت فعالیت می‌کنند، متولی شوند تا اشعار این افراد را که کمتر شناخته شده‌اند چاپ نمایند. زیرا ناشر برای یک شاعر شناخته نشده ریسک نکرده و کتاب چاپ نمی‌کند.

مصرف شعر فلسطین در ایران مربوط به دهه 60 است

وی به نبود یک مکتب مبارز در تاریخ مبارزات فلسطین اشاره کرد و گفت: تاریخ شعر فلسطین آمیخته با تفکرات چپ بوده زیرا تا قبل از پیروزی انقلاب یک تفکر مبارز وجود نداشته و شعرای مقاومت ناگزیر از گرایش به مکتب مبارزی چون کمونیسم و ... بودند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و گسترش تفکر اسلام مبارز منجر شد تا مبارزان و شعرای فلسطینی به سوی این مکتب سوق داده شوند. مصرف شعر فلسطین در داخل کشور مربوط به دهه 60 شمسی است. شعرای ما در دفاع مقدس به دلیل نداشتن تجربه شعر مقاومت بیشترین استقبال را از اشعار مقاومتی فلسطینی‌ داشتند و اگر اشعار مقاومت کمتر در جامعه دیده می‌شود بخاطر این است که در حوزه توزیع و تبلیغ ضعیف عمل شده است. شعر دارای مسئولیت هویت‌سازی است، هرچند سایر هنرها نیز هرکدام دارای این نقش هستند. به نظرم فلسطینی‌ها اولین تعهدشان بازپس‌گیری سرزمین‌های از دست رفته است که در این راستا جنگ اول را در این قرار می‌دهند که چه بگویند که این سرزمین اصلی‌ترین هویت فلسطینی‌هاست اما اینکه بخواهیم همه چیز را در شعر بیان کنیم، به نظرم امکان‌پذیر نیست و شعر در کنار تفنگ می‌تواند مؤثر باشد.

شعرای تاجیسکتان با شعرای فلسطین ارتباط نزدیکی دارند

علیرضا قزوه در ادامه این نشست گفت: در دوره‌ای که با برخی از شعرای تاجیکستان همکاری داشتم در اشعارشان موضوعات مرتبط با فلسطین به چشم می‌آمد. اما وقتی به سراغ شعرای قدیمی‌تر در تاجیکستان می‌رفتم، اثری از فلسطین در اشعارشان دیده نمی‌شد، آنها می‌گفتند که ما برای فلسطین و مقاومت شعر نداریم ولی با شعرای فلسطینی‌ ارتباط نزدیکی داریم.

شعر مقاومت عامل رشد سایر زمینه‌های شعر است

وی به فعالیت شعرای ایرانی در حوزه مقاومت اشاره کرد و توضیح داد: شعرای فارسی زبان فعالیت‌های خوبی دارند و در این حوزه حرکت‌های خوبی شده است و شعر مقاومت در این سال‌ها نه تنها کمرنگ نشده بلکه تقویت شده است. با نظر آقای بیدج موافقم که دهه 60 مملو از اتفاقات خوب برای شعر بوده که به نظرم در دهه 90 در حال رسیدن به یک جایگاه برای ادبیات و هنر انقلاب اسلامی هستیم. در همین دیدار اخیر شعرا با رهبر انقلاب نیز این موضوع مورد اشاره رهبر انقلاب قرار گرفت. ایشان فرمودند، شعر مقاومت رشد کرده و آن را مورد تشویق قرار دادند. به نظرم عامل و شاخه‌ای که موجب می‌شود شعر رشد کند، همین شعر مقاومت است و باقی زمینه‌های شعر نیز از همین موضوع پا می‌گیرد. شعرای فارسی‌گوی غیر ایرانی نیز امروز برای فلسطین و غزه شعر می‌سرایند و این نشان از اثرگذاری ایران در جریان شعر مقاومت است. شعر مقاومت در ایران بسیار جلو است و از شعر امروز فلسطین عقب نیست.

وی در پایان گفت: در سفری که به سوریه تحت عنوان کاروان صلح داشتیم با فلسطینی‌هایی مواجه شدیم که همراه با بشار اسد در برابر تروریست‌ها ایستاده بودند، هرچند عده‌ای علیه اسد اسلحه کشیده بودند که آنها نیز از سوی استکبار فریب خورده بودند، ولی گروه‌هایی که مقاومت کرده و مقابل تکفیری‌های سوری ایستاده بودند، بسیار بود.