در غفلت مسولان رسانه های خارجی بر بحران آب می‌دمند/ آمایش سرزمینی در حکمرانی آب فراموش شده است

گروه اقتصادی: محمد امامی کورنده استاد دانشکاه و پژوهشگر حوزه آب با اشاره به تلاش رسانه‌های خارجی برای تأثیرگذاری بر رفتار مصرفی مردم از طریق برجسته‌سازی تنش و بحران آب گفت: این رسانه‌ها سعی دارند کمبود آب را به یک بحران امنیتی مانند دیگر مسائل بدل کنند.

امامی در گفت‌وگو با بولتن‌نیوز، با اشاره به مواجهه کشور با دو پدیده تنش آبی و بحران آب اظهار کرد: آب یعنی زندگی، و تنش آبی که امروز با آن مواجهیم، ناشی از عوامل متعددی چون رشد جمعیت، تغییر سبک زندگی، توسعه صنایع کشاورزی و دامی، افزایش دمای کره زمین، جنگل‌زدایی، تخریب مراتع به ویژه توسط تورهای گردشگری، و در نهایت آلودگی و گازهای گلخانه‌ای است که بستر این تنش را فراهم کرده‌اند.

او افزود: مؤسسه منابع جهانی آب پیش‌بینی کرده بود که تا سال ۲۰۲۵، حدود ۱.۸ میلیارد نفر در جهان به آب آشامیدنی سالم دسترسی نخواهند داشت. به اعتقاد من، این روند تا سال‌های ۲۰۳۰ تا ۲۰۵۰ تشدید خواهد شد و بین ۷۰۰ میلیون تا ۲ میلیارد نفر به کمبود مطلق آب خواهند رسید که پیامدهایی چون مهاجرت، آوارگی و جابجایی جمعیت را به همراه خواهد داشت. همچنین تقاضای جهانی برای آب نیز حدود ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت.

عدم توجه به امنیت آبی

این پژوهشگر با تاکید بر بی‌توجهی کشورها به مقوله امنیت آبی گفت: امنیت آبی به معنای دسترسی پایدار به آب کافی برای همه در هر زمان و مکان است، اما متأسفانه بسیاری از کشورها به آن بی‌توجه‌اند. کاهش ذخایر آبی و افزایش مصرف نیز به تشدید تنش آبی دامن می‌زند.

مصرف بی‌رویه و نبود حکمرانی مؤثر

امامی با اشاره به افزایش برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی گفت: نبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آبی، نبود سیاست‌گذاری مناسب برای مصرف بهینه و فقدان حکمرانی صحیح در صنعت آب باعث شده تا حدود ۸۰ درصد منابع تجدیدپذیر کشور مصرف شود، در حالی که تنها ۱۰ درصد از منابع، ذخیره‌سازی می‌شود.

او افزود: خاورمیانه یکی از پرمصرف‌ترین مناطق دنیا در حوزه آب است و ایران نیز در میان کشورهای پرمصرف منطقه قرار دارد. مصرف بالای خانگی، کشاورزی و صنعتی در ایران بسیار فراتر از استانداردهای جهانی است و همه کشورهای منطقه در معرض تنش آبی هستند.

بی‌توجهی به آمایش سرزمین

امامی با اشاره به وضعیت ایران تاکید کرد: روندها نشان می‌دهند که تا سال ۱۴۱۴، کشور با بحران جدی آب مواجه خواهد شد. یکی از دلایل این بحران، رشد بی‌رویه جمعیت بدون توجه به آمایش سرزمین است. با وجود اینکه بیش از یک دهه است موضوع آمایش سرزمینی در سازمان برنامه و بودجه مطرح شده و بودجه استان‌ها بر این اساس تدوین می‌شود، اما در عمل به آن توجهی نمی‌شود.

نبود الگوی مصرف بهینه

او ادامه داد: مصرف بی‌رویه در مصارف خانگی نیز یکی دیگر از مشکلات است. در بسیاری از کشورها، حتی در مناطق روستایی، الگوهای مشخصی برای مصرف بهینه آب وجود دارد، اما در ایران چنین الگوهایی وجود ندارد یا اجرایی نمی‌شوند.

امامی همچنین برداشت بی‌رویه از منابع آبی و خاکی را بدون درنظر گرفتن نشست زمین، یک معضل جدی دانست و هشدار داد که ادامه این روند منجر به فرونشست‌های بیشتر و عمیق‌تر خواهد شد.

بحران در صنعت و کشاورزی

او با انتقاد از مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی اظهار کرد: در کشورهای اروپایی مصرف آب به‌صورت دقیق محاسبه می‌شود و نوع خدمات به کشاورزان بر همین اساس تنظیم می‌گردد. اما در ایران این رویکرد وجود ندارد. صنایع سنگین نیز از پرمصرف‌ترین بخش‌ها هستند که بدون توجه به شاخص‌های علمی، حجم بالایی از آب را مصرف می‌کنند. نمونه بارز آن، اختلاف بین استان‌های یزد و اصفهان است که ریشه در عدم اجرای اصول آمایش سرزمین دارد.

ضعف مدیریت و زیرساخت‌ها

امامی با انتقاد از نبود مدیریت یکپارچه در حوزه آب گفت: در دنیا مدل‌هایی برای مدیریت یکپارچه مصرف آب وجود دارد، اما متأسفانه در ایران چنین الگوهایی اجرا نمی‌شود.

او همچنین به وضعیت اسفبار زیرساخت‌های آبی به‌ویژه در تهران و شهرهای شمالی اشاره کرد و گفت: فرسودگی لوله‌ها و مخازن باعث هدررفت شدید آب شده، اما مسئولان نسبت به این مسئله بی‌توجه‌اند.

بی‌توجهی به محیط زیست و اثر رسانه‌ها

این کارشناس با اشاره به نقش مهم جنگل‌ها و تالاب‌ها در حفظ تعادل منابع آبی، گفت: بی‌توجهی به این اجزای محیط زیست، نتایج فاجعه‌باری به‌همراه خواهد داشت.

او در پایان تاکید کرد: رسانه‌های خارجی با القای بیش از حد بحران آب، سرعت تبدیل این مسئله به یک بحران واقعی را افزایش می‌دهند، زیرا رفتار مصرفی مردم ایران احساسی و افراطی است. همان‌طور که با گران شدن مرغ، مردم در صف می‌ایستند، در مورد آب نیز ترس می‌تواند منجر به افزایش مصرف شود. ناآگاهی مردم، عملکرد ضعیف مسئولان و انفعال رسانه‌های داخلی، به رسانه‌های خارجی اجازه داده است تا با موج‌سازی، مسأله تنش آبی را به یک بحران امنیتی بدل کنند.