آیا پروژه بهشت آباد، زاینده رود را آباد خواهد کرد؟

رویش نیوز - پرونده معضل آب و خشکی زاینده رود: در مطلب شماره 1 پرونده، چهارچوب کلی مشکلات خشکی زاینده رود و اصفهان ارائه شد و در مطلب شماره 2 پرونده، مهمترین و بدیهی ترین این مشکلات که عدم اعمال مدیریت یکپارچه بر کل حوضه زاینده رود بود در قالب گفت و گو با 5 نفر از نمایندگان استان اصفهان در مجلس بررسی شد. در این شماره از پرونده معضل آب و خشکی زاینده رود قصد بر این است که به یکی دیگر از مشکلات اصلی یعنی عدم اجرای پروژه های احیای آبی فلات مرکزی ایران پرداخته شود.

سابقه این گونه پروژه های برای احیای حوضه زاینده رود به زمان پهلوی اول و طراحی و اجرای تونل شماره یک کوهرنگ بر می گردد. تاکنون پروژه های مختلفی در این خصوص اجرا شده که مهمترین آنها تونل های سه گانه کوهرنگ است. اجرای تونل سوم کوهرنگ اگرچه در گیر و دار انقلاب اسلامی در سال 57 دچار وقفه شد ولی در اوایل دهه 70 مجددا از سر گرفته شد، اگرچه به دلایلی از جمله مشکلات فنی و برخی سوء مدیریت های بعد از بیش از 20سال هنوز پروژه به بهره برداری کامل نرسیده است.

اما یکی از مهتمرین و اساس ترین پروژه های احیای فلات مرکزی، پروژه ای موسوم به بهشت آباد است. تونلی به طول حدود 70 کیلومتر که قرار است سالانه 580میلیون متر مکعب آب را از حوضه کارون به حوضه زاینده رود منتقل کند. متاسفانه وضعیت فعلی و عدم به سرانجام رسیدن کامل پروژه تونل 3 کوهرنگ که مشابه پروژه بهشت آباد است ابهامات جدی را در خصوص پروژه بهشت آباد به ذهن ها متبادر می سازد. مضافا بر اینکه برخی مسائل غیر فنی از جمله اعتراضات مسئولان خوزستانی هم بر پیچیدگی پروژه افزوده است.در قسمت اول از متن ذیل بر آنیم تا به این سوال پاسخ دهیم که آیا اساسا می توان به پروژه بهشت آباد خوش بین بود یا خیر؟ قسمت اول گفت و گوی رویش نیوز با برخی مسئولان و کارشناسان در این خصوص را در ذیل بخوانید:

آقایی(مدیر پروژه بهشت آباد): اگر حمایت های مادی و معنوی دولت وجود داشته باشد پروژه در زمان مقرر به پایان خواهد رسید

رویش نیوز: همانطور که می دانید این روزها بحث خشکی زاینده رود و معضل خشکسالی به یکی از جدی ترین دغدغه های مردم اصفهان تبدیل شده است. شاید کور سوی امید در این میان برای شهروندان اصفهانی طرح های احیای فلات مرکزی ایران و ازجمله طرح تونل بهشت آباد باشد. از طرفی ما شاهدیم که طرح مشابه تونل بهشت آباد که پیچیدگی کمتری هم داشت مثلا طول کمتر که همان تونل سوم کوهرنگ هست هنوز بعد از گذشت 20 سال فعالیت بعد از انقلاب به بهره برداری کامل نرسیده است. سوال ما از شما به عنوان یک کارشناس  و مدیر پروژه تونل بهشت آباد  این است که چه قدر می توان به عملیاتی شدن این پروژه و برون داد آن که احیای زاینده رود باشد خوش بین بود؟
 

ببینید تونل کوهرنگ و اتفاقاتی که در مورد آن افتاده است قابل جمع کردن در مورد پروژه بهشت آیاد نیست. به دلیل اینکه تونل کوهرنگ هم ساختار زمین شناسی آن از بهشت آباد متفاوت است و هم شرایط اجرایی آن فرق می کند. مستحضرید که تونل سوم کوهرنگ از اولین پروژه هایی بود که بعد از انقلاب توسط متخصصین ایرانی به اجرا در آمد و تکنولوژی و علمی که ما در زمینه های تونل سازی الان بدست آورده ایم قابل قیاس با 20-25 سال پیش نیست. ما همواره تاکید کرده ایم که پروژه کوهرنگ قابلیت تعمیم به پروژه های دیگر را ندارد چه از نظر مسائل فنی چه از نظر تکنولوژی که در پروژه کوهرنگ به کار گرفته شده و چه از نظر تجاربی که مهندسین ایرانی در این پروژه ها دارند برای همین به نظر من این مقایسه، قیاس مع الفارق است.

این که شما می فرمایید تونل بهشت آباد به نسبت کوهرنگ پیچیدگی بیشتری دارد؛ به نظر من این گونه نیست و فقط طول تونل بیشتر است. ما در پروژه کوهرنگ نگرانی هایمان بیشتر بود چه درباره مطالعات اولیه طرح، در زمینه تکنولوژی و تجربه اجرا. نگرانی عمده ما درباره پروژه بهشت آباد تامین اعتبار به موقع آن است و همچنین نگرانی که در خصوص تغییر در سیاست گذاری های کلان دولت هست فلذا اگر این این دو مورد حل شود ما طبق زمانبدی پیشنهادی و با یک تلورانس منطقی  طی حدود 5 الی 7 سال پروژه را به بهره برداری خواهیم رساند.

رویش نیوز: پس می فرمایید اگر حمایت های دولت در زمینه اصل اجرای پروژه و تامین اعتبارات آن وجود داشته باشد برای اجرای پروژه مشکلی نخواهد بود؟
بله- ببینید این پروژه جزء معدود پروژه هایی است که در عین طول زیادش پروژه پیچیده ای نیست. مثلا ما در مورد تونل کوهرنگ در قسمت هایی از تونل با گسل فعال زراب سر و کار داشتیم که هنوز هم مشکل پروژه به همین گسل بر می گردد. در صورتیکه در پروژه بهشت آباد ما اصلا با گسل فعال روبرو نیستیم و این پروژه به لحاظ بحث های زمین شناسی خیلی بهتر از کوهرنگ است.

رویش نیوز: الان گویا پروژه بعد از تعیین پیمانکار شروع شده آیا حفاری ها هم شروع شده است؟
بله حفاری ها شروع شده است

رویش نیوز: یک مسئله دیگر بحثی است که بیشتر از طرف مسئولان استان خوزستان طرح می شود و آن آسیب زدن پروژه بهشت آباد به اکوسیستم دشت خوزستان است. شما این نگرانی های را علمی و قابل اعتنا می دانید؟
نه اینگونه نیست شما با یک تقسیم ساده متوجه این مسئله می شوید. ما می خواهیم 580 میلیون متر مکعب آب را برای سه استان در سال از سرشاخه های کارون و دز که کارون بزرگ را تشکیل می دهند منتقل کنیم در حالی که آب دهی دز و کارون در سال 24000 میلیون متر مکعب است. شما یک تقسیم بکنید ببینید چه قدر تاثیر می گذارد؟ 2.4 درصد. یعنی این قدر کارون ضعیف است که با انتقال 580 میلیون متر مکعب با مشکل مواجه شود.

سالک(نماینده اصفهان در مجلس):راهی جز اجرایی کردن تونل بهشت آباد نداریم

رویش نیوز: چه قدر می توان به عملیاتی شدن این پروژه و برون داد آن که احیای زاینده رود باشد خوش بین بود؟ با توجه به این که ما هنوز تونل سوم کوهرنگ را هم که پروژه مشابه بهشت آباد هست و حتی از نظر طول حفاری هم کمتر است را هنوز به سرانجام نرسانده ایم.
به نظر من نباید تونل کوهرنگ را با این پروژه مقایسه کرد و طولانی شدن آن پروژ آسیب شناسی خودش را دارد. طرح تونل بهشت آباد طرحی است که دقیقا رویش مطالعه شده، کارشناسی شده، نقاط ضعف تونل های دوم و سوم کوهرنگ نیز جاهای دیگر در مورد آن جبران شده و یک کار ملی است.

اگر قرار باشد آب را از خلیج فارس شیرین کنند و به فلات مرکزی بیاورند 700 کیلومتر را باید لوله گذاری کنند آن هم در عمق 500 متری، تازه ممکن است برخی جاها نیاز به پمپاژ هم باشد. در حالیکه آب بهشت آباد که مجموعه آب دو رودخانه است به خلیج فارس می ریزد و نیاز به آب شیرین کن هم ندارد. طول این تونل از بهشت آباد اردل تا مصب رودخانه زاینده رود یعنی چرمهین 65 کیلومتر است و پاسخگوی چند استان خواهد بود. 65 کیلومتر در مقابل 700 کیلومتر! پس صرفه اقتصادی با پروژه بهشت آباد است. این پروژه مصوبه دولت هم دارد و باید صورت بگیرد. رقمی هم برایش اختصاص دادند. الان هم قرارگاه خاتم در چند نقطه مشغول کار است. البته مشکلاتی در اجرای آن وجود دارد که اگر رفع شود می تواند تا 5 الی 7 سال آینده جواب بدهد

رویش نیوز: پس اعتراضات مسئولان خوزستان به نظر شما به چه دلیل است؟
آنها نگران کم شدن آب از کارون هستند در حالیکه این نگرانی بیهوده است و این آب، آبی است که به خلیج فارس می ریزد و مشکلی برای مردم خوزستان ایجاد نخواهد کرد.

بهبهانی(رئیس کمیسیون عمران شورای شهر): عدم اجرای این پروژه مشکلات بزرگی برای کشور و استان ایجاد خواهد کرد

رویش نیوز: چه قدر می توان به عملیاتی شدن این پروژه و برون داد آن که احیای زاینده رود باشد خوش بین بود؟

خوب این مسئله بستگی دارد به سیاست ها و اراده ای که پشت این قضیه وجود دارد. اگر واقعا اراده لازم برای این امر وجود داشته باشد و بتوانند منابع مالی آنرا هم تامین کنند این پروژه عملیاتی و شدنی است.

رویش نیوز:شما فکر می کنید الان این اراده وجود دارد یا خیر؟

ببینید اگر این اراده وجود نداشته باشد ما در آینده نزدیک شاهد ایجاد مشکلات بزرگ چه در سطح اصفهان و چه در عرصه مدیریت کلان کشور خواهیم بود. به هر جهت این مسئله قابل انکار نیست که با ادامه خشکی زاینده رود تمدن چند هزار ساله اصفهان در آستانه نابودی و تهدید جدی قرار خواهد گرفت. مردم این منطقه از قدیم حق آبه داران زاینده رود بوده اند و اکنون این حق از آنها سلب شده، همچنین در زمینه مسائل زیست محیطی و مثلا خشک شدن تالاب ثبت شده و بین المللی گاو خونی به هر جهت مدیریت کلان کشور باید خودش را موظف بداند که این پروژه به سرانجام برسد و من فکر می کنم دولت جدید که با اسم تدبیر و امید و حرکت بر مبنای عقلانیت بر سرکار آمده یکی از کارهای مهمی که باید انجام دهد این است که مشکل زاینده رود را حل کند.

رویش نیوز: پس شما می فرمایید که چاره ای جز این نیست که دولت این پروژه را به سر انجام برساند.
دقیقا- اگر کسی کمترین تدبیر را هم داشته باشد باید به این نتیجه برسد که مشکل این رودخانه باید حل شود و نمی تواند سیاستی که تا اکنون حاکم بوده است ادامه پیدا کند حتی ما شاهد بودیم که این معضل در شرق اصفهان باعث به وجود آمدن برخی مسائل امنیتی هم شد.

رویش نیوز:شما می توانید به صورت صریح تر با توجه به دیدی که از مسئولین آب منطقه ای استان و نیز وزارت نیرو دارید بفرمایید که آیا این اراده وجود دارد یا خیر؟
برداشت ما این بود که دولت قبلی این اراده را نداشت که بخواهد این معضل را حل کند و یکی از عواملی که این وضعیت را به وجود آورده بود کارکارشناسی بود که در دولت قبلی در باره مسائل حوضه آبریز زاینده رود به وجود آمده بود. ولی بنده فکر می کنم که در مورد دولت جدید و با توجه به قول هایی که در خصوص حل این معضل داده شده است باید کمی صبر کرد و فرصت داد تا ببینیم آیا اراده برای حل این مسئله وجود دارد یا خیر؟ هنوز برای اظهار نظر در این زمینه کمی زود است.

در قسمت بعدی این مطلب که انشاالله در روزهای آینده بر روی خروجی سایت قرار خواهد گرفت سعی خواهد شد پروژه بهشت آباد را از ابعاد دیگر نیز مورد بررسی قرار داد.