گزارشی جدید از ناپدید شدن چندصدمیلیونی دلارهای نفتی در جمهوری آذربایجان

گروه بین الملل - گزارش جديد صنعت نفت آذربايجان حاکي از اين است که ميليون ها دلار از درآمد نفتي اين کشور با همدستي شرکت دولتي نفت آذربايجان به دست شرکت هاي خصوصي نامعلوم، ناپديد مي شود.

به گزارش بولتن نیوز،  گزارش نهاد غيردولتي ديدبان جهاني که در 10 دسامبر در لندن منتشر شد، روندي را در صنعت نفت آذربايجان شناسائي کرده که در آن با همدستي شرکت هاي سايه، صدها ميليون دلار از فروش نفت جا به جا مي شود و در اين ميان نحوه ي داد و ستد نامشخص و مبهم است.

تام ماين، پژوهشگر برجسته اين بخش پس از بررسي يک ساله مي گويد: «اشخاص خصوصي غيرمعروف و شرکت هاي خصوصي به صنعت نفت آذربايجان وارد شده اند، و هيچ کس اين افراد را نمي شناسد و نمي داند به چه دليلي آنها وارد اين صنعت شده اند.»
اين گزارش در اثبات ادعاي خود، به عنوان يک نمونه بارز از فردي به نام «آنار علي اف» نام مي برد.
وي که شخصي 35 ساله و تبعه آذربايجان است، شرکت هاي چند مليتي دريائي ايجاد کرده و تحت عنوان قرارداد و يا سرمايه گذاري مشترک، وارد فعاليت در شرکت دولتي نفت آذربايجان «سوکار» شده است.
اين شرکت ها خدماتي را ارائه مي دهند که شرکت نفت آذربايجان «سوکار»، خودش نمي تواند از عهده آن برآيد و علي اف (که در عين همنامي با الهام علي اف، ارتباطش با وي نامشخص است) پيش از تاسيس اين شرکتها، هيچ پيشينه فعاليتي در صنعت نفت آذربايجان نداشته است.
ديدبان جهاني دريافته است که که بين سال هاي 2007 و 2012، شرکت هاي وابسته به «علي اف» حداقل در 48 مورد سرمايه گذاري مشترک و قرارداد توليد مشترک، و يا موافقت نامه هاي ديگر با شرکت سوکار همراه شده و سودي بالغ بر 375 ميليون دلار را به دست آورده است.

سودهاي کلان
به عنوان نمونه، يک شرکت دريايي متعلّق به علي اف با نام «شرکت سهامي عامّ ميراث»، سهامدار شرکت تابعه نفت آذربايجان، (سوکار تردينق) شده که در مجموع 25 درصد از درآمد اين شرکت تابعه را به خود اختصاص مي دهد.

ديدبان جهاني خاطر نشان مي سازد که معامله سهام شرکت نفت آذربايجان با علي اف در سال 2007 در حالي صورت گرفت که شرکت دولتي نفت آذربايجان، در سايه درآمدهاي سرشار نفتي ناشي از افزايش توليد نفت، هيچ نيازي به سرمايه گذاري شرکت ديگر نداشت و براي خريد 25 درصد سهام شرکت دولتي، شرکت علي اف (شرکت سهامي ميراث) فقط 5 ميليون دلار پرداخت کرد و پنج سال بعد از اين معامله، شرکت علي اف سهم خود را دوباره به قيمت 118 ميليون دلار به شرکت دولتي نفت آذربايجان، فروخت. يعني در سال 2007 به 5 ميليون دلار خريد و بعد از گذشت پنج سال به بيش از 20 برابر قيمت اوليه دوباره باز فروخت.
خديجه اسماعيل اوا، روزنامه نگار آذربايجاني و خبرنگار راديو آزادي (RFE/RL)، که فعاليت ها و معاملات علي اف را مورد بررسي قرار داده است، مي گويد: «اين گونه معاملات به نگراني هاي عمومي در آذربايجان دامن زده چرا که بخش دولتي نفت آذربايجان - که مستقيماً توسط وفاداران به جناح حاکم کنترل مي شود- بخشي قابل توجهي از درآمد خود را براي بهره برداري و نفع احزاب قدرتمند ناشناس اختصاص مي دهد.»
اسماعيل اوا مي افزايد: يکي از دلايل وجود چنين نگراني عمومي، اين است که اطلاعات در مورد آنار علي اف بسيار کم است، در حالي که ديگر فعالان اقتصادي موفق در صنعت نفت آذربايجان سابقه روشن و آشکاري در نزد افکار عمومي دارند. شخصيت نامعلوم علي اف و نبود اطلاعات کافي در مورد او موجب شده است که بسياري از مردم آذربايجان فکر کنند که علي اف، هويت واقعي ذي نفعان و بهره برداران شرکت هايش را مخفي مي کند تا کساني که از شرکت هاي وي بهره مند مي شوند، ناشناس باقي بمانند.
اسماعيل اوا در ادامه تصريح مي کند که اگر کسي از ما بپرسد در مورد انار علي اف چه مي دانيد؟ تنها جواب درستي که مي توان به اين پرسش داد اين است که؛ «هيچ چيز در مورد او نمي دانيم.» انار علي اف پيش از سال 2007 هيچ سابقه و ارتباطي با اين بخش نداشته است و به يک باره او شريک پروژه هاي بزرگ شد و اين روند نشانگر آن است که او احتمالاً نماينده و کارگزار شخص بسيار مهمي است و همچنان پرسش هاي زيادي در مورد او مطرح است که بي پاسخ مانده است.

افتضاح در شفافيت
گزارش ديدبان جهاني در مورد اينکه ميليون ها دلاري که توسط شرکت هاي واسط ناشناس در صنعت نفت آذربايجان عايد مي شود، نصيب چه کسي مي شود؛ علي اف و يا شخص ديگر؟ سوالي مطرح نمي کند. اما اين گزارش مي افزايد که اينگونه موارد زنگ خطري است تا تلاش هاي بين المللي به منظور  افزايش شفافيت در داد و ستد نفت دولتي در کشورهائي همچون آذربايجان بايستي بيشتر شود.
آذربايجان به مدت طولاني، «مسابقه برترين نمايه جهاني کودک» را برگزار کرد تا دولت هاي سرشار از منابع طبيعي را قانع کند تا ميزان درآمدهاي ناشي از فروش منابع طبيعي همچون نفت، گاز، معادن و ثروت هاي طبيعي را در دسترس شهروندان خود قرار دهند. طرح ابتکار شفافيت صنايع استخراجي (EITI)، در سال 2003 با 40 کشور داوطلب تاسيس گرديد.
آذربايجان در سال 2009 به عنوان اولين کشور همگام با اين ابتکار (EITI) شناخته شد و باکو اغلب از اين رتبه به عنوان مدرکي در راستاي اينکه اين کشور پاسخگوي جامعه مدني است، استفاده مي نمايد و در هنگام اختلاف در ارقام درآمد نفت، به اين شاخص استناد مي کند.
با اين حال، گزارش ديدبان جهاني حاکي از اين است که ساختار دولتي نفت در اين کشور همچنان مبهم و غير شفاف مانده است. اين گزارش در پايان اين چنين نتيجه گيري مي کند: « با وجود EITI، تا به حال مردم آذربايجان هنوز از فرآيند تصميم گيري در مورد معاملات استخراجي بزرگ منابع طبيعي، اطلاعات دقيقي ندارند و نمي دانند که مبالغ هنگفت ناشي از فروش اين منابع، در کجا خرج مي شود.»