ما و حقوق همسایگی

 گروه فرهنگی ـ هبت اله شیری: روزى امام حسن مجتبى (ع) وارد اتاق مادرش ، حضرت زهرا (س) شد ، ديد كه مادرش در حال ركوع نماز است و براى مردها وزن هاى مؤ من با ذكر نامشان دعا مى كند. گوش كرد كه ديد مادرش فقط براى ديگران دعا مى نمايد و براى خويش ، هيچ دعایى نمى کند ، جلو آمد و گفت : اى مادر! چرا مقدارى هم براى خودت دعا نمى كنى همان طورى كه براى ديگران دعا مى نمایى ؟ حضرت زهرا (س) پاسخ داد: اى فرزندم ! اوّل ما بايد به فكر نجات همسايه باشيم و سپس براى خود تلاش و دعا كنيم.

در بررسی سبک زندگی حضرت زهرا (س) توجه به داستان فوق از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، در فکر دیگران بودن و تلاش در جهت برآوردن آرزوهای آنها و دعا در حق دیگران از عالی ترین مفاهیم سبک زندگی بانوی بزرگ جهان اسلام حضرت صدیقه طاهره (س) است.
در حديثى وارد شده است كه دعاى مؤ من در حقّ ديگران مستجاب مى شود و موقعى كه انسان در حقّ ديگران و براى ديگران دعا كند، ملائكه الهى براى او دعا خواهند كرد، كه حتما، دعاى آن ها مستجاب خواهد شد. این حدیث و دیگر سفارشها در آیین اسلام به وفور مشاهده می شود، آموزه هایی چون مقدم دانستن همسایه بر خود اگر وارد سبک زندگی ما شود می تواند ثمرات ارزشمندی برای ما به همراه آورد که از آن جمله بر اساس حدیثی از امام صادق (ع) می توان به آبادانی شهرها(محله ها)و طولانی شدن عمر اشاره کرد و در صورت بی توجهی به این حق، آثاری در زندگی ما اتفاق خواهد افتاد آنچنانکه روایت شده است یعقوب (ع) به دلیل بی توجهی به همسایه چشم خود، يوسف و بينامين را از دست داد( روزی یعقوب (ع) گوسفندی را گرفت و ذبح کرد و آن را با اهلش خورد و در همسایگی او روزه و گرسنه بودند و چیزی از آن گوسفند را به آنها نداد)

اما ما چند همسایه خود را می شناسیم ؟ چه میزان از دعاهایمان را به آنها اختصاص می دهیم؟ آیا آماده ایم تا از جان و مالمان برای همسایه ای که آنقدر مورد سفارش جبرئیل امین (ع) به پیامبر اسلام (ص) است که پیامبر گمان می برد همسایه از همسایه ارث می برد. زندگی ماشینی عصر حاضر آنقدر ما را درگیر ظواهر کرده که از بسیاری از اصول مهم زندگیمان چشم پوشی کرده ایم، با آنکه در ظاهر خانه هایمان به هم نزدیک تر شده اند و ممکن است با دهها همسایه دیگر در یک مجمتع ساختمانی ساکن باشیم اما دلهایمان دور از هم هست و بی خبر از هم. با فاصله هایی کم زندگی می کنیم و به دنبال پاسخ به نیازهای اجتماعی­ مان هم سراغ از شبکه های مجازی اجتماعی می گیریم که با پاسخ دهی کاذب به این نیاز، آفتهای دیگری را نیز در پی دارند.

همسایه در سبک زندگی فاطمی آنچنان جایگاهی دارد که دعا برای خود رنگ می بازد و هر چه هست دعا برای همسایه است.

در این سبک زندگی همسایه حقی دارد که باید به آن عطا کرد مانند آنچه ابوذر در این رابطه می گوید: پیامبر به من فرمود: ای اباذر هرگاه آبگوشت تهیه کردی کمی آبش را بیشتر کن و از آن به همسایه ات نیز بده و این سطحی بالاتر از آن است که مراقب باشیم که حق همسایه را ضایع نکنیم که این حداقل حق است و حق همسایه در حداکثری قرار دارد.

پیامبر اسلام (ص) نگاهی ریزبینانه و دقیق به موضوع همسایه داری دارند و در بیان حق همسایه به چند نکته اشاره می کنند که از آن جمله است : هنگام بیماری، به عیادتش بروید، بر ارتفاع خانه خود بدون موافقت او نیفزایید تا مانع وزش نسیم و جریان هوا نشود، با بوی غذای مطبوع خود، او را میازارید، مگر آنکه مقداری برایش بفرستید، هرگاه میوه ای خریدید، مقداری به او هدیه کنید و اگر مایل به این کار نبودید، آن را پنهانی به خانه ببرید و دقت کنید که فرزندتانآن را از خانه بیرون نبرد که فرزند او ببیند و به خاطر آن بهانه گیری کند.

هر چند برخی تلاشهای کوچک در جهت بهبود نگاه و عمل به حق همسایه رخ داده است اما این نکته سنجی ها از پیامبر اسلام (ص) در مورد همسایه هنوز به باور عمومی شهروندان ایرانی تبدیل نشده است که در این زمینه چند پیشنهاد ارایه می شود:

از خودمان شروع کنیم و با حرکت به سمت سبک زندگی فاطمی سراغ از همسایه هایمان بگیریم، با آنها بیشتر آشنا شویم و به خاطر بیاوریم که بانوی آب و آیینه تمام دعایشان را به همسایه ها اختصاص داده اند. ما برای همسایه هایمان چه می کنیم؟ دیگر آنکه نهادهایی همچون آموزش و پرورش، آموزش عالی، وزرات فرهنگ و دیگر نهادها و دستگاههای فرهنگی با هم افزایی هدفمند قدم در این راه بگذارند و این فرهنگ را نهادینه کنند( در یکی از کتابهای درسی دبستان از حقوق همسایگی صحبت شده است اما به اذیت نکردن همسایه اکتفا شده است کما اینکه حقوق همسایگی بیش از این است)

و در آخر نهادهای پژوهشی اقدام به پژوهشهای مختلف به تعیین مصادیق همسایگی و وظایف همسایه داری و ... با در نظر گرفتن اقتضائات زندگی امروزی کنند و نتایج کاربردی آن را در اختیار دستگاههای اجرایی قرار دهند.