چالش‌ها و فرصت‌های آبی کردستان
به گزارش بولتن نیوز به نقل از فارس؛ آب مایه حیات و رکن اصلی توسعه پایدار هر منطقه به شمار می‌رود. استان کردستان به عنوان یکی از مناطق مهم غرب کشور، با دارابودن منابع آبی غنی و 7 درصد رواناب‌های کشور، همواره نقشی حیاتی در تأمین آب منطقه و کشور ایفا کرده است. با این وجود، تغییرات اقلیمی، کاهش بارش‌ها و افزایش مصرف بی‌رویه، چالش‌های جدی را در مدیریت منابع آبی این استان به وجود آورده است.
بررسی وضعیت منابع آبی استان کردستان از جمله، میزان آب‌های سطحی و زیرزمینی، کیفیت آب و روند تغییرات آن، میزان بارش‌ها و ذخیره آب در سدها، وضعیت بهره‌برداری از آنها و چالش‌های مرتبط با آنها، تعیین دقیق حد بستر و حریم رودخانه‌ها و جلوگیری از تجاوز به آنها و حفاظت از این منابع ارزشمند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
با توجه به اهمیت موضوع، مصاحبه با آرش آریانژاد، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کردستان فرصتی مغتنم برای بررسی دقیق‌تر وضعیت منابع آبی استان و ارائه راهکارهای مناسب برای مدیریت بهینه آن است. در این مصاحبه، به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی مدیریت منابع آبی استان پرداختیم و راهکارهای عملی برای مقابله با کمبود آب و حفظ منابع آبی برای نسل‌های آینده مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
میزان بارش‌ها و وضعیت ذخیره آب در پشت سدهای استان چگونه است؟
آریانژاد: از ابتدای سال آبی جاری که از مهرماه شروع میشود ما ۱۵۱ میلی‌متر میزان بارش بوده که در مدت مشابه سال قبل چیزی حدود ۱۰۱ میلی‌متر بوده و این نشان میدهد که ما یک افزایش و رشد بسیار مناسبی داشتیم.
متوسط بارندگی در ۵۲ سال گذشته هم چیزی حدود ۱۴۲ میلی‌متر بوده و این نشان میدهد میزان بارندگی ما هم به نسبت مدت مشابه پارسال و هم نسبت به میانگین حدود ۵۰ ساله از یک رشد مناسبی برخوردار است.
براساس آمار موسسه تحقیقات منابع آب کشور، بارندگی فقط در دو استان مازندران و کردستان در کل کشور از ابتدای سال آبی بالاتر از نرمال بوده است و این میزان بارندگی همراه با یک حجم مناسب رواناب ورودی به سدها بوده است.
بر اساس آخرین آمار، امروز حدود ۴۳ درصد مخازن سدهای استان پرشده است که در مدت مشابه پارسال چیزی حدود ۳۸ درصد بود، یعنی حدود 5 درصد مخازن استان به نسبت پارسال وضعیت مطلوب‌تری دارد.
تامین آب شرب کردستان از آب‌های سطحی
در حال حاضر چند سد در استان مورد بهره‌برداری قرار دارد و چند پروژه سدسازی در حال اجراست؟
حدود ۱۸ سد در حال بهره‌برداری و در دست احداث داریم ما که حدود ۶ سد کاملاً در مدار بهره‌برداری قرار گرفته، بعضی سدها هم به واسطه اجبار در تامین آب شرب سالم و بهداشتی در بعضی شهرهای استان آبگیری شده است گرچه خود سد فعلاً در حال تکمیل کارهای اجرایی و کارهای باقیمانده است.
تامین آب شرب عمده شهرهای کردستان جز حوزه شرق استان، از منابع آب‌های سطحی تامین میشود و در حال حاضر آب شرب شهر سنندج از دو منبع سد قشلاق و سد آزاد، شهر سقز از دو منبع سد بوکان و سد چراغ‌ویس، شهر بانه از دو منبع سد بانه و سد عباس‌آباد و شهر مریوان از سد گاران و 6 چاه در دشت زریوار تامین میشود.
خوشبختانه در تمام شهرهای جمعیتی ما دو منبع تامین آب شرب داریم که اگر یکی از این منابع آب سطحی به هر دلیل از دست برود، یک منبع جایگزین مطمئن برای آن وجود خواهد داشت.
متاسفانه در حوزه شرق استان کردستان، عمده تامین آب شرب، کشاورزی و صنعت از محل منابع آب زیرزمینی تامین میشود، آنچه که نظام در استان کردستان انجام داده، یک کار بسیار خوب انتقال بین حوزه است، یعنی آب سدهای آزاد و ژاوه از غرب استان به سدهای سورال و قوچم در شرق استان منتقل میشود و امید داریم که حداکثر در چند ماه آینده با توجه به اینکه سامانه انتقال از سد آزاد به سد قوچم و از قوچم به تصفیه‌خانه و از تصفیه‌خانه به شهر دهگلان تمام شده است آب به شهر دهگلان و روستاها برسد و نهایتاً تا یک سال و نیم دیگر هم این آب به شهر قروه برسد.
منابع آب استراتژیک در حوزه شهرستان بیجار هم خوشبختانه تخصیص تامین آب شهرهای حسن‌آباد یاسوکند و بیجار است، این پروژه حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد و در حال حاضر حدود ۲۳ کیلومتر در حال انجام است که امیدواریم با رایزنی‌های در حد سازمان برنامه و بودجه کشور و پیگیری‌های استاندار بتوانیم ردیف اعتباری خاص و مطمئنی برای پروژه پیدا کنیم که با انجام این پروژه، تمام شهرهای استان کردستان از محل یک منبع آب سطحی مطمئن و یک سد تامین آب خواهند شد.
انتقال آب از غرب به شرق کردستان
با وجود اینکه دشت‌های قروه، دهگلان و چاردولی جز دشت‌های ممنوعه است، اما چاههای غیرمجاز زیادی در این مناطق وجود دارد، شرکت آب منطقه‌ای کردستان در زمینه برخورد و یا پیشگیری چه برنامه‌هایی انجام داده است؟
استحضار دارید ما در شرق استان، در حوزه دو شهرستان قروه و دهگلان و دشت‌های قروه، دهگلان و دشت چاردولی به واسطه پایین رفتن سطح ایستابی ما یک کاهش حجم مخزنی را در آنجا مشاهده می‌کنیم و عملاً روز به روز می‌بینیم که این افت بیشتر میشود، عدم بهره‌برداری صحیح به خصوص در حوزه کشاورزی و تغییرات اقلیمی دست به دست هم داده که این کسری حجم مخزن مرتبا رو به رشد باشد.
وزارت نیرو در استان کردستان و در کشور از حدود 10 سال پیش در قالب پروژه احیا و تعادل‌بخشی در راستای احیا و جلوگیری از کاهش مخزن سطح آب‌های زیرزمین، کارهای زیربنایی و عمرانی خوبی برای تامین زیرساختها انجام میدهد که در استان کردستان آب دو سد به شرق استان منتقل میشود تا هم صرف توسعه کشاورزی و هم صرف بهبود مخازن آب زیرزمینی با از رده خارج‌کردن چاه‌ها شود.
سد ژاوه؛ از موانع آبگیری تا امید کشاورزان شرق کردستان
با وجود اینکه سازه سد ژاوه به اتمام رسیده اما هنوز آبگیری نشده است، دلیل آن چیست و کی قرار است این سد آبگیری شود؟
با توجه به اینکه مواردی از لحاظ ملاحظات زیست‌محیطی وحود دارد فعلا وزارت نیرو نسبت به آبگیری آن اقدام نکرده ولی حداقل در طول سه سال گذشته کارهای بسیار بسیار خوبی در استان کردستان انجام شد تا آبی که از شاخه قشلاق و از شاخه گاورود با هم تلاقی پیدا می‌کنند و قرار است پشت سد ژاوه جمع‌آوری شود، حداقل استانداردهای کیفی داشته باشد.
در یکی دو سال گذشته میلیاردها تومان صرف ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب، جمع‌آوری فاضلاب‌ها و آب‌های سطحی و شیرآبه حاصل از انباشت جایگاه دفن زباله شهر سنندج شد اما این کارها یک مقدار زمان‌بر است اما امیدواریم با توجه به برنامه‌ریزی‌هایی که شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و حوزه استان دارند بتوانیم بعد از رفع این نواقص شاهد یک آبگیری کیفی و مناسب در سد ژاوه باشیم و مطالبه مردم کردستان به خصوص کشاورزان شرق استان برآورده شود.
چالش‌های حریم و بستر رودخانه‌ها در کردستان
موضوع تصرفات حریم و بستر رودخانه‌ها و آبراهه‌ها یکی از مسائل پرچالش و پرتنش است که کردستان هم از این قاعده استثنا نیست، وضعیت کردستان در این خصوص به چه صورت است و شرکت آب منطقه‌ای چه اقداماتی انجام داده است؟
حوزه مهندسی و بررسی حد حریم و بستر رودخانه یکی از موارد پرتنش و پرچالش نه تنها در کردستان، بلکه در کل ایران و جهان است، به خصوص حد حریم و بستر رودخانه‌هایی که در بازه‌های شهری جریان دارند به واسطه اینکه اراضی دو طرف رودخانه‌ها از لحاظ اقتصادی دارای یک ارزش ذاتی بالا هستند.
وزارت نیرو موظف به تعیین حد حریم و بستر تمامی رودخانه‌ها و آبراهه‌های اصلی است، ما در استان کردستان تا امروز حدود 8 هزار کیلومتر تعیین حد حریم و بستر در رودخانه‌های اصلی را انجام داده‌ایم، این حد حریم و بستر وقتی که توسط مشاورین انجام میشود مجدداً در دفعات فنی ما مورد بررسی قرار می‌گیرد بعد فراخوان عمومی میشود که اگر این حد حریم بستر با اسناد و اراضی که مدارک ثبت مالکیت دارند تداخلی دارد افراد می‌توانند اعتراض کنند.
در کمیسیون ماده 3 این اعتراض‌ها یک به یک و پرونده به پرونده بررسی میشود و اگر متقاضیان و کسانی که معترض هستند اسناد مالکیت داشته باشند ما آنها را از رده‌بندی حد حریم و بستر خودمان خارج می‌کنیم.
متاسفانه در سنوات گذشته به واسطه اینکه یک جاذبه اقتصادی بسیار بالایی در اراضی بستر فعال حتی بستر غیرفعال رودخانه مثل رودخانه قزل‌اوزن در بیجار و رودخانه قشلاق در شهر سنندج و اطراف شهر سنندج هست، متاسفانه سودجویان شبانه با خاک‌ریزی و تسطیح نخاله‌های ساختمانی در یک نقطه اقدام به زمین‌خواری می‌کنند ولی این نافی کارهای ما در حوزه قضائی و انتظامی و در حوزه اجرایی نیست.
نقشه حد حریم و بستر مصوب فصل‌الخطاب وزارت نیرو در بررسی مالکیت اراضی است، ما برای عمده رودخانه‌ها و مخازن سدهای استان سند تک‌برگ به نام دولت جمهوری اسلامی می‌گیریم و کردستان جز استان‌های پیشرو کشور است و این موجب میشود که معارضین احتمالی دیگر امکان دست‌درازی به این حوزه را نداشته باشند.
با توجه به کارگروه‌هایی که زیر نظر دادستان مرتب تشکیل میشود، در حوزه قشلاق ما بالای 300 تا ۴۰۰ مورد تصرف حریم و بستر را شناسایی کرده و برای همگی تشکیل پرونده داده‌ایم و در حوزه قضائی استان در حال بررسی است ضمن اینکه بیشتر اینها قلع و قمع شده است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
