گزارشی از پیشرفت پارس جنوبی در دو دهه گذشته

۱-  تولید:

فازهای ۱ تا ۵ پارس جنوبی در دولت هشتم (دوره اصلاحات) و فازهای ۶ تا ۱۰ در اواخر دولت نهم به صورت رسمی افتتاح شدند[۱]. در جدول زیر اطلاعاتی درباره این فازها آمده است:

الف- میزان برداشت گاز غنی از میدان مشترک پارس جنوبی (سال های ۸۱ تا ۹۲)

همانطور که در نمودار بالا دیده می شود، میزان برداشت گاز غنی از میدان پارس جنوبی از ۱۱۴٫۲ میلیون متر مکعب در روز در سال ۱۳۸۴ به ۲۴۱٫۱ میلیون متر مکعب در روز در سال ۱۳۹۱ رسیده است (افزایش ۱۱۱ درصدی). به عبارت دیگر، برخلاف گفته وزیر نفت دولت یازدهم در بازگشت از اولین سفر کاری به عسلویه (۳۱ مرداد)، برداشت از مخازن گازی میدان پارس جنوبی در ۸ سال اخیر (دولت های نهم و دهم) تغییرات زیادی پیدا کرده و بیش از ۲ برابر شده است.[۲]

خاطر نشان می گردد که هر چند میزان متوسط برداشت گاز غنی از میدان پارس جنوبی در سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ کمتر از ۲۵۰ میلیون متر مکعب در روز بوده است ولی در زمان اوج مصرف (فصل زمستان) در این سالها، میزان برداشت از این میدان به ۲۹۰ تا ۳۰۰ میلیون متر مکعب در روز هم رسیده است (تقریبا برابر با مجموع ظرفیت اسمی این ده فاز).

ب- میزان تولید گاز سبک از پالایشگاه های پارس جنوبی (سال های ۸۴ تا ۹۰)

همانطور که در نمودار بالا دیده می شود، میزان تولید گاز سبک از میدان پارس جنوبی از ۱۰۵٫۲۵میلیون متر مکعب در روز در سال ۱۳۸۴ به ۱۷۸ میلیون متر مکعب در روز در سال ۱۳۹۰ رسیده است (افزایش ۶۹ درصدی). مجموع ظرفیت پالایشگاه های پارس جنوبی در سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰ در جدول زیر آمده است:

نکته قابل توجه ای که درباره میزان برداشت گاز غنی و همچنین میزان تولید گاز سبک در سال های اخیر، اختلاف قابل توجه بین ظرفیت اسمی و تولید واقعی و همچنین افزایش ظرفیت پالایشگاه های پارس جنوبی با وجود اختلاف نسبتا زیاد بین میزان برداشت گاز غنی و میزان تولید گاز سبک از سال ۱۳۸۹ می باشد. دلایل اصلی این موضوع عبارتست از:

۱-   تاخیر در تکمیل و بهره برداری از برخی فازها:

الف- فاز ۱: هرچند این فاز در آبان ۱۳۸۳ رسما افتتاح شد ولی با توجه به ایراداتی که در پالایشگاه این فاز وجود داشت، در سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۷ با حدود ۵۰% تا ۷۰% ظرفیت اسمی فعالیت می کرد و نهایتا در سال ۱۳۸۸ به ظرفیت اسمی رسید.

ب- فازهای ۶ تا ۸: هر چند این فازها در مهر ۱۳۸۷ رسما افتتاح شد ولی عملیات بهره برداری از هر یک از این سه فاز در شهریور ۸۷، دی ۸۷ و مهر ۸۸  آغاز گردید (بصورت جداگانه) و در نتیجه؛ میزان تولید گاز از فازهای ۶ تا ۸ در سال های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸، کمتر از ۵۰% از ظرفیت اسمی بود.

ج- فازهای ۹ و ۱۰: هر چند این فازها در اسفند ۱۳۸۷ رسما افتتاح شد ولی با توجه به عدم بهره برداری از برخی از چاه های آن، بخش اعظم گازی که در پالایشگاه این فازها در سال ۱۳۸۸ مورد پالایش قرار گرفت، گازهای ارسالی از فازهای ۶ تا ۸ بود و نه گاز تولیدی این فازها. البته با تکمیل این چاه ها و بهره برداری از آنها، میزان برداشت گاز غنی از فازهای ۹ و ۱۰ در نیمه دوم سال ۱۳۸۹ به ۵۰ میلیون متر مکعب در روز و در سال ۱۳۹۰ به ۵۶ میلیون متر مکعب در روز (ظرفیت اسمی) رسید.

۲-   تغییر در هدفگذاری و شیوه بهره برداری از فازهای ۶، ۷ و ۸: قرار بود کل گاز خشک و ترش تولیدی این فازها به میدان نفتی آغاجاری تزریق شود و با توجه به همین موضوع پالایشگاه این فازها فاقد تاسیسات جهت شیرین سازی بودند، اما با توجه به نیاز بالای داخلی (بخصوص بخش خانگی در فصل زمستان) برای مصرف گاز و عدم بهره برداری از سایر فازها در زمان پیش بینی شده برای تامین این نیاز کشور، این هدفگذاری به شدت تغییر یافت. بر همین اساس، صرفاً بخش اندکی از گاز تولیدی این فازها به تزریق میادین نفتی اختصاص یافت و مابقی (بخش اعظم گاز تولیدی این فازها) به سایر پالایشگاه های گاز منتقل شده و پس از تصفیه، به خطوط لوله سراسری گاز کشور تزریق شد. شیوه انجام این کار بدین صورت بود که پالایشگاه این سه فاز به تمامی پالایشگاه های موجود در سایر فازها متصل شده و امکان پالایش روزانه حدود ٢٠ میلیون متر مکعب گاز ترش تولیدی این فازها در پالایشگاههای پارس جنوبی ایجاد گردید. از طرف دیگر، تاسیسات لازم برای انتقال بخشی از گازهای ترش تولیدی از فازهای ۶ تا ۸ (حدود ۳۵ میلیون متر مکعب در روز) به پالایشگاه های فجر جم و بید بلند ۱ ایجاد گردید و به همین میزان ظرفیت پالایش گاز طبیعی این پالایشگاه ها افزایش یافت. . به عنوان مثال، در سال ۱۳۹۰، ۱۳٫۲۵ میلیون متر مکعب در روز از گاز ترش تولیدی این فازها به میدان نفتی آغاجاری تزریق شد و ۱۴٫۲ میلیون متر مکعب در روز از گاز ترش تولیدی این فازها جهت فرآورش به پالایشگاه های فجر جم و بید بلند ۱ منتقل گردید.

۲-  توسعه:

فازهای ۱۲ تا ۲۴ پارس جنوبی در دولت های نهم و دهم مورد توسعه قرار گرفت. قرارداد فاز ۱۲ در آخرین روزهای وزارت مهندس زنگنه در قامت وزیر نفت دولت هشتم؛ قراردادهای فازهای ۱۵ تا ۱۸ در سال ۸۵ و قرارداد فازهای ۱۳ و ۱۴ و ۱۹ تا ۲۴ در خرداد ۸۹ (معروف به فازهای ۳۵ ماهه) بسته شدند. اطلاعاتی از این فازها در جدول زیر آمده است:

پیمانکاران عمده تمامی این فازها شرکت های ایرانی مانند پترو پارس، مهندسی‌ و ساختمان‌ صنایع‌ نفت (OIEC)، مهندسی‌ و ساخت‌ تاسیسات‌ دریایی‌ ایران (IOEC) و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) بودند. آخرین آمار از میزان پیشرفت این فازها توسط وزیر نفت دولت دهم ارائه شد (۲۲ مرداد) و بدین ترتیب بود[۳]:

با توجه به آمارهای فوق، پیش بینی می شود که فاز ۱۲ تا پایان سال جاری و فازهای ۱۵ و ۱۶، ۱۷ و ۱۸ تا پایان سال آینده راه اندازی شده و میزان تولید گاز کشور ۱۹۷٫۲ میلیون متر مکعب در روز (معادل ۷ فاز استاندارد) افزایش یابد. پیشرفت قابل توجه بوجود آمده در توسعه فازهای پارس جنوبی در سه سال اخیر، در شرایطی بوده است که هم هیچ شرکت خارجی حضور و مشارکتی در اجرای این پروژه ها نداشته و هم شرایط تحریم ده ها برابر سخت تر و پیچیده تر شده است.

پی نوشت ۱: تمامی آمارهای مربوط به میزان برداشت گاز غنی و تولید گاز سبک از پارس جنوبی تا سال ۱۳۹۰ براساس آمارهای رسمی وزارت نفت (ترازنامه هیدروکربوری کشور) می باشد. آمارهای مربوط به میزان برداشت گاز غنی از پارس جنوبی در سال ۱۳۹۱ هم توسط مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس در مردادماه امسال اعلام شده است.[۴]