آمارهای جالب از کتاب و کتابخوانی؛
اصفهان،اهواز،شیراز،تهران و.رکورددار تعدادکتابخانه
فرهنگ غنی و والا لازمه توسعه است و کتاب ابزار توسعه فرهنگی. از آنجا که جامعه ایرانی دارای فرهنگی غنی چه در حوزه ملی و چه در حوزه دینی است و تمدن چندین هزارساله آن امکان حرکت به سمت توسعه پایدار و همه جانبه را مهیا می‌کند می‌توان با استفاده از همه امکانات و ابزار در این مسیر بهره برد.
به گزارش بولتن نیوز، فرهنگ غنی و والا لازمه توسعه است و کتاب ابزار توسعه فرهنگی. از آنجا که جامعه ایرانی دارای فرهنگی غنی چه در حوزه ملی و چه در حوزه دینی است و تمدن چندین هزارساله آن امکان حرکت به سمت توسعه پایدار و همه جانبه را مهیا می‌کند می‌توان با استفاده از همه امکانات و ابزار در این مسیر بهره برد.
چشم اندازی که نیازمند همراهی همه نهادهای اجتماعی و عمومی است، از این منظر کتابخانه‌ها نقشی مهم در این خصوص به عهده دارند چرا که زمینه کسب اطلاعات را برای همه اقشار جامعه در هر سطحی فراهم می‌کنند.
بنابر تعریف سازمان جهانی استاندارد، کتابخانه مجموعه‌ای سازمان یافته از کتابهای چاپی و ادواری و به طور کلی هر نوع مواد نوشتاری یا دیداری است که به منظور ایجاد تمهیدات و تسهیلات برای رفع نیازهای اطلاعاتی، پژوهشی، آموزشی یا تفریحی تشکیل شده است. لذا کتابخانه‌ها نهادهایی جهت ذخیره سازی، حفاظت و اشاعه مکتوبات مختلف هستند که عملا باید در خدمت تعلیم، تربیت و توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی و فرهنگی جامعه قرار داشته باشند. به همین دلیل هم هست که وقتی امکان رشد و پویایی کتابخانه‌ها در هر جامعه‌ای فراهم شده، آن جامعه به پیشرفت و ترقی دست پیدا کرده است.
عصر کنونی نیز از این منطق مستثنی نیست و کتابخانه‌ها نقشی بسزا و تعیین کننده در توسعه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جوامع دارند؛ در همین راستا طی سال‌های اخیر ایجاد محلی با عنوان کتابخانه نه تنها در مناطق شهری، که بعضا در نقاط دورافتاده روستایی نیز در دستور کار قرار گرفته است؛ کتابخانه‌هایی عمومی یا تخصصی.
اما لازمه استفاده بهتر از کتابخانه‌ها ضمن ایجاد تعداد بیشتر، برنامه ریزی‌های ملی و استانی است؛ ضرورتی که در زمینه توسعه و افزایش سرانه مطالعه و گسترش فرهنگ کتابخوانی تاثیری بسزا خواهد داشت.
مطابق آمار، مهم‌ترین نیاز انسان‌ها به مطالعه برای ادای فرایض دینی، پرکردن اوقات فراغت، دستیابی به اطلاعات و کسب دانش است. هرچند عواملی چون کتاب، جامعه، تحصیلات و رسانه‌ها سهم قابل توجهی در شکل گیری رفتارهای بشری دارند اما کتاب و کتابخوانی سهمی دوچندان در این خصوص دارد.
کتاب البته در صورتی که امنیت محتوایی داشته باشد محتوی اطلاعات مورد نیاز و کاربردی برای مخاطب است و می‌تواند با الگوسازی ریشه رفتارهای بهنجار نوع بشر باشد. در این میان وجود کتابخانه‌های عمومی نقشی مهم‌تر ایفا می‌کنند؛ آن‌ها با توجه به اهداف مشخصی شکل یافته‌اند که می‌توانند در زمینه برنامه‌های توسعه‌ای موثر باشند. با توجه به همین اهداف و چشم انداز هم بود که نهاد کتابخانه‌های عمومی در کشور ایجاد و مکلف به برنامه ریزی‌های کلان برای توسعه فرهنگ کتابخوانی شد.
طبق آمار اعلامی از سوی این نهاد، درحال حاضر ۲۰۲۷ کتابخانه عمومی در سطح کشور وجود دارد که در میان آن‌ها استان اصفهان با ۱۵۲ کتابخانه بالا‌ترین میزان را داراست. استان‌های خوزستان با ۱۳۸ کتابخانه، فارس با ۱۳۴ کتابخانه و تهران با ۱۲۵ کتابخانه نیز در رده‌های بعدی قرار دارند. همچنین استان کرمان با ۱۰۴ کتابخانه، خراسان رضوی با ۱۰۳ کتابخانه، یزد با ۹۹ کتابخانه و آذربایجان شرقی با ۹۸ کتابخانه بالا‌ترین میزان کتابخانه‌های عمومی کشور را دارا هستند. این نکته نیز قابل توجه است که استان قم با ۲۱ کتابخانه کمترین میزان تعداد کتابخانه‌های عمومی را به خود اختصاص داده است.
این آمار نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر توجه به تاسیس و راه اندازی کتابخانه‌های عمومی و مشارکتی در کشور بیشتر شده است؛ اما پیشرفت خدمات این گونه کتابخانه‌ها به عواملی همچون میزان کتابهای موجود، توانایی خوانندگان در مطالعه، حمایت دولتی، و خدمات سمعی و بصری برای اقشار مختلف به ویژه استان‌های محروم بستگی دارد؛ مساله‌ای که نیازمند برنامه ریزی‌های بلندمدت است؛ این برنامه ریزی قطعا باید متضمن ارزش گذاری به خواندن و مطالعه باشد تا توسعه فرهنگی لازم برای جامعه را فراهم آورد. برنامه ریزی‌ای که به طور حتم نباید با ساده انگاری با آن برخورد شود؛ چرا که ترویج و ارزش نهادن به مطالعه نهضتی عمومی و گسترده می‌طلبد.
اما شاید مهم‌ترین مساله پس از ایجاد و راه اندازی کتابخانه و طی مسیر به سمت نهضت عمومی مطالعه، بررسی و تامین محتوای کتابخانه‌ها باشد. سال گذشته منصور واعظی، دبیر وقت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از اعتبار ۳۰ میلیاردی برای تامین منابع کتابخانه‌ها گفت و تاکید کرد که این مبلغ صرف خریداری بهترین کتابهای منتشر شده در طول سال می‌شود.
شاید نگاهی به وضعیت کتابخانه‌ها و کتابخوانی در کشورهای توسعه یافته موثر باشد؛ اینکه در سال ۱۹۵۰ امریکا ۷۴۷۷ کتابخانه عمومی با مجموع بیش از ۱۴۳ میلیون منبع مکتوب و آلمان نیز ۱۲۲۷۵ کتابخانه عمومی داشته در حالی که بر اساس آمار کنونی نهاد کتابخانه‌های عمومی در کشور ما تنها بیش از ۲ هزار کتابخانه عمومی وجود دارد.
تعداد مراجعان به کتابخانه‌ها نیز قابل توجه است؛ بر اساس آمار، در سال ۸۸ بیش از ۴۵ میلیون مراجعه به کتابخانه‌های عمومی انجام شده است. چنانچه مجموع مراجعه بر تعداد جمعیت تقسیم شده و در ۱۰۰ ضرب شود میزان استقبال از کتابخانه‌های عمومی بدست می‌آید که با این توصیف می‌توان گفت که در آن سال به طور متوسط تعداد ۶۰ نفر از هر صد نفر جمعیت به کتابخانه عمومی مراجعه کرده‌اند.
هرچند این آمار طی سال‌های اخیر با نوسانات بسیاری همراه بوده اما در واقع نشان می‌دهد که توجه به کسب دانش از طریق کتاب متاسفانه در جامعه متمدن و کهن ایرانی رو به افول گذاشته است. مساله‌ای که عواملی چون کمبود نیروی متخصص کتابدار، کم بودن تعداد کتابخانه‌ها، کم بودن تعداد کتابهای موجود، پایین بودن تعداد اسناد سمعی و بصری در کتابخانه‌ها و افزایش نیافتن کتابهای موجود، تمرکز کتابخانه‌ها در شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها، فضای محدود کتابخانه‌ها، کمبود تجهیزات موردنیاز، ساماندهی نامناسب منابع در برخی کتابخانه‌ها و... در آن دخیل هستند.
ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که بر اساس برنامه چهارم توسعه تعداد کتابخانه‌های عمومی کشور باید تا پایان برنامه یعنی آخر سال ۸۸ به ۴ هزار باب می‌رسید، در حالی که تا نیمه سال گذشته تعداد کتابخانه‌ها ۳ هزار باب شده بود. تاسف بار‌تر اینکه آخرین آماری که از تعداد اعضای کتابخانه‌های عمومی وجود دارد ۳ میلیون نفر است؛ با توجه به اینکه این تعداد در سال ۱۴۰۴ باید دست کم به ۲۷ میلیون نفر برسد.
میزان کتابهای موجود در کتابخانه‌های عمومی نیز شایان توجه است. به گفته محمدرضا اخضریان، معاون وقت برنامه ریزی نهاد کتابخانه‌ها، سالانه بیش از ۶۰ هزار عنوان کتاب در کشور منتشر می‌شود، اما تنها ۶ درصد این کتاب‌ها برای کتابخانه‌های عمومی خریداری می‌شود. او به این نکته هم اشاره کرده بود که ظرفیت کتابخانه‌ها در بُعد فیزیکی اندک است و برای ارسال کتابهای جدید با کمبود جا مواجهیم. این آمار گویای این است که هرسال تنها حدود ۳۶۰۰ عنوان کتاب جدید به کتابخانه‌ها تزریق می‌شود، البته نهاد، کتابخانه‌های عمومی، کتابهای موجود را درجه‌بندی کرده و هر کتابی را به هر کتابخانه‌ای نمی‌فرستد و به لحاظ محتوایی و تعداد کتاب‌ها در معرض بررسی قرار دارند.
بر اساس آمار ارائه شده توسط مسئولان نهاد در سال گذشته، در حال حاضر تنها ۳۴ میلیون نسخه کتاب در کتابخانه‌های عمومی وجود دارد، این در حالی است که مسئولان معتقد بودند که برای اینکه به اهداف سند چشم انداز ۲۰ ساله برسیم، در سال ۱۴۰۴ تعداد کتابهای موجود در کتابخانه‌های عمومی باید به بیش از ۲۵۰ میلیون جلد برسد؛ به عبارت دیگر سالانه باید ۱۷ میلیون جلد کتاب برای کتابخانه‌ها خریداری شود، اما بر اساس آماری که مسئولان نهاد اعلام می‌کنند، سالی حدود ۴ تا ۵ میلیون نسخه کتاب برای کتابخانه‌ها خریداری می‌شود.
چشم اندازی که نیازمند همراهی همه نهادهای اجتماعی و عمومی است، از این منظر کتابخانه‌ها نقشی مهم در این خصوص به عهده دارند چرا که زمینه کسب اطلاعات را برای همه اقشار جامعه در هر سطحی فراهم می‌کنند.
بنابر تعریف سازمان جهانی استاندارد، کتابخانه مجموعه‌ای سازمان یافته از کتابهای چاپی و ادواری و به طور کلی هر نوع مواد نوشتاری یا دیداری است که به منظور ایجاد تمهیدات و تسهیلات برای رفع نیازهای اطلاعاتی، پژوهشی، آموزشی یا تفریحی تشکیل شده است. لذا کتابخانه‌ها نهادهایی جهت ذخیره سازی، حفاظت و اشاعه مکتوبات مختلف هستند که عملا باید در خدمت تعلیم، تربیت و توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی و فرهنگی جامعه قرار داشته باشند. به همین دلیل هم هست که وقتی امکان رشد و پویایی کتابخانه‌ها در هر جامعه‌ای فراهم شده، آن جامعه به پیشرفت و ترقی دست پیدا کرده است.
عصر کنونی نیز از این منطق مستثنی نیست و کتابخانه‌ها نقشی بسزا و تعیین کننده در توسعه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جوامع دارند؛ در همین راستا طی سال‌های اخیر ایجاد محلی با عنوان کتابخانه نه تنها در مناطق شهری، که بعضا در نقاط دورافتاده روستایی نیز در دستور کار قرار گرفته است؛ کتابخانه‌هایی عمومی یا تخصصی.
اما لازمه استفاده بهتر از کتابخانه‌ها ضمن ایجاد تعداد بیشتر، برنامه ریزی‌های ملی و استانی است؛ ضرورتی که در زمینه توسعه و افزایش سرانه مطالعه و گسترش فرهنگ کتابخوانی تاثیری بسزا خواهد داشت.
مطابق آمار، مهم‌ترین نیاز انسان‌ها به مطالعه برای ادای فرایض دینی، پرکردن اوقات فراغت، دستیابی به اطلاعات و کسب دانش است. هرچند عواملی چون کتاب، جامعه، تحصیلات و رسانه‌ها سهم قابل توجهی در شکل گیری رفتارهای بشری دارند اما کتاب و کتابخوانی سهمی دوچندان در این خصوص دارد.
کتاب البته در صورتی که امنیت محتوایی داشته باشد محتوی اطلاعات مورد نیاز و کاربردی برای مخاطب است و می‌تواند با الگوسازی ریشه رفتارهای بهنجار نوع بشر باشد. در این میان وجود کتابخانه‌های عمومی نقشی مهم‌تر ایفا می‌کنند؛ آن‌ها با توجه به اهداف مشخصی شکل یافته‌اند که می‌توانند در زمینه برنامه‌های توسعه‌ای موثر باشند. با توجه به همین اهداف و چشم انداز هم بود که نهاد کتابخانه‌های عمومی در کشور ایجاد و مکلف به برنامه ریزی‌های کلان برای توسعه فرهنگ کتابخوانی شد.
طبق آمار اعلامی از سوی این نهاد، درحال حاضر ۲۰۲۷ کتابخانه عمومی در سطح کشور وجود دارد که در میان آن‌ها استان اصفهان با ۱۵۲ کتابخانه بالا‌ترین میزان را داراست. استان‌های خوزستان با ۱۳۸ کتابخانه، فارس با ۱۳۴ کتابخانه و تهران با ۱۲۵ کتابخانه نیز در رده‌های بعدی قرار دارند. همچنین استان کرمان با ۱۰۴ کتابخانه، خراسان رضوی با ۱۰۳ کتابخانه، یزد با ۹۹ کتابخانه و آذربایجان شرقی با ۹۸ کتابخانه بالا‌ترین میزان کتابخانه‌های عمومی کشور را دارا هستند. این نکته نیز قابل توجه است که استان قم با ۲۱ کتابخانه کمترین میزان تعداد کتابخانه‌های عمومی را به خود اختصاص داده است.
این آمار نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر توجه به تاسیس و راه اندازی کتابخانه‌های عمومی و مشارکتی در کشور بیشتر شده است؛ اما پیشرفت خدمات این گونه کتابخانه‌ها به عواملی همچون میزان کتابهای موجود، توانایی خوانندگان در مطالعه، حمایت دولتی، و خدمات سمعی و بصری برای اقشار مختلف به ویژه استان‌های محروم بستگی دارد؛ مساله‌ای که نیازمند برنامه ریزی‌های بلندمدت است؛ این برنامه ریزی قطعا باید متضمن ارزش گذاری به خواندن و مطالعه باشد تا توسعه فرهنگی لازم برای جامعه را فراهم آورد. برنامه ریزی‌ای که به طور حتم نباید با ساده انگاری با آن برخورد شود؛ چرا که ترویج و ارزش نهادن به مطالعه نهضتی عمومی و گسترده می‌طلبد.
اما شاید مهم‌ترین مساله پس از ایجاد و راه اندازی کتابخانه و طی مسیر به سمت نهضت عمومی مطالعه، بررسی و تامین محتوای کتابخانه‌ها باشد. سال گذشته منصور واعظی، دبیر وقت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از اعتبار ۳۰ میلیاردی برای تامین منابع کتابخانه‌ها گفت و تاکید کرد که این مبلغ صرف خریداری بهترین کتابهای منتشر شده در طول سال می‌شود.
شاید نگاهی به وضعیت کتابخانه‌ها و کتابخوانی در کشورهای توسعه یافته موثر باشد؛ اینکه در سال ۱۹۵۰ امریکا ۷۴۷۷ کتابخانه عمومی با مجموع بیش از ۱۴۳ میلیون منبع مکتوب و آلمان نیز ۱۲۲۷۵ کتابخانه عمومی داشته در حالی که بر اساس آمار کنونی نهاد کتابخانه‌های عمومی در کشور ما تنها بیش از ۲ هزار کتابخانه عمومی وجود دارد.
تعداد مراجعان به کتابخانه‌ها نیز قابل توجه است؛ بر اساس آمار، در سال ۸۸ بیش از ۴۵ میلیون مراجعه به کتابخانه‌های عمومی انجام شده است. چنانچه مجموع مراجعه بر تعداد جمعیت تقسیم شده و در ۱۰۰ ضرب شود میزان استقبال از کتابخانه‌های عمومی بدست می‌آید که با این توصیف می‌توان گفت که در آن سال به طور متوسط تعداد ۶۰ نفر از هر صد نفر جمعیت به کتابخانه عمومی مراجعه کرده‌اند.
هرچند این آمار طی سال‌های اخیر با نوسانات بسیاری همراه بوده اما در واقع نشان می‌دهد که توجه به کسب دانش از طریق کتاب متاسفانه در جامعه متمدن و کهن ایرانی رو به افول گذاشته است. مساله‌ای که عواملی چون کمبود نیروی متخصص کتابدار، کم بودن تعداد کتابخانه‌ها، کم بودن تعداد کتابهای موجود، پایین بودن تعداد اسناد سمعی و بصری در کتابخانه‌ها و افزایش نیافتن کتابهای موجود، تمرکز کتابخانه‌ها در شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها، فضای محدود کتابخانه‌ها، کمبود تجهیزات موردنیاز، ساماندهی نامناسب منابع در برخی کتابخانه‌ها و... در آن دخیل هستند.
ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که بر اساس برنامه چهارم توسعه تعداد کتابخانه‌های عمومی کشور باید تا پایان برنامه یعنی آخر سال ۸۸ به ۴ هزار باب می‌رسید، در حالی که تا نیمه سال گذشته تعداد کتابخانه‌ها ۳ هزار باب شده بود. تاسف بار‌تر اینکه آخرین آماری که از تعداد اعضای کتابخانه‌های عمومی وجود دارد ۳ میلیون نفر است؛ با توجه به اینکه این تعداد در سال ۱۴۰۴ باید دست کم به ۲۷ میلیون نفر برسد.
میزان کتابهای موجود در کتابخانه‌های عمومی نیز شایان توجه است. به گفته محمدرضا اخضریان، معاون وقت برنامه ریزی نهاد کتابخانه‌ها، سالانه بیش از ۶۰ هزار عنوان کتاب در کشور منتشر می‌شود، اما تنها ۶ درصد این کتاب‌ها برای کتابخانه‌های عمومی خریداری می‌شود. او به این نکته هم اشاره کرده بود که ظرفیت کتابخانه‌ها در بُعد فیزیکی اندک است و برای ارسال کتابهای جدید با کمبود جا مواجهیم. این آمار گویای این است که هرسال تنها حدود ۳۶۰۰ عنوان کتاب جدید به کتابخانه‌ها تزریق می‌شود، البته نهاد، کتابخانه‌های عمومی، کتابهای موجود را درجه‌بندی کرده و هر کتابی را به هر کتابخانه‌ای نمی‌فرستد و به لحاظ محتوایی و تعداد کتاب‌ها در معرض بررسی قرار دارند.
بر اساس آمار ارائه شده توسط مسئولان نهاد در سال گذشته، در حال حاضر تنها ۳۴ میلیون نسخه کتاب در کتابخانه‌های عمومی وجود دارد، این در حالی است که مسئولان معتقد بودند که برای اینکه به اهداف سند چشم انداز ۲۰ ساله برسیم، در سال ۱۴۰۴ تعداد کتابهای موجود در کتابخانه‌های عمومی باید به بیش از ۲۵۰ میلیون جلد برسد؛ به عبارت دیگر سالانه باید ۱۷ میلیون جلد کتاب برای کتابخانه‌ها خریداری شود، اما بر اساس آماری که مسئولان نهاد اعلام می‌کنند، سالی حدود ۴ تا ۵ میلیون نسخه کتاب برای کتابخانه‌ها خریداری می‌شود.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
ناشناس
| 
۱۶:۴۳ - ۱۳۹۳/۰۴/۲۳
زنجان چندتا کتابخونه داره دوستان میتونن امار بدن!!من که چهارتا بیشتر نمیشناسم ! اها یادم افتاد پنجمیش هم کلنگشرو شش سال پیش زدند اما نمیدونم چرا اینقدر نمیسازنش چون تو اتوبانه جلو چشممه پیشرفتی نداره انصافا انگار فراموش کردن اونجا داشتن چی میساختن !!!! 
