نطر زیباکلام درباره توهم شاه و توطئه BBC

به گزارش بولتن، این استاد دانشگاه تهران که به مناسبت سالگرد سی و چهارمین فجر انقلاب اسلامی با ایسنا گفت‌وگو می‌کرد، به ذکر نقاط ضعف رژیم پهلوی و شخص محمد رضا پهلوی پرداخت و با بیان این‌که شاه نمی‌توانست بپذیرد که مخالفان بسیاری دارد، افزود: شاه به شدت دچار توهم خودبزرگ‌بینی شده بود.

 
وی با بیان این‌که تفاوت خیلی بارز و مهمی از جهت نوع رفتارها، بین انقلاب ایران و سایر انقلاب‌های مدرن وجود نداشت، گفت: امام خمینی(ره) برخلاف شاه به نقش، رای و اراده مردم خیلی اهمیت می‌داد.

 
این استاد دانشگاه تهران با یادآوری این‌که در تصور محمد رضا پهلوی نمی‌گنجید که همه مردم از اقشار مختلف مخالف او باشند، تصریح کرد: شاه زمانی‌که با این شوک مواجه شد، نمی‌توانست بپذیرد، مردم او را نمی‌خواهند، بنابراین به این نتیجه رسید که مخالفان، آلت دست خارجی‌ها هستند.

 
انقلاب هنگامی رخ می دهد که مردم پذیرای حکومت موجود نباشند و بتوانند اعتراض خود را نشان دهند

 
این تحلیل‌گر مسایل سیاسی با بیان این‌که شرط مهمی که برای تحقق انقلاب لازم است، این است که مردم پذیرای حکومت موجود نباشند، منتهی بتوانند اعتراض خود را نشان دهند، اظهار کرد: آنچه در مصر اتفاق افتاد، نمونه بارز این امر است. مردم مصر از حکومت ناراضی بودند، ولی امکان نشان دادن اعتراض آنها فراهم نیامده بود. آنچه در مصر، تونس و لیبی اتفاق افتاد و آنچه در بحرین در حال اتفاق افتادن است، این است که مردم توانسته‌اند، اعتراضشان را نشان دهند.

 
وی در ادامه گفت: در جوامعی که دموکراسی در آن حاکم است، مردم نارضایتی خود را از طریق صندوق رای نشان می‌دهند. برای مثال حدود 49 درصد از مردم فرانسه با سیاست‌های سارکوزی مخالف بودند، بنابراین سارکوزی جای خود را به سوسیالیست‌ها داد. یا در انگلستان مردم از سیاست‌های حزب کارگر ناراضی بودند، بنابراین در انتخابات به حزب دیگری رای دادند.

 
این استاد دانشگاه همچنین با اشاره به این‌که در جوامعی که دموکراسی وجود ندارد، مردم نمی‌توانند از طریق صندوق رای مخالفت خود را اعلام کنند،‌ خاطرنشان کرد: در مصر هیچ امکانی وجود نداشت که مردم مخالفت خود را به حسنی مبارک نشان دهند. در دوره حکومت مبارک در انتخابات مصر 90 درصد از رای دهندگان به نفع حزب حسنی مبارک رای می‌دادند، ولی دیدیم هنگامی که امکان وجود مخالفت به وجود آمد، جامعه منفجر شد. بحث این است که امکان بروز مخالفت وجود دارد یا خیر؟

 
تفاوت مهمی بین انقلاب ایران و سایر انقلاب‌های مدرن وجود نداشت

 
زیبا کلام با بیان این‌که به گمان من تفاوت خیلی بارز و مهمی از جهت نوع رفتارها بین انقلاب ایران و سایر انقلاب‌های مدرن وجود نداشت، تصریح کرد: در ایران هم رژیمی وجود داشت که درصد قابل توجهی از مردم به خصوص لایه فرهیخته جامعه از آن رژیم نارضایتی شدید داشتند و امکان نشان دادن نارضایتی‌شان در یک مقطعی به وجود آمد.

 
وی همچنین افزود: مردم اعتراض و نارضایتی خود را تا مرحله آخر پیش بردند و نظام را ساقط کردند.مردم ایران یک مرحله از آنچه امروز در جهان عرب شاهد هستیم، جلوتر رفتند و نظام را ساقط کردند، درست مثل اتفاقی که در روسیه، کوبا و چین افتاد، یعنی رژیم تغییر پیدا کرد.

 
زیباکلام در ادامه گفت: بعد از انقلاب هم آنچه در بسیاری از انقلاب‌ها اتفاق افتاد، در ایران هم اتفاق افتاد و انقلاب بسیاری از افراد و عناصر وابسته به رژیم پیش از خود را از بین برد.

 
شاه معتقد بودند که ناآرامی‌ها به وسیله خارجی‌ها به راه افتاده است

 
این استاد دانشگاه افزود: در جامعه ما به دلیل فقدان توسعه سیاسی رژیم شاه و شخص شاه معتقد بودند که ناآرامی‌ها به وسیله خارجی‌ها به راه افتاده است.

 
وی افزود: شاه معتقد بود که دست آمریکا و انگلیس به طور پنهانی با مخالفینش در یک کاسه است. حتی تا روزی که شاه زنده بود، به دنبال این بود که چه شد سیاست‌های آمریکا و انگلیس نسبت به او تغییر یافت و چرا خواهان سرکوبی او بودند و با مخالفینش که مذهبیون بودند کنار آمدند؟

 
زیبا کلام با اشاره به این‌که شاه تئوری‌هایی برای این سوال خود داشت، تصریح کرد: شاه براین اعتقاد بود که به واسطه نفت این رفتار از سوی غرب با وی شده است. شاه گفته بود که وقتی قیمت نفت را از اوایل دهه 50 افزایش داده است و دیگر حاضر نشده نفت را مجانی و مفت در اختیار غربی‌ها بگذارد، آنها کمر به انهدام وی بستند.

 
به گفته وی، شاه همچنین معتقد بود که سیاست‌های وی ایران را به سمت صنعتی شدن سوق می داد و ایران به زودی به مرحله‌ای می‌رسید که صادرات صنعتی، ماشین‌آلات و تولیداتش روانه بازارهای حوزه خلیج‌فارس و خاورمیانه و در مرحله بعد راهی اروپا و آمریکا می‌شد.

 
وی افزود: شاه معتقد بود ایران به تدریج در حال تبدیل شدن به رقیب اقتصادی و صنعتی برای شرکت‌های غربی است،بنابراین آنها هم با به راه انداختن ناآرامی ها در ایران، قطار توسعه صنعتی و پیشرفت اقتصادی را از ریل خارج کردند.

 
شاه نمی‌توانست بپذیرد که مخالفان بسیاری دارد

 
زیبا کلام در ادامه با اشاره به این‌که چیزی که شاه نمی‌توانست بپذیرد این بود که وی مخالفان بسیاری دارد، گفت: رژیم شاه مثل تمام نظام‌های استبدادی که در طول تاریخ وجود داشته است، معتقد بود مردم طرفدارش هستند. شاه با تمام وجود معتقد بود به دلیل اصلاحات و اقداماتی که در کشور انجام داده بود، درصد قابل توجهی از مردم طرفدار وی هستند، بنابراین وقتی که یک باره با موج اعتراضات مواجه شد، تصور کرد که توطئه خارجی وی را هدف قرار داده است.

 
این استاد دانشگاه همچنین افزود:شاه فکر می‌کرد دانشجویان و زنان بخصوص زنان تحصیل‌کرده ایران طرفدار او هستند، زیرا امکان باسوادشدن زنان را بوجود آورده بود، به زنان حق رای داده و بسیاری از آنها را وارد بازار کار کرده است.او بر این اعتقاد بود که دهقانان و کشاورزان طرفدار او هستند، زیرا اصلاحات ارضی کرده بود.

 
به گفته وی، شاه بر این تصور بود که کارگران طرفدارش هستند، زیرا آنها را در سود کارخانه ها شریک کرده بود و طبقه متوسط شهرنشین به این دلیل طرفدار او هستند که حکومت شاه امکانات رفاهی و پیشرفت های اقتصادی برای آنها بوجود آورده است.

 
زیبا کلام با اشاره به این‌که اگر در سال 56 کسی به شاه می‌گفت که مثلا 90 درصد مردم مخالف شما هستند، شاه فکر می‌کرد آن فرد دیوانه است، تصریح کرد:در تصور شاه نمی‌گنجید که همه مردم از اقشار مختلف مخالف او باشند و چون با این شوک مواجه شد نمی‌توانست بپذیرد مردم او را نمی‌خواهند، بنابراین به این نتیجه رسید که مخالفان، آلت دست خارجی‌ها هستند.

 
اصل قضیه این بود که مردم، شاه را نمی‌خواستند

 
به گفته وی یکی دیگر از تئوری‌های شاه این بود که بعد از کودتای 28 مرداد چون او به آمریکا نزدیک شده بود ، انگلیس با دامن زدن به ناآرامی ها از وی انتقام گرفتند.

 
این کارشناس مسایل سیاسی همچنین گفت:یکی دیگر از تئوری‌های شاه این بود که آمریکا و شوروی توافقی انجام دادند؛ روس‌ها که مناطقی که برای آمریکا مهم بوده در آفریقا به آنها واگذار کرده و متقابلا همسایگی ایران که برای شوروی مهم بوده به روس‌ها واگذار شده، اما اصل قضیه این بود که مردم، شاه را نمی‌خواستند و شاه نمی‌خواست این را بفهمد.

 
شاه به شدت دچار توهم خودبزرگ‌بینی شده بود

 
این تحلیل گر مسایل سیاسی با بیان این که شاه به شدت دچار توهم خودبزرگ‌بینی شده بود، خاطر نشان کرد:بسیاری سفرا و همچنین خارجی‌هایی که به ایران می‌آمدند، اذعان می‌کردند که شاه به طرز وحشتناکی دچار خود‌بزرگ بینی شده است. شاه فکر می‌کرد کارهایی که او کرده آنقدر بزرگ و چشمگیر و تاریخی بوده که نه تنها در طول تاریخ 2500 ساله ایران بی‌نظیر بوده، بلکه در غرب هم بی سابقه بوده است.در سال‌های پایانی حکومت شاه، روزنامه‌ها از زبان شاه می‌نوشتند که ایران حاضر هست به کشورهای دیگر از جمله کشورهای اروپایی کمک کند.

 
این استاد دانشگاه تهران افزود:شاه از دموکراسی غربی هم ایراد می‌گرفت و به غربی‌ها می‌گفت دموکراسی غربی، شما را بدبخت می‌کند و شما را ازپای در می آورد.شاه معتقد بود که وی در ایران نظام دموکراتیکی که ملهم از شرایط تاریخی ایران و تمدن ایران است را ایجاد کرده است که این دموکراسی مثل دموکراسی های غربی نیست.

 
زیباکلام افزود: شاه معتقد بود در دموکراسی غربی جنگ قدرت وجود دارد.جمله معروف شاه این بود که بر خلاف دموکراسی در غرب،در ایران جنگ قدرت نیست، بلکه مسابقه قدرت است.

 
شاه معتقد بود که رادیو بی بی سی در حال اجرای توطئه است

 
زیبا کلام در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که عملکرد رادیو بی‌بی‌سی در دوران انقلاب یکی از عمده ترین دلایلی بود که شاه براساس آن ادعا می کرد که انقلاب کار غربی‌هاست، خاطرنشان کرد: در آن زمان نه ماهواره، نه فیس‌بوک، نه یوتیوب و نه اینترنت بود. تنها راه خبررسانی رادیو بی‌بی‌سی بود. شاید بیست و چند میلیون‌از 34 میلیون جمعیت ایران در سال 57 شب‌ها ساعت 7:30 دور رادیو جمع می‌شدند که اخبار بی‌بی‌سی را بشنوند.

 
به گفته وی در آن دوره چون اخباری که بی‌بی‌سی می‌گفت خوشایند حکومت نبود، حکومت معتقد بود که رادیو بی بی سی در حال اجرای توطئه انگلیس است. بی‌بی‌سی خبری را می‌گفت که اتفاق افتاده بود منتهی وقتی شاه اخبار بی‌بی‌سی را گوش می‌داد، فکر می‌کرد که بی‌بی‌سی در حال توطئه است.

 
امام خمینی(ره) به نقش، رای و اراده مردم خیلی اهمیت می‌داد

 
این تحلیل‌گر مسایل سیاسی در ادامه با بیان این که اقشار و لایه‌های مختلفی که مخالف رژیم شاه بودند، تجلی و تبلور امام(ره) را در خواسته‌های خود می‌دیدند، اظهار کرد: مثلا برای چپ مارکسیستی مواضع ضدآمریکایی و ضدامپریالیستی امام (ره) همان مواضع ضدسرمایه‌داری آنها بود. برای ملّیون مواضع ضداستبدادی و استقلال ایشان جالب بود.روحانی بودن امام(ره) برای اقشار و لایه‌های مذهبی بااهمیت بود و طبیعی بود که امام خمینی(ره) به عنوان رهبر مذهبیون انتخاب شود.

 
زیبا کلام افزود: از طرفی نگاه به مذهب در ایران خیلی عوض شده بود و‌ گفتمان مذهبی در ایران به گفتمان مدرن رادیکال سیاسی انقلابی تبدیل شده بود. شریعتی، نهضت آزادی خارج از کشور و سازمان مجاهدین خلق، اسلام را به یک نیروی معارض و مبارز رادیکال انقلابی تبدیل کردند.

 
به گفته وی، به تبع امام خمینی(ره) به عنوان یک رهبر مذهبی تمام این خصوصیات را به دنبال خود داشت و علاوه براین رهبری ایشان، ‌نکات بسیار ارزنده‌ای داشت. ایشان به نقش، رای و اراده مردم و وجود آزادی خیلی اهمیت بسیاری می‌داد.

 
این استاد دانشگاه تهران همچنین گفت: خواسته‌هایی که امام خمینی(ره) مطرح می‌کردند در واقع خواسته‌های لایه‌های تحصیل کرده بود که در نتیجه روش استبدادی و پلیسی شاه عاصی شده بودند. امام خمینی(ره) صحبت از آینده و نظامی می‌کردند که درست در مقابل رژیم شاه بود.

 
آنها که به دلایل سیاسی از امام (ره)پشتیبانی کردند بعد از انقلاب به تدریج از ایشان جدا شدند

 
زیبا کلام همچنین با بیان این که با پیروزی انقلاب به تدریج مارکسیست‌ها،‌ ملی‌های لائیک و گروه‌هایی معارض که به نام کرد فعالیت می‌کردند، از امام (ره)جدا شدند، تصریح کرد: اما لایه‌های بسیار گسترده‌ای بودند که صرفا به دلایل سیاسی از امام خمینی(ره) حمایت نمی‌کردند. خیلی از کارگران، متدین، بازاری‌ها و مردم عادی به دلیل چهره مذهبی و روحانی امام(ره) از ایشان حمایت می‌کردند. آنها که به دلایل سیاسی از امام(ره) پشتیبانی کردند بعد از انقلاب به تدریج از امام جدا شدند.

 
زیبا کلام در پایان گفت: انقلاب‌ها بی‌خود و بی‌جهت سر فرزندان خود را نمی‌خورند، بلکه معتقدند به دلیل کارهای نادرستی که فرزندان انجام داده‌اند، آنها خورده شده‌اند.