همه نوشابه‌های بدون قند سرطان‌زا هستند

به گزارش بولتن نیوز به نقل از تهران امروز، دکتر حاجی فرجی از سال 84 عضو هیات علمی انستیتوی تحقیقات و صنایع مواد غذایی کشور است و سال‌ها در زمینه چاقی، دیابت، متابولیسم و قلب و عروق پژوهش کرده‌است. وی همچنین مدیریت گروه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی غذا- تغذیه را به عهده داشته و از سال 89 به عنوان رئیس انستیتوی تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی و استاد دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی در حال فعالیت است. او اکنون به پشتوانه سال‌ها تحقیق و مطالعه درخصوص اقدامات انجام شده در انستیتوی تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی توضیح می‌دهد.

به‌نظر می‌رسد بخش عمده‌ای از مردم با فعالیت‌های انستیتو آشنایی زیادی ندارند، بنابراین پیش از هر چیزی درباره خود انستیتو و اقداماتی که در آن انجام می‌دهید، توضیح دهید.

یکی از محورهای کاری انستیتو، انجام پژوهش‌هایی در زمینه تغذیه، سلامت جامعه و رفتارهای تغذیه‌ای افراد است. به عنوان مثال،در سال 1390، انستیتوی تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور و به سفارش شرکت آب‌های معدنی دماوند، پژوهشی علمی در خانوارهای تهرانی انجام شد که نتایج آن نشان می‌دهد میانگین مصرف مایعات حدود 1/9 لیتر در روز بوده است که نیمی از این مایعات دریافتی، آب بود. پس از آب، نوشیدنی‌های داغ که 80 درصد آن را چای تشکیل می‌داد، در جایگاه دوم قرار داشت. ضمن اینکه در این تحقیق به ما مشخص شد که 10 درصد مردان و 25 درصد زنان روزانه کمتر از 1/2 لیتر مایعات می‌نوشند که این مقدار بسیار کمتر از حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی برای سلامت بدن است. گفتنی است که در زمان انجام این پژوهش، اقلیم و دمای هوای تهران بین 37 تا 39 درجه سانتی‌گراد بوده است. با این اوصاف، مصرف مایعات در ایران واقعا درست نیست و به همین دلیل نیز لزوم تغییر رفتارهای تغذیه‌ای به ویژه در مورد آب دیده می‌شود.

پس طبیعتا این میزان مصرف کم آب به سلامت ما ایرانی‌ها آسیب می‌رساند.

دقیقا؛ آب یکی از مواد غذایی اصلی برای بدن و سلول‌های بدن است، به‌طور متوسط 60 درصد بدن افراد بزرگسال از آب تشکیل شده است. مثلا فردی با وزن 70 کیلوگرم، 42 کیلوگرم یا 42 لیتر آب در بدن دارد. آب در همه اعضای بدن وجود دارد: در مغز، خون و کلیه‌ها.آب برای بسیاری از عملکردهای طبیعی بدن و زندگی ضروری است. اما میزان مصرف آب در بدن‌های مختلف متفاوت است.به‌طور کلی 6 تا 8 لیوان مصرف آب در روز توصیه می‌شود، اما آب باید به تناسب نیاز بدن مصرف شود. مثلا کسانی که نارسایی کلیه دارند، نباید آب زیادی مصرف کنند. مصرف آب باید براساس نیاز بدن باشد. در برنامه‌هایی که در این انستیتو در حال طراحی آن است، دیگر گفته نمی‌شود که چه میزان آب مصرف کنید بلکه توضیح می‌دهد که هر کسی بسته به نیاز بدنش آب بخورد زیرا میزان مناسب برای مصرف آب در هر فرد بسته به سن، جنسیت، میزان فعالیت و اقلیم متفاوت است.

در پژوهش‌ها و مطالعات این انستیتو درباره مصرف آب، کودکان چه جایگاهی دارند؟

البته در این پژوهش‌ها کودکان و وضعیت مصرف آب از توجه بیشتری برخوردار است زیرا آموزش و تغییر سبک زندگی در کودکان راحت‌تر از بزرگسالان است. در دنیا نیز به همین منوال است. در برخی از کشورها، شرکت‌های تولید کننده آب برای تشویق کودکان به نوشیدن آب، به بسته‌بندی‌های آنها توجه ویژه می‌کنند تا شکل بطری و حتی لیبل‌های آن برای کودکان جذاب شود. در برخی مواقع از کاریکاتورها یا شخصیت‌های کارتونی محبوب نیز برای لیبل بطری آب‌های مخصوص کودکان استفاده می‌کنند. در حالی که در ایران هنوز این کارها شروع نشده است. به‌طور مثال، ما بطری‌های خانواده یا نیم لیتری آب داریم، اما بطری‌های کوچک‌تر، جذاب‌تر و قابل حمل‌تر برای کودکان نداریم. به‌طور کلی برای هدف قرار دادن کودکان در برنامه‌های مصرف آب باید از راه آموزش، بسته‌بندی مناسب و تولید آب آشامیدنی یا معدنی سالم وارد شویم.

به نظر شما مصرف کمِ آب یا نوع نوشیدنی‌هایی که در بازار وجود دارد، در چاقی بچه‌های ایرانی موثر است؟

به نظر من دلیل عمده چاقی بچه‌ها نوشیدنی‌های شیرینی است که در بازار به وفور یافت می‌شود. البته ناگفته نماند که معضل زندگی ماشینی اجتناب‌ناپذیر است. مصرف فست‌فود، کم تحرکی، عدم طبخ غذای کافی، استرس‌ها، مسائل ژنتیکی که در نسل‌های آینده شکل می‌گیرد باعث چاقی بچه‌های امروزی ما می‌شود. در واقع، روش صحیح غذا خوردن را از دست داده‌ایم و رکوردی که ما در زمینه چاقی و اضافه وزن به دست آورده‌ایم، مشابه اروپاست. اروپا بعد از آمریکا دومین قاره از نظردر صد افراد چاق یا با اضافه وزن است. در کشور ما 55 تا 60درصد از افراد در وضعیت چاقی یا اضافه وزن قرار دارند. میزان چاقی در ایران از 11 درصد در سال 85 به 23 درصد در امسال رسیده که این امر فاجعه است. به غیر از عوامل بالا، بازی‌های کامپیوتری، کامپیوتر، تلویزیون، کیفیت بد غذا و مصرف کم مایعات باعث اضافه وزن در کودکان می‌شود. این در حالی است که کودکان امروزی به جای خوردن آب، از نوشیدنی‌های ناسالم استفاده می‌کنند. حتی استفاده از ماءالشعیر که می‌گویند از عصاره مالت درست شده و بیشتر اوقات برای افرادی که مبتلا به سنگ‌کلیه هستند، توصیه می‌شود، واقعا برای کلیه مضر است. مثال دیگر نوشابه‌هایی است که با عنوان نوشابه‌های رژیمی و زیرو در بازار وجود دارند. تولیدکنندگان مدعی هستند که این نوشابه‌ها ماده قندی ندارند. در حالی که شیرینی آن به‌جای شکر توسط شیرین‌کننده‌های صنعتی مثل اسید سیتریک تامین می‌شود که تمامی اینها عامل سرطان هستند.

چرا مردم مایعات دیگر را به آب ترجیح می‌دهند؟

چون آب یک مایع بی‌طعم است، مردم ترجیح می‌دهند که از هر نوشیدنی به غیر از آب استفاده کنند. مثلا نوشابه را بیشتر از آب دوست دارند. ما برای حل این مشکل به صنایع غذایی پیشنهاد کردیم که فرمولاسیونی برای طعم‌دار کردن آب ارائه دهند. البته این امر نباید به اینجا منجر شود که مردم فقط آب طعم‌دار استفاده کنند، بلکه آبی را مصرف کنند که در عین مغذی بودن، طعم‌دار هم باشد. راهکار دیگر نیز این است که خوراکی‌ای ارائه شود که مردم به راحتی در کنارش آب مصرف کنند.