آیا قلم برتر از خون شهداست و استفادۀ ابزاری از اهالی قلم حرام است؟

قلم نقطه اتصال آسمان و زمین است

معاون فرهنگی وزیر ارشاد تصریح کرد: قلم به عنوان یک فرصتی و نسبتی با خیلی چیزهاست. قلم نسبتی است با تاریخ گذشته و حال انسان‌ها و نقطه‌ای که ارتباط انسان‌ها را به هم وصل می‌کند. قلم حافظه تاریخی ملت‌هاست.

وی ادامه داد: ملت‌ها با قلم تاریخ خود را حفظ و نگاهبانی می‌کنند. قلم فرصت ارتباط فرهنگی ملت‌هاست. ملت‌ها از طریق قلم ارتباط‌شان را شکل می‌دهند و فرصت تبادل فرهنگی میسر می‌شود. به گفته وی قلم نقطه اتصال دانشمندان جوامع با یکدیگر است، قلم نقطه اتصال آسمان و زمین است. ملکوت هم از طریق قلم با زمین ارتباط پیدا می‌کند و ارتباطی میان زمین و ملکوت هسته‌ای پدیدار می‌شود.

قلم برتر از خون شهداست

صالحی درباره اهمیت قلم گفت: آخرین معجزه آسمانی کتاب بود و شروع وحی را نعت قلم آغاز کرد. وی افزود: قلم فرصت و نسبتی با تاریخ، حال و گذشته انسان‌ها دارد و حافظه تاریخی ملت‌هاست و فرصت ارتباط ملت‌ها را ایجاد می‌کند و در واقع نقطه اتصال آسمان و زمین است، ملکوت هم از طریق قلم با زمین ارتباط برقرار می‌کند و ما این افتخار را داریم که در جامعه‌ای زندگی کنیم که می‌گویند «مداد العلماء افضل‌ من دماء ‌الشهداء»، با این‌که جایگاه شهدا جایگاه رفیعی است اما قلم برتر از خون شهداست و در چنین جامعه‌ای انتظار می‌رود که اهل قلم جایگاهی متعالی‌تر از شرایط کنونی بیابد. اکنون نه کرامت اهل قلم چنان است که باید باشد و نه فرصت‌های ارتباط با اهل قلم یعنی مطالعه، چنان است که باید باشد.

این مقام مسئول در معاونت فرهنگی ابراز داشت: جامعه و ملتی که انس با قلم دارد و انتظار می‌رود اهل قلم و اهل نگارش و ادب جایگاهی را متعالی‌تر از آنچه که در شرایط کنونی هست بیابند فرصت‌های وسیعی برای اهل قلم می‌توان انتظار داشت که فاصله جدی با آن داریم. نه کرامت اهل قلم آنچنان است که باید باشد و نه فرصت‌های ارتباط با قلم یعنی مطالعه چنان است که باید باشد اما امید می‌رود مسئولان و متولیان شان اهل قلم را بیش از پیش پاس بداریم و فرصت‌ها را برای ارتباط اهل قلم و مخاطبان بیشتر فراهم کنیم. جامعه اسلامی آنچنان باشد که در افق معارف دیده می‌شود.

ای کاش تالیفات مان بیشتر از ترجمه ها بود

در ادامه محسن پرویز که به عنوان سخنگوی انجمن قلم، سخنرانی می کرد، با تبریک روز قلم گفت: هدف ما از برگزاری این جایزه نگاه یک تشکل مردمی با اندیشه انقلابی و پایبندی به قانون و ولایت‌ فقیه است و ما در زمانی پیشنهاد روز قلم را دادیم که ایران ریاست کنفرانس اسلامی را بر عهده داشت و ما قصد داشتیم که از این راه نوعی قرابت میان جهان اسلام ایجاد شود که همچنان جا دارد این موضوع بررسی شود.

او همچنین به بالا بودن تعداد آثار ترجمه در کشور اشاره کرد و گفت: در میان آثاری که ما بررسی کردیم بخش زیادی مربوط به ترجمه بود که باید توجه ما به تألیف بیشتر شود.

سوالی از مراجع: استفادۀ ابزاری از اهل قلم حرام است؟

علی‌اکبر والایی، دبیرعلمی دوازدهمین جایزۀ قلم زرین نیز با اشاره به قوت آثار داوری‌شده در این جایزه گفت: قوت آثار سبب شد تا هیأت داوران تصمیم بگیرند که در بخش نهایی ریزشی نداشته باشند بنابراین ما از 15 اثر رسیده به مرحله نهایی تقدیر می‌کنیم و برخی را به عنوان برگزیده اعلام می‌کنیم.

وی ادامه داد: همچنین از کمبود بضاعت جشنواره عذرخواهی می‌کنیم که نمی‌توانیم به همه جوایز مادی اهدا کنیم و من از این موضوع خجالت می‌کشم.

او همچنین با انتقاد از توجه نکردن مسوولان به اهل قلم گفت: سه سال پیش معاهده‌ای بین بیمارستان رجایی و مسئولان ارشاد بسته شد که اهل قلم بتوانند از خدمات این بیمارستان استفاده کنند اما تاکنون خبری از این ماجرا نشده و گویا فقط این خدمات برای اهالی سینماست و وزیر بهداشت فقط بزرگان سینما را عمل می‌کند. شاید باید از مراجع استفتا کنیم که بگویند استفاده ابزاری از اهل قلم حرام است.

من این همه نیستم

مرتضی امیری اسفندقه که کتابش جزو آثار راه‌یافته به مرحله نهایی جایزه قلم زرین بود در واکنش به حرف‌های والایی گفت: امیدوارم آقای والایی از باب من خجالت نکشند چون من بیش از آنچه سهمم بوده، نصیبم شده و یک روز اعتراف‌هایم را خواهم نوشت که در این ملک بیشتر از سهم خود به‌دست آورده‌ام.

و اما حداد عادل

غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز با اشاره به اینکه از نخستین روزهای تاسیس انجمن قلم در آن عضویت داشتم، اظهار داشت: به دلیل مشغله‌های فراوان فرصت ارتباط مستمر و منظم را با این مجموعه نداشتم البته در فرهنگستان هم گوشه‌ای از امور ما مربوط به زبان و ادبیات فارسی است اما سنخ کار ما متفاوت است یعنی از عالم زبان و ادب دور نیستیم اما از فعالیت‌های انجمن قلم اطلاعی ندارم.

افق دید اهالی قلم بلند از جوایز مادی است

مدیر‌عامل بنیاد سعدی ضمن اشاره به اینکه کسی که نویسنده می‌شود باید مورد تکریم و تقدیر قرار گیرد، ابراز داشت: البته باید برای رفع مشکلات نویسندگان و اهالی قلم کمک کنیم. بنده به عنوان نماینده مجلس و یا هر مسئولی چون آقای صالحی در معاونت فرهنگی همه و همه وظیفه داریم اما همه وظیفه‌ای هم نسبت به خدا حق و حقیقت نیز داریم. اگر خدا موهبتی عطا کرده تا اندیشه‌ای را بیان کنیم باید افق دید ما خیلی وسیع‌تر از این باشد که کیفیت جوایز چقدر است. مسئله باید فراتر از اینها باشد چرا که ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که اوضاع آن را مشاهده می‌کنیم.

به گفته حداد عادل، اگر اخبار روزانه را ببینید متوجه می‌شوید که صهیونیست‌ها با مردم بی‌پناه غزه چه می‌کنند. شصت و اندی سال است که این فاجعه ادامه دارد، تکرار می‌شود. در عراق ببینید چه می‌کنند یا افغانستان و سوریه اما در این میان یک کشور پیدا شده که حرف دل مردم دنیا را بیان می‌کند. انقلابی به پا شده که این انقلاب با تکیه بر این قدرت‌ها نایستاده اما ببینید با این انقلاب چه می‌کنند. از تحریم و تهدید و هزار فشار دیگر گرفته تا سخنانی که مطرح می‌کنند ولی همه ما وظیفه داریم چراغ حقیقتی که به دست امام خمینی روشن شده و امروز رهبر انقلاب آن را به دست دارد و شهدا با خون خود آن را روشن نگاه داشته‌اند روشن‌تر کنیم.

وی گفت: این پیام را هم باید به گوش نسل آینده برسانیم و در دنیا نشر دهیم. هر کسی قدرت قلمی دارد باید خود را مسئول بداند و به اندازه آن استعداد مسئول است. اگر قدرت بیان و قلم را خدا داده باید در راه حق و حقیقت آن را به کار گیریم.

لزوم التفات اهالی قلم به دیگر حوزه ها

حداد عادل با بیان اینکه اهالی قلم فقط کارشان نوشتن کتاب نیست، توضیح داد: بسیاری از بخش‌های فرهنگی چون سینما و تئاتر محتاج اهل قلم هستند. جلوه معمولی کار اهل قلم کتاب است اما کار آن‌ها محدود به کتاب نیست و هر چه ما نویسندگان متعهد را تقویت کنیم جبهه فرهنگی تقویت می‌شود.

وی افزود: بر این اساس جایگاه انجمن قلم را تشریفاتی نمی‌دانم. تصور می‌کنیم انجمن با سلامت بدنه‌ای که دارد و با اخلاصی که در ارکان انجمن قابل مشاهده است بدون هیچ شائبه‌ای در خدمت انقلاب است. این انجمن می‌تواند نوقلمان را از نوجوانی شناسایی و تعلیم و تربیت دهد و صاحبان قلم را تکریم کند که یک نمونه تکریم نمادین آن را در این محفل شاهدیم. این مراسم میان صاحبان قلم که معتقد به انقلاب، اسلام و توحید هستند همبستگی ایجاد می‌کند تا بدانند تنها نیستند و چراغی را که به دست گرفته و برای مردم دیده‌بان باشند.

دلواپسی های یکی از اهالی قلم

در بخش دیگری از این مراسم نجفعلی میرزایی، مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب،  اهل قلم را بزرگ‌ترین طبقه سرمایه توسعه ملی دانست و در این‌باره گفت: ما در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی برای اصلاح ساختارهای کتاب‌خوانی سرمایه و دارایی‌ای به‌جز اهالی قلم نداریم و به همین خاطر چاره‌ای جز بازگشت اهالی قلم به کانون و محور این حرکت نداریم.

او افزود: ما در بین عناصری که برای توسعه کتاب و کتاب‌خوانی به آن اهتمام می‌ورزیم متأسفانه به اهل قلم به عنوان گام اول توجه نکرده‌ایم. ما همیشه از مشکلات چاپ و نشر صحبت می‌کنیم اما به موضوع تأمین معیشت اهل قلم بی‌توجه بو‌ده‌ایم و به همین خاطر رمقی برای اهل قلم باقی نمانده است.

میرزایی با بیان این‌که معضلات و مشکلات اهالی قلم باید شناخته شود، اظهار کرد: در حال حاضر یکی از مشکلات حوزه کتاب بحث کتاب‌سازی است که باعث شده کتاب‌های خوب در بین این دسته از کتاب‌ها که بسیار فراوان‌اند، گم شوند. کتاب‌سازی امروز فاجعه‌تر از کتاب‌سوزی دیروز است، چون اگر آن زمان کتاب را می‌سوزاندند به شخصیت نویسنده لطمه نمی‌خورد اما الآن کتاب‌سازی‌ها شخصیت نویسنده‌ها را زیر سؤال برده است.

امان از قلم های زرد

او افزود: در حال حاضر کتاب‌های زرد و پدیده‌های عجیب و غریب باعث شده اعتقاد و باور مردم نسبت به کتاب پایین بیاید و این موضوع از معضلات اهل قلم است.

مدیرعامل خانه کتاب سپس به لزوم تشکیل تشکل‌های اهل قلم اشاره کرد و گفت: هنوز در کشور تشکل‌های گسترده اهل قلم بسیار کم هستند و سهم آن‌ها در مدیریت حوزه‌های مرتبط با کتاب پایین است.

گلایه های نویسندۀ «دا» از انتشارات سورۀ مهر

در ادامه این مراسم سیده اعظم حسینی، نویسندۀ کتاب «دا» نیز گزارشی درباره ضرورت پرداختن به ادبیات جنگ ارائه کرد که در بخشی از آن به ناشر کتاب «دا» (انتشارات سوره مهر) به خاطر به رسمیت نشناختن حقوق مؤلف انتقاد کرد.

دلواپسی حجت الاسلام زائری از سبک زندگی

همچنین حجت‌الاسلام محمدرضا زائری در سخنانی به تحولات اجتماعی، تغییر سبک زندگی و شرایط نظام آموزش و پرورش اشاره کرد و گفت: همه این مسائل باعث شده است تا امروز دیگر برخی از مدارس پز بدهند که در مدارس‌شان از قلم استفاده نمی‌کنند.

او با اشاره به این‌که در گذشته مراکزی مثل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مرکز آموزشی مؤسسه رشد و گروه کودک شبکه یک صداوسیما در حوزه تعلیم نوشتن و خواندن برای کودکان فعال بودند، اظهار کرد: در حال حاضر کودکان ما هیچ‌کدام از این امکانات را ندارند و امروز دیگر حتی نقش مدارس در زمینه خواندن و نوشتن پررنگ نیست و ساعت و درس انشا در مدارس خیلی پررنگ نیست.

چه دلواپس باشیم و چه دل‌آرام، کودکان ما اصلاً کتاب نمی خوانند

زائری گفت: ما چه دلواپس باشیم چه دل‌آرام، چه بخواهیم بچه‌های‌مان کتاب‌های دینی بخوانند و چه بخواهیم کتاب‌های غیردینی بخوانند واقعیت این است که کودکان ما اصلاً کتاب نمی‌خوانند، بنابراین لازم است هر کس هر طور می‌تواند به داد قلم برسد.

جایزۀ قلم زرین واقعاً زرین است: 8 سکه به برگزیدگان و 4 سکه برای تقدیری‌ها

در ادامه این مراسم و پس از قرائت بیانیه دوازدهمین دورۀ جایزۀ قلم زرین توسط راضیه تجار، محمدرضا سرشار، رییس انجمن قلم در واکنش به حرف‌های والایی گفت: جایزۀ جشنوارۀ قلم زرین بیشتر از همه جایزه‌های خصوصی است و این‌گونه نیست که ما وجه مادی این جایزه را در نظر نگرفته باشیم. 

وی ادامه داد: تنها امسال بخش اضافه‌ای را به نام تمجید در نظر گرفته‌ایم که حامیان مالی ما چون این بخش برایشان تعریف نشده بود، حمایت مالی را متوجه آن نکردند وگرنه ما 8 سکه به برگزیدگان و 4 سکه به تقدیری‌ها اعطا می‌کنیم و به سایرین هم لوح اعطا می‌شود.

و بلاخره برگزیدگان قلم زرین

آثار شایسته راهیابی به مرحله نهایی در بخش داستان به این شرح بودند:

لحظه‌ها جا می‌مانند اثر "یوسف قوجق"

چشمی که بستم،‌ چشمی که بگشودم نوشته "مریم مقانی"

گرگ‌سالی نوشته "مرحوم امیرحسین فردی"

آه با شین نوشته "محمدکاظم مزینانی"

از میان این چهار کتاب رمان آه با شین نوشته "محمدکاظم مزینانی" اثر برگزیده داوران معرفی شد و سه اثر دیگر مورد تقدیر قرار گرفتند.

همچنین در بخش شعر کتاب‌های باغ سحرخیز از "محمدحسین انصاری‌نژاد"، مذاکرات سروده "مریم جعفری"، ضد نوشته "فاضل نظری"، دارم خجالت می‌کشم از اینکه انسانم سروده "مرتضی امیری اسفندقه"، شب گریه‌های مولانا از "علی سلیمانی"، سکوت گفتنی از "سودابه مهیجی"، جاری از ونیز سروده "پونه نکویی" و شب دنباله‌دار سروده "ناصر حامدی" به مرحله نهایی راه یافتند که از میان آن‌ها کتاب ضد از "فاضل نظری" به عنوان کتاب برگزیده معرفی شد و از کتاب‌های دیگر تقدیر شد.

در بخش نقد و پژوهش ادبی هم سه کتاب بررسی تطبیقی عناصر روایی قصه حضرت یوسف در قرآن و سیاوش در شاهنامه از "زهرا محمودیان"، کتاب آیه تطهیر در آیینه شعر ادب نوشته "زهرا اخوان مقدم" و تجلی اسطوره مذهبی در شعر انقلاب اسلامی نوشته "سکینه برناکی" به مرحله نهایی راه یافتند که از میان این کتاب‌ها بررسی تطبیقی عناصر روایی قصه حضرت یوسف در قرآن و سیاوش در شاهنامه از "زهرا محمودیان" اثر منتخب معرفی شد و از دو اثر دیگر تقدیر شد.

در پایان این مراسم ضیافت افطاری از سوی حوزۀ هنری برای میهمانان جایزۀ «قلم زرین» تدارک دیده شده بود.