تغییرات نسلی در خاندان آل‌سعود

یک اندیشکده انگلیسی اعلام كرد انتصاب محمدبن نایف بن عبدالعزیز آل‌سعود به عنوان وزیر کشور جدید دولت عربستان‌سعودی شگفتی اغلب تحلیلگران غربی را برانگیخته است.

به گزارش اشراف، اندیشکده انگلیسی «چتم‌هاوس» در گزارشی به قلم جین مینین مونت نوشت: گمان می‌رود اقدام فوق که حکایت از پررنگ‌تر شدن نقش نسل جوان شاهزادگان آل‌سعود در عرصه تصمیم‌گیری‌ها دارد، با استقبال دولت‌های غربی مواجه شود. آن هم در نظامی که گاه از آن به عنوان حکومت سالخوردگان تعبیر می‌شود و افرادی در سنین بالا بر جامعه‌ای حکومت می‌کنند که بخش عمده‌ای از جمعیت آن زیر 30 سال هستند. به علاوه شاهزاده محمد 53 ساله همچون بندربن سلطان بن عبدالعزیز آل‌سعود که از نسل سوم آل‌سعود بوده و اخیرا به ریاست سازمان اطلاعات منصوب شده است، رابطه بسیار نزدیکی با آمریکا دارد.

محمد یکی از 2 پسر مشهور نایف، ولیعهد و وزیر کشور پیشین عربستان است که اوایل سال جاری مرد. به‌رغم آنکه او سال‌ها در کنار پدرش در وزارت کشور فعالیت کرده بود، پیرو سنتی در خانواده‌های آل‌سعود و به منظور حفظ احترام فرزند ارشد، ابتدا سمت وزارت کشور به فرد برجسته‌تری از خانواده یعنی احمد بن عبدالعزیز آل‌سعود واگذار شد. احمد همچون عبدالعزیز آل‌سعود فرزند یکی از بنیانگذاران حکومت آل‌سعود در عربستان یعنی عبدالعزیز آل‌سعود بود. او 70 سال سن داشته و از جمله جوان‌ترین فرزندان ملک عبدالعزیز به شمار می‌رود که در قید حیاتند. با این حال دلیل برکناری احمد مشخص نیست ولی گفته می‌شود این کار بنا به درخواست خودش صورت پذیرفته است.

جابه‌جایی در سمت‌های دولتی

اگرچه نمی‌توان با صراحت گفت تاکنون بی‌سابقه بوده ولی پیش از این کمتر سابقه داشته یکی از شاهزادگان تا زمانی که در قید حیات است، از سمت خود کنار گذاشته شود. به عنوان نمونه در سال 2009 با کناره‌گیری شاهزاده مطیب بن عبدالعزیز آل‌سعود از سمتش که با هدف حمایت از فرزندش شاهزاده منصور صورت گرفت، تغییرات قابل توجهی در کادر وزرات شهرداری‌ها که البته از لحاظ استراتژیک حائز اهمیت نبوده و تنها وظیفه نظارت بر انتخابات شهرداری‌ها به عنوان تنها انتخاباتی که در کشور برگزار می‌شود را برعهده داشته است، به وقوع پیوست.

در جولای سال جاری شاهزاده بندر 63 ساله جایگزین یکی دیگر از شاهزادگان نسل دوم به نام شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز آل‌سعود شد که از نظر سنی فاصله چندانی با او نداشت و 67 ساله بود. مقرن بن عبدالعزیز برادر ناتنی پادشاه بود ولی از آن جهت که مادری غیرسعودی داشت، برای ریاست سازمان اطلاعات مناسب تشخیص داده نشد. شاهزاده بندر یکی از فرزندان شاهزاده سلطان، وزیر دفاع پیشین است که سال گذشته مرد و پیش از شاهزاده نایف، ولیعهد عربستان بوده است. به عبارت دیگر اگرچه هر دو ولیعهد پیش از پادشاه درگذشتند ولی با این حال فرزندانشان مسیر پیشرفت را سریع‌تر و هموارتر از دیگر همتایان نسل سوم خود پیمودند. او سفیر سابق عربستان در آمریکا نیز بوده است که حضور بیش از 2 دهه در واشنگتن موجب شده روابط گسترده‌ای با مقامات کاخ سفید داشته باشد. به علاوه از او به عنوان کسی یاد می‌شود که بیش از دیگران خواهان اتخاذ سیاست‌های جنگ‌طلبانه برابر ایران و سوریه است.

ثبات حکومت سعودی

اقدام اخیر دولت عربستان احتمال اینکه زودتر از آنچه انتظار می‌رفت جانشینی پادشاه به نسل سوم آل‌سعود برسد را افزایش داد. از نظر دولت‌های غربی به احتمال بسیار زیاد شاهزاده احمد وارث تخت و تاج پادشاهی خواهد بود. بر اساس گفت‌وگوهای هفته گذشته در پارلمان انگلیس، چنانچه شاهزاده احمد نیز به اندازه ‌ملک عبدالله عمر کند، در سال 2017 به پادشاهی خواهد رسید. با این حال انتصاب شاهزاده محمد نشان می‌دهد مقامات سعودی به خوبی نسبت به ضرورت به کارگیری نیروهای جوان و با انرژی‌تر در راس امور آگاهی یافته‌اند. مساله بحث بر سر جانشینی پادشاه از جمله عمده‌ترین تهدیداتی است که ثبات حکومت آل‌سعود را با خطر مواجه می‌‌کند. بدیهی است این تنها گوشه‌ای از تهدیدات پیش رو است که مقامات سلطنتی نسبت به آن آگاهی داشته و خود را برای مقابله با آن آماده می‌کنند؛ مذاکراتی که غالبا در پشت درهای بسته انجام می‌شود و به طرز نامطلوبی برای غرب مبهم است. به طور کلی بی‌تردید سن زیاد بیشتر افرادی که در سطوح عالی تصمیم‌گیری قرار دارند، موضوع تامل‌برانگیزی محسوب می‌شود زیرا به دلیل محدودیت‌های جسمی که دارند زمان و انرژی کمتری می‌توانند صرف امور مملکت کنند، این در حالی است که کلیت حکومت نیز مخالف موضوع نمایندگی است. در غرب شاهزاده محمد را بیشتر به سبب اجرای برنامه بازپروری مظنونان طرفدار القاعده می‌شناسند. این برنامه مجموعه‌ای بود متشکل از بخش‌هایی چون بازآموزی مذهبی، ایجاد پیوند دوباره میان این افراد و اجتماع و همچنین به کارگیری روش‌های انطباقی با حمایت خانواده‌ها که در اختیار شبه نظامیانی قرار می‌گرفت که از نقش خود در بروز ناآرامی‌ها مطلع نبودند. شیوه‌هایی که به منظور تغییر مسیر آنها به کار گرفته می‌شد، متنوع بوده و شامل گزینه‌هایی مانند اعزام یک فرد روحانی به منظور انجام مباحثات قرآنی با آنها یا فراهم آوردن زمینه ازدواج برای آنها بود. عموما از این برنامه به عنوان راهکاری ضد‌تروریستی مبتنی بر روح و جسم یاد می‌شود که در قیاس با شیوه جزم‌اندیشانه شاهزاده نایف بازده بهتری داشته است؛ شیوه‌ای که طی بیش از 4 دهه در راس سیاست‌های وزارت خارجه قرار داشته و ناظر بر نیروهای نظامی مذهبی و امنیت داخلی بوده است. سیاستگذاران غربی شاهزاده محمد را عنصری می‌دانند که در پی اجرای ساختارهای مدرن است.

به‌رغم آنچه گفته شد، نتایج سوء ناشی از اجرای راهکارهای گاه مصالحه‌جویانه او برابر تندروهای مذهبی در سال 2009 آشکار شد؛ هنگامی که یکی از افراد سابق القاعده طی یک اقدام انتحاری خودش را در خانه شاهزاده منفجر کرد. گروه‌های مدافع حقوق بشر نسبت به عدم وجود رویه قضایی منظم در اين برنامه اظهار نگرانی کرده‌اند، این در حالی است که آزادیخواهان عربستان- که از حمایت کمتری برخوردارند- به این نکته اشاره می‌کنند که تاکنون عفو و برنامه‌های بازپروری برای فعالان آزادیخواهی که به اتهام ارتکاب جرائمی همچون تقاضای یک حکومت سلطنتی مشروطه در زندان بسر می‌برند، اجرا نشده است.

ابهام در جانشینی پادشاه

در حال ‌حاضر مدعی اصلی تصاحب تاج و تخت در آینده شاهزاده محمد است. دیگر شاهزادگان برجسته از نسل او عبارتند از برادرش شاهزاده سعود رئیس دفتر ولیعهد و وزیر دفاع سلمان بن عبدالعزیز آل‌سعود برادر بندر، خالد بن سلطان قائم‌مقام وزیر دفاع، خالد بن فیصل بن عبدالعزیز آل‌سعود فرماندار مکه پسر پادشاه سابق، فیصل برادر وزیر خارجه، شاهزاده متعب بن عبدالله بن عبدالعزیز آل‌سعود پسر پادشاه و رئیس گارد ملی. تصمیم‌گیری درباره مساله جانشین پادشاه در گفت‌وگوهای خصوصی میان اعضای خانواده سلطنتی مطرح می‌شود. البته شورای رسمی نیز وجود دارد که پادشاه را در تصمیم‌گیری برای انتخاب جانشین سیاسی خود یاری می‌کند. بدین ‌ترتیب ناظران خارجی صرفا باید به گمانه‌زنی‌ها در این باره بسنده کنند.

لینک کپی شد

گزارش خطا