گره هاي امنيتي سوريه

نشريه «تايمز لندن» به نقل از يك منبع نظامي نوشت: «آمريكا، اسرائيل و متحدانشان براي حمله به سوريه آماده اند.» و اضافه كرد: «آمريكا براي انجام اين عمليات به جابجايي گسترده نيروهاي خود نياز ندارد.» و اينكه «تركيه، اردن و احياناً اسرائيل نيز در اين حمله شركت خواهند كرد.»
اگر خبرهاي مربوط به سوريه را طي هفته اخير مرور كنيم درمي يابيم كه حجم فشار به سوريه براي «پذيرش دگرگوني» زيادتر شده و در اين بين سهم فشارهاي نظامي و عمليات رواني مبتني بر اقدام نظامي بيشتر شده است. از يك سو مخالفان تمركز زيادي روي پايتخت داشتند. همين پريروز تروريست ها با حمله خمپاره اي به يك مدرسه در دمشق نزديك به 20 دانش آموز را به شهادت رساندند، حمله خمپاره اي به حرم حضرت زينب(س) ، اعدام نزديك به 10 نفر از اعضاي يك خانواده هوادار بشار اسد در «درعا»، تحويل سه سامانه موشكي «پاتريوت» از سوي ناتو به تركيه براي استقرار در خطوط تماس مرزي سوريه و خبرهاي ديگري كه همه از تأكيد بيشتر روي مداخله نظامي در سوريه دلالت دارند، نشان مي دهد كه بعد از برگزاري چندين نشست سياسي و اعمال فشار بر ايران و روسيه و به نتيجه نرسيدن اين فشارها، بار ديگر «راه حل نظامي» به عنوان تنها راه حل «تغيير در سوريه» مطرح مي شود. اما البته مانند اكثر مواردي كه تاكنون تجربه شده، ميان اين «تهديدنمايي» تا «عملياتي كردن تهديد» فاصله فراواني است. در اين خصوص نكات قابل ملاحظه اي وجود دارد.
1- غرب و همگرايان منطقه اي آن در حالي روي گزينه نظامي عليه دولت قانوني و مستحكم بشار اسد سخن مي گويند كه هنوز نتوانسته اند هماهنگي ميداني ميان عناصر مسلح به وجود آورند. واكنش تند سران مسلح داخلي سوريه به مصوبات اجلاس اخير دوحه- كه دو هفته پيش با مشاركت گروه هاي خاصي با ميزباني امير قطر برگزار شد- نشان داد كه ميان دسته هاي مسلحي كه در حاشيه- ريف- بعضي از شهرهاي سوريه عليه نيروهاي دولت مي جنگند، با گروههايي كه براي عمليات نظامي در سوريه آموزش ديده و تجهيز و پشتيباني مي شوند، هماهنگي وجود ندارد دليل عمده اين عدم هماهنگي، عدم هماهنگي در ميان كشورهاي پشتيبان تروريزم است. در اين ميان همت تركيه، به قدرت رساندن متحدين سوري خود- نيروهاي اخوان المسلمين- است. از اين هدف، فقط مصر پشتيباني مي كند و حال آنكه بقيه طرف ها با اين موضوع موافق نيستند. آمريكا و رژيم صهيونيستي بخصوص با روي كار آمدن اخوان سوريه مخالفند هرچند كه اين اخوان براي جلب اعتماد رژيم صهيونيستي حتي اعلام كرد كه در صورت به قدرت رسيدن، روابط ديپلماتيك را با تل آويو آغاز مي كند اما رژيم غاصب اين را يك تاكتيك اخواني براي دست يافتن به قدرت ارزيابي مي نمايد علاوه بر اين دو، عربستان سعودي با روي كار آمدن اخواني ها در سوريه موافق نيست چرا كه از نظر وهابي ها، هيچ رقيب سني براي آنان خطرناك تر از اخوان المسلمين نيست. رياست يك سلفي- امام جماعت مسجد اموي دمشق- بر شوراي مخالفان كه با تلاش عربستان سعودي انجام شد، نشان داد كه «رياض» در به حاشيه راندن اخواني ها و لائيك ها به موفقيتي دست يافته است اما اين موفقيت باعث بدگماني بقيه گروه هاي معارض شده است.
چند روز پيش «انديشكده واشنگتن» در گزارشي به قلم «دنيس راس»- يكي از موثرترين افراد در دولت اوباما- نوشت: «آمريكا و اسرائيل به دنبال آدم هاي عملگرا هستند و نمي توانند با چهره هاي هوادار يك گروه اسلامگرا كنار بيايند.» با اين وصف اخواني ها و نيروهاي القاعده اگرچه در حد خود ابزارهاي مناسبي براي تضعيف قدرت دولت ها و سازمان هاي مقاومت هستند ولي افراد قابل اعتمادي براي تشكيل دولت نيستند با اين وصف اختلافات ميان سه جناح آمريكايي، سعودي، تركيه اي تا مدتي كه يك آلترناتيو مشترك پيدا نشود، استمرار پيدا مي كند.
2- هرگونه تغيير در سوريه بلافاصله اردن را تحت تاثير قرار مي دهد. روز گذشته، پادشاه اردن در گفت و گو با روزنامه هاي «الرأي» و «اردن تايمز» از بن بست در پيدا كردن راه حل سياسي ابراز نگراني كرد و گفت كه اين موضوع براي ما پيامدهاي مصيبت باري را به دنبال خواهد داشت. با وجود اين كه شاه اردن به صراحت با اقدام نظامي عليه سوريه مخالفت كرده است ولي در رسانه ها وانمود مي شود كه اردن بخشي از ساز و كار نظامي براي واژگون كردن حكومت دمشق است. اما چرا تغيير در دمشق، تغيير فوري در امان را در پي خواهد داشت؟ سلفي هاي مسلح كه از كشورهاي مختلف عربي به سوريه سرازير شده اند مهمترين گروه هاي تروريست در سوريه هستند و از اين رو به فرض آن كه مقاومت ارتش و دولت سوريه فرو بريزد- كه همه ظواهر خلاف آن را نشان مي دهند- اين تنها سلفي هاي مسلح هستند كه مي توانند با تكيه بر پيروزي خود، دولت جايگزين را به وجود آورند و اين تنها دولت سلفي خواهد بود با اين وصف چنين دولتي محيط اطراف خود را تحت تأثير جدي قرار مي دهد اما در اين بين تأثيرپذيري اردن از هر همسايه ديگر سوريه بيشتر است چرا كه بافت متكثر لبنان، حكومت حزبي و انتخاباتي تركيه و كشور با اكثريت شيعه عراق آنها را از خطر فروپاشي حفظ مي كند اما اردن وضعيتي لرزان دارد. از يك سو تنها رژيم پادشاهي است و از سوي ديگر بيش از هر كشور ديگر تحت تاثير سلفي ها قرار دارد. تحول در دمشق بلافاصله اردن را در هاله اي از جنگ داخلي قرار مي دهد. 60 درصد جمعيت فلسطيني آن كه طي حدود 60 سال گذشته در شرايط محنت باري زندگي كرده اند، به صحنه مي آيند و احياناً بر دولت مسلط مي شوند.
3- سومين موضوع حمله به سوريه، «وضع تركيه در حمله نظامي» است. تركيه شرايط كاملا شكننده اي دارد از يك سو نيمي از جمعيت و مساحت آن را علويان و كردها به خود اختصاص داده و با مواضع آنكارا درباره سوريه موافق نيستند. از سوي ديگر دولت اردوغان يك دولت حزبي است و ادامه حيات آن به رأي مجدد و اكثريت داشتن در پارلمان وابسته است. حمله نظامي به سوريه براي تركيه بيش از هر همسايه ديگر خواهد بود چرا كه حمله نظامي خارجي تنها از طريق آسمان يا خاك تركيه صورت مي گيرد. عراق، اردن، لبنان و حتي رژيم صهيونيستي قطعا با استفاده از خاك يا آسمان خود براي حمله به سوريه موافق نيستند. با اين وصف اگر حمله نظامي خارجي اتفاق بيفتد، تركيه بايد احتمال گسترش جنگ به داخل تركيه را بسيار جدي تلقي كند و خود را براي هزينه اي سنگين آماده كند. اين در حالي است كه نظرسنجي ها بيانگر آن است كه حداقل 75 درصد شهروندان تركيه با مواضع ضد سوري دولت آنكارا موافق نيستند. با اين وصف مي توان گفت هرچند در روزهاي اخير تركيه مانور سنگيني انجام داد كه تداعي كننده آمادگي تركيه براي شركت در يك حمله ائتلافي عليه سوريه است ولي واقعيت اين است كه آنكارا آماده پذيرش ريسك خطرناك جنگ با سوريه نيست و اميدوار است كه مانورهايي نظير استقرار 10 سامانه موشكي «پاتريوت» و تشديد حملات تروريستي در داخل سوريه بتواند كار حكومت دمشق را بسازد كه البته اين تاكتيك با شكست روبرو شده است.
4- در مورد مواضع آمريكا نيز ابهاماتي وجود دارد. با توجه به اين كه آمريكايي ها تجربه موفقي از حمله نظامي به يك كشور اسلامي ندارند و از سوي ديگر با توجه به احتمال به قدرت رسيدن يك دولت سلفي در دمشق، آمريكا علي الاصول با حمله اي با اين درجه از ريسك موافق نيستند. ترديدي وجود ندارد كه آمريكايي ها وجود يك دولت همراه با ايران و حزب الله را در دمشق براي سياست هاي منطقه اي خود و بقاي رژيم صهيونيستي، مناسب ارزيابي نمي كنند و همه تلاش و توان خود را براي تغيير و تضعيف آن بسيج مي كنند اما در عين حال اگر تغيير در سوريه به گونه اي باشد كه يك دوره طولاني بي ثباتي و هرج و مرج را در پي داشته باشد، براي رژيم صهيونيستي خطرناك خواهد بود چرا كه دشمنان اسرائيل- تركيبي از نيروهاي مختلف- از آن به عنوان «فرصت طلايي» براي ضربه زدن به رژيم غاصب صهيونيستي استفاده خواهند كرد. با اين وصف به نظر مي آيد كه سياست واقعي آمريكا «اطاله بحران سوريه با بقاي دولت كنوني» است. چنين شرايطي براي آمريكا و رژيم غاصب، «شرايط مطلوب» به حساب مي آيد چرا كه دولت و ارتش سوريه با نيروهاي معارض و شبكه اي از سلفي هاي منطقه اي درگير مي شوند. اين درگيري دوسوي ماجرا را تضعيف مي كند و به زعم آمريكا، در درازمدت غلبه اسلام گراها بر دمشق را ناممكن مي سازد. به نظر مي آيد كه آمريكا در اين ميدان بيش از «يكسره كردن بحران» به «مديريت» آن مي انديشد. آمريكا در اين صحنه مجموعه اي از نيروها و كشورهاي مخالف يكديگر را در يك نقطه -سوريه- بهم رسانده كه روي ديگر آن خريدن زمان براي اسرائيل و نزديك كردن مواضع طيفي از مخالفان حكومت سوريه به تل آويو است. آمريكا اين تجارت پرسود را با خون هزاران مسلمان سوري و غير سوري دنبال مي كند و جالب اين است كه مقامات واشنگتن، هرگاه تروريست هاي مسلح سوريه خسته و نا اميد مي شوند، از آمادگي آمريكا و ناتو براي حمله نظامي به سوريه خبر مي دهند و بعد از چند روز كه ترورها در داخل سوريه به اوج رسيد از ادبيات تهاجمي عليه دمشق فاصله مي گيرند. با اين وصف سوريه بيش از آنكه درگير يك جنگ نظامي تروريستي باشد، درگير يك توطئه پيچيده و يك سناريوي شيطاني است و البته مردم سوريه با ثبات قدم خود نشان داده اند كه به اين توطئه ها و توطئه گران اشراف دارند.
سعدالله زارعي