روایت سفر 26 ساعته رئیس جمهور به ترکمنستان

به گزارش بولتن نیوز، فرهاد دمشقی؛سفر رئیس جمهور به ترکمنستان پس از اقامه نماز مغرب و عشاء و مصاحبه با خبرنگاران در پاویون جمهوری فرودگاه مهرآباد، راس ساعت 18:12دقیقه عصر شنبه ششم آذر آغاز شد. رئیس جمهوری اسلامی ایران با بدرقه رئیس دفتر مقام معظم رهبری و معاون اول رئیس جمهور، تهران را به مقصد عشق آباد ترک کرد.

ترکمنستان میزبان پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی اکو بود. تاریخچه تاسیس سازمان اکو برمی گردد به سال 1962، که سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه آنرا با نام «آر سی دی» یا «سازمان همکاری عمران منطقه‌ای» تاسیس کردند،ِ این سازمان پس از وقفه ای در فعالیت هایش مجددا در سال ۱۳۶۴ این بار با نام «اکو» حیات خود را از سر گرفت.

پس از فروپاشی شوروی، در سال ۱۳۷۲ کشورهای افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان نیز به سازمان اکو پیوستند و تعداد اعضا به 10 کشور رسید.

با وجودِ گذشتِ ۳۳ سال از آغاز فعالیت مجدد سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو و ۲۵سال از افزایش اعضای آن به ۱۰ کشور، مجموعه اکو به رغم بهره‌مندی از ظرفیت ها و منابع غنی معدنی، جمعیت‌ِ نیم میلیاردی، مالکیت یک سوم منابع انرژی جهان و موقعیت بی‌نظیر ارتباطی میان اروپا با چین؛ و روسیه با خلیج فارس و اقیانوس هند و نیروی انسانی جوان و پرتوان، نتوانسته است نقش قابل توجهی در اقتصاد جهان داشته باشد و به گفته آیت الله رئیسی «کماکان فاصله معناداری مابین موفقیت‌های حاصله با ظرفیت‌ها و توانمندی‌های واقعی سازمان وجود دارد وبا وجود پتانسیل‌های تجاری بالا، تجارتِ درون منطقه‌ای کماکان کمتر از ۱۰ درصد است.»

پرهیز از اقدامات نمایشی

مروری بر برنامه ها و سفرهای رئیس جمهور و مجموعه دولت سیزدهم در سه ماه نشان می دهد که به شدت از اقدامات نمایشی پرهیز می کند و بدنبال اقدامات عملی و برطرف کردن کاستی ها و مشکلات انباشته شده ناشی از عمدتا ترک فعل های سهوی و عمدی گذشتگان و همزمان جلب اعتماد از دسته رفته مردم در داخل کشور و نیز کشورهای همسایه است.

بنای دولت مردمی این است که پیش از انجام سفر استانی و حتی خارجی در جلساتی به مسئولین و دست اندرکاران، موانع و مشکلات و راهکارهای عملی را به دقت مورد بررسی قرار می دهد و این رویکرد را در 10 سفر استانی و سفر به تاجیکستان شاهد بودیم. از همین رو چند روز قبل از سفر به ترکمنستان در کنار جلسات متعدد با مسئولین عرصه سیاست خارجی کشور، دبیر کل سازمان همکاری اقتصادی اکو که دبیر خانه آن در تهران قرار دارد را به حضور فراخواند و ضمن دریافت آخرین برنامه ریزی های انجام شده برای برگزاری اجلاس سران اکو، با اشاره به موانع و مشکلات موجود در توسعه سطح فعالیت های اکو خواستار « برنامه ریزی‌ها و اقدامات جامع دبیرخانه سازمان اکو برای فعال کردن ظرفیت‌ها اقتصادی سازمان اکو شد.»

ضمن اینکه بر اساس سیاست تعامل حداکثری با همسایگان و کشورهای منطقه که از اولویت های سیاست خارجی دولت عنوان شده است، حضور در اجلاس اکو بهترین فرصت برای تبیین این سیاست و جلب اعتماد کشورهای همسایه است که متاسفانه این اعتماد در سال های گذشته بخاطر حاکم بودن نگاه غربگرایانه کمرنگ شده است.

نماینده مسیحیان ارمنی تهران و شمال ایران در مجلس شورای اسلامی در همین خصوص چنین توئیت کرده است: «‏سفر رئیس جمهور به ترکمنستان پس از سفر به تاجیکستان حامل پیام اهمیت رابطه با کشورهای همسایه برای دولت جدید است بویژه اینکه در سایه نگاه افراطی به غرب در سال های اخیر روابط با این همسایگان به سردی گراییده و منافع ملی دچار مخاطره شده بود.»

ورود به عشق آباد

هواپیمای حامل رئیس جمهور و هیات همراه پس از یک و نیم ساعت در فرودگاه عشق آباد به زمین نشست و مراسم استقبال رسمی توسط «قربانقلی بردی محمد اف» رئیس جمهور ترکمنستان در محل فرودگاه برگزار شد. رئیس جمهور در فرودگاه عشق آباد با استقبال گرم و صمیمی همتای ترکمنستانی خویش قرار گرفت و دو طرف بلافاصله وارد محل دیدار و ملاقات دوجانبه شدند این دیدار که قرار بود نهایتا پنچ دقیقه باشد اما به بقدری طولانی شده بود که هیات ازبکستانی که بعد از ایران وارد فرودگاه عشق آباد شده بود، به محل دیگری منتقل می شود. اینرا بعدا از مسئول تشریفات ریاست جمهوری شنیدم.

دیدار و گفت و گو در فرودگاه

نفس برگزاری نشست مفصل در فرودگاه نشان دهنده عزم و اراده دو طرف برای رفع مرانع و سوء تفاهماتی است که متاسفانه در سال های گذشته نه تنها هیچ گونه اقدامی برای رفع آن انجام نشد بلکه ظاهرا دغدغه ای هم وجود نداشته است این در حالی است که ترکمنستان و ایران، مرز مشترک حدود هزار کیلومتری دارند و این کشور دروازه ورود زمینی ایران به منطقه آسیای مرکزی محسوب می شود.

مقام معظم رهبری در دیدار قربانقلی بردی‌محمداف، رئیس‌جمهور ترکمنستان در آخرین سفر وی به تهران در سال 1394 روابط دو کشور را فراتر از همسایگی و جغرافیایی، نوعی «خویشاوندی» عنوان کردند. بردی‌محمداف نیز ضمن استقبال از این تعبیر، تهران و عشق‌آباد را دو همسایه تاریخی عنوان کرد که همواره در غم و شادی یکدیگر شریک هستند اما کمتر از شش سال پس از این سفر و تبادل این تعابیر محبت آمیز ، چالش‌هایی در روابط دو کشور همسایه به وجود آمد که تلاش ملموسی هم برای برطرف شدن آن مشاهده نشد.

دلیل اصلی این چالش به بدهی‌های وزارت نفت ایران به این کشور باز می‌گردد که بخش عمده آن به دلیل واردات گاز بوده است. دو کشور در سال 94 بر شیوه پرداخت بصورت غیر نقدی از جمله تهاتر کالا و خدمات توافق کرده بودند اما وزارت نفت زنگنه بدلیل توهمات برجامی مبنی بر رفع تحریم‌ها، بر بازپرداخت نقدی این بدهی‌ها اصرار می کند اما با خروج آمریکا که انتظارش را نداشتند، صاحبان رویکرد برد- برد، برای چندین سال رابطه دو کشور را بخاطر مسائل تجاری پیش‌ پا افتاده و درجه چندم به مشکل جدی و باخت در مسیر روابط راهبردی و بلندمدت همسایگی تبدیل می کنند.

هادی بیگی‌نژاد، از اعضای کمیسیون انرژی مجلس دهم در این زمینه می گوید «مجموع رفتارهای وزارت نفت یک عامل کلیدی در تداوم این اختلاف بوده است.»

در چنین شرایطی با توجه به سفر آیت الله رئیسی به تاجیکستان و برطرف شدن بخش عمده ای از اختلافات دو کشور و افزایش سه برابری تبادلات تهران- دوشنبه انتظار می رفت که سفر به ترکمنستان و دیدار با رئیس جمهور این کشور نیز بتواند سردی روابط تهران- عشق آباد را از بین ببرد و با از سرگیری واردات گاز از ترکمنستان، بخش زیادی از چالش‌های فعلی در افت فشار گاز بخصوص در فصل سرما برطرف شده و با گرمی روابط دو کشور، گرما به خانه های مردم استان های شمال و شمال شرقی کشور بازگردد.

گفت و گو در فضای احترام و اعتماد متقابل

اخباری که بعد از چند ساعت از وزیر خارجه کشورمان درباره دیدار روسای جمهور دو کشور دریافت کردیم این بود که فضای دیدار گرم و صمیمی بود و طرفین در فضای احترام و اعتماد متقابل درباره مسایل مختلف به مذاکره پرداختند. گفته شد که «بردی محمد اف» در حضور عکاسان و فیلمبرداران چند کلمه ای را به زبان فارسی با رئیسی حرف می زند تا پیام اعتماد به رویکرد جدید دولت ایران را منتقل کند.

دیپلمات کاربلد و بی سرو صدا

در جلب اعتماد کشورهای همسایه نباید اقدامات دیپلماتیک وزیر خارجه کشورمان را نادیده گرفت امیر عبدالهیان بعنوان دیپلمات انقلابی بدون تلاش برای خودنمایی و تبلیغات و بدون مشغولیت به انتشار توئیت به زبان انگلیسی و تغییر مداوم مدل ریش و استفاده از دکمه های سر آستین ، وظیفه و مسئولیت اصلی خود را در تامین منافع ملت ایران ایفا می کند تا اعتماد از دست رفته کشور را در بین کشورهای منطقه و همسایه احیاء کند.

در نهایت به گفته وزیر خارجه، در دیدار رئیسی و بردی محمد اف به حل و فصل مشکل گاز و ترانزیت می انجامد و در نهایت این دیدار با برد- برد واقعی و با هدیه انگشتری زبرجد توسط دکتر رئیسی به بردی محمد اف به پایان می رسد.

روحانی بود خوب بود!

برگردیم به فرودگاه عشق آباد! من و سایر خبرنگاران، برنامه مراسم استقبال و دیدار را از دست دادیم چون بلافاصله پس از خروج از هواپیما به سمت اتوبوس هایی هدایت شدیم که تست کرونا می گرفتند ظاهرا ترکمنستان از کشورهایی است که بر رعایت موارد بهداشتی مربوط به کرونا حساسیت ویژه ای دارد و کنترل شدیدی بر تردد مردم و کالا از مرزها اعمال می کند اینرا می شد از دقت پرستار ترکمن در بررسی عمق بینی و حلق متوجه شد!

خلاصه، پس از تست با خیال عزیمت به هتل برای استراحت سوار خودرو مخصوص خبرنگاران شدیم که مردی چاق با کلاهی ترکمنی پشت فرمان نشسته بود. زمان حرکت اعلام شد که «رئیس جمهور قرار است با ایرانیان مقیم ترکمنستان در محل سفارتمان دیدار ...»هنوز این جمله بطور کامل ادا نشده بود که یکی از بچه ها گفت «روحانی بود خیلی خوب بود والا دو روز زودتر می اومدیم و دیر می رسیدیم بلافاصله می رفتیم هتل لالا، کرونا هم که اومد نهایتش هفته ای یه برنامه می رفت که اونهم از تلویزیون پخش زنده می شد و استراحت مطلق بودیم» پس از این حرف، هر کسی خاطره ای از کمالات تنبلی شیخ برجام! تعریف کرد مشغول همین حرفها بودیم که به محل سفارت رسیدیم.

کادو تولد

داخل که شدیم، رئیس جمهور کنار کودکان پنچ و شش ساله و دبستانی که فرزندان ایرانیان مقیم بودند، نشسته بود و با تک تک بچه ها با زبان نرم حرف می زد. همه سعی می کردند گوشه ای از این دیدار صمیمی را با گوشی موبایل خود ثبت کنند. در این میان یکی از دانش آموزان دختر که نسبت به بقیه بزرگتر بود، با گفتن آقای رئیس جمهور اجازه هست؟ گفت «ما بیوگرافی شما را مطالعه کردیم و از آنجا که تولد شما در آذرماه است با همدیگه جمع شدیم و کادوئی برایتان تهیه کرده ایم» و کادو را که یک تابلو منبت کاری شده با شعر « هرگزم نقش تو از لوح دل و جان نرود» به رئیس جمهور اهدا کردند، دکتر رئیسی با بیان اینکه واقعا غافلگیر و به قول معروف سورپرایز شده است از تک تک بچه ها تشکر کرد.

رئیس جمهور سپس با تشویق ایرانیان مقیم، وارد محل سالن شد و برنامه با پخش سرود ملی و صلوات خاصه امام رضا علیه السلام آغاز شد. رئیس جمهور در این نشست اول از همه بر حفظ هویت و فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی- اسلامی توسط ایرانیان و بویژه تربیت فرزندان اشان بر این اساس تاکید کرد.

در ادامه هم بعنوان دستاورد خوب، به گفت گوی نسبتا مفصل با رئیس جمهور ترکمنستان در فرودگاه عشق آباد و از تصمیم و اراده دو طرف مبنی بر گسترش و توسعه هر چه بیشتر و رفع اختلاف نظرهای گذشته خبر داد که همه حاضران به یکباره با ذکر صلوات، خوشحالی خود را از این اقدام رئیس جمهور اعلام کردند.

جلسه با ایرانیان مقیم و پس از دیدار حضوری و عکس یادگاری در حدود ساعت 11 شب به پایان رسید. در حالیکه دست نوشته های خود را زیر نور چراغ خودرو تنظیم می کردم به محل اقامت رسیدیم. هنوز تنظیم خبر نهایی نشده و کلید اتاق را تحویل نگرفته بودیم که جمله مسئول ارتباطات که همگی پنچ صبح پایین باشید، برنامه دیدار با تجار و بازرگانان داریم،‌ آّب یخ بر احساس یک خواب خوب بود و استرس بیدار شدن در این ساعت صبح، حتی راحتی خواب معمولی را هم ازم گرفت و تا خود صبح نگران بودم که خواب نمانم. اما استرس و شوک واقعی پس از حضور در لابی بود وقتی که باید مجددا تست کامل کرونا می دادیم و این برای من که ترس نهفته ای از اینگونه آزمایش ها دارم واقعا درحد شکنجه بود اما نه زبانشان را می فهمم نه زبانم را می فهمند که بگویم حداقل تا وسیله آزمایش را تا دم مخچه در دماغم فرو نکند اما کارش را با عمیق و دقیق انجام داد.

دیدار با تجار

و اما بعد! به محل سفارت برگشتیم کمی بعد تجار و بازرگانان هر کدام با پوشه ای زیر بغل و کمی بعدتر رئیس جمهور هم وارد محل جلسه شد. طبق معمول تعدادی از تاجران و صادرکنندگان کشورمان از خون دل خوردن و تحمل فشارها و سنگ اندازی در مسیر فعالیت ها و بی توجهی ها گفتند و هر کدام در پایان سخنان خود پوشه هایشان را باز کرده و مشکلات خود را بصورت مکتوب هم به رئیس جمهور دادند.

معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه کشورمان نیز در این جلسه در سخنانی به برنامه ریزی ها انجام شده برای حمایت از فعالیت فعالان اقتصادی سخن گفت و اینکه گشایش های اقتصادی قابل توجهی در مناسبات و همکاری های اقتصادی تهران - دوشنبه بعد از سفر و دیدار دکتر رئیسی با رئیس امامعلی رحمان ایجاد شده و سطح تبادلات اقتصادی دو کشور در کمتر از یکماه گذشته 3 برابر افزایش داشته است.

نوبت به رئیس جمهور رسید با اطمینان و محکم از اراده و تصمیم دولت برای تسهیل فعالیت تجار و صادر کنندگان، حرف زد و اینکه دولت مصمم است تحولی در ساختارهای اداری کشور ایجاد کند تا تسهیل کننده فعالیت صادرکننده باشد. رئیسی همچنین با تاکید بر عزم دولت برای تعامل حداکثری با همسایگان با قاطعیت گفت که مشکل جدی و خاصی در توسعه روابط با کشورهای همسایه و منطقه وجود ندارد و دولت اطمینان دارد با پیگیری و تعامل دوسویه و درک متقابل می توان ضمن رفع مشکلات و موانع موجود، گام های موثری در مسیر تقویت و تحکیم روابط برداشت.

ساعت حدود هفت و نیم صبح به وقت محلی و آفتاب آرام آرام در حال طلوع بود که جلسه با تجار به اتمام رسید و نور امید و روشنایی در دل تجار و بازرگانان که مشکلاتشان در چند سال گذشته فراموش شده بودند، تابانده شد و همانطور که رئیس جمهور بدرستی به آن توجه دارد و بارها تاکید کرده باید در عرصه میدان و عمل نیز اقدامات و کارهایی انجام شود تا این نور امید به انگیزه و روحیه مضاعفی به تلاش دو چندان مردم و کارآفرینان تبدیل شود.

در ادامه رئیس جمهور قبل از عزیمت به محل دیدارهای دوجانبه، از محل رایزنی جمهوری اسلامی ایران در عشق آباد بازدید کرد تا تاکیدی باشد بر اهمیت توجه به مولفه ها و اشتراکات فرهنگی دو ملت ایران و ترکمنستان.

پس از این بازدید راهی محل دیدارهای دوجانبه شدیم برای قبل از شروع اجلاس سران همکاری اکو دیدار با روسای جمهور پاکستان، تاجیکستان و ترکیه برنامه ریزی شده بود محور این دیدارها تقویت سطح روابط دوجانبه، متناسب با ظرفیت های موجود بود. در دیدار امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان نیز روند اجرای تصمیمات اتخاذ شده در یکماه گذشته مرور شد و دوطرف بر افزایش چندین برابری سطح روابط تاکید کردند.

اردوغان نیز بسیار ملایم و خاضع بود و از عزم کشورش برای رفع موانع گسترش همکاری با ایران گفت و رئیس جمهور، پیشنهاد تشکیل نشست کمیسیون عالی اقتصادی در سفر اردوغان به تهران را پذیرفت.

حضور در محل برگزاری اجلاس

حوالی ظهر بود که دکتر رئیسی عازم محل برگزاری پانزدهمین اجلاس سران همکاری اقتصادی اکو شد و با استقبال رئیس جمهور ترکمنستان در جایگاه مخصوص هیات ایرانی استقرار یافت. رئیسی در این نشست با اشاره به ظرفیتها و منابع معنوی و مادی اصیل و غنی کشورهای عضو اکو بر عزم و اراده جمهوری اسلامی ایران برای ارتقای سطح همکاری‌ها در اکو و ترفیع رتبه و منزلت این سازمان در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی تاکید کرد و گفت که ابزارهای موثری برای جهش سازمان وجود دارد که در صورت اشتراک مساعی اعضا می‌تواند علاوه بر پیشرفت مادی کشورها، سعادت نسل‌های آینده را تضمین نماید.

ظلم حداکثری به جایی نمی رسد

رئیس جمهور همچنین تاکید کرد که تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران کوچک‌تر از آن است که خللی در اراده جمهوری اسلامی ایران در سیاست تعامل حداکثری با همسایگان و منطقه ایجاد کند. ایالات متحده آمریکا با خروج غیرقانونی از برجام و تحمیل تحریم‌های غیرقانونی یکجانبه و همچنین استقرار این سیاست «ظلم حداکثری»، نشان داد که منافعش با منافع جمعی منطقه ما سازگار نیست.

منفعت منطقه ما همکار‌های سودمند و برادری ملت‌های منطقه است. جمهوری اسلامی آماده است که تمام ظرفیت‌ خود را برای تحقق این هدف انسانی و اسلامی به کار ببندد.

آیت الله رئیسی پس از پایان این اجلاس به محل اقامت خویش برگشت و پس از اقامه نماز با روسای جمهور ازبکستان و جمهوری آذربایجان گفت و گو کرد.

گود پرزیدنت

در مسیر حضور در محل دیدار با ازبکستان تعدادی از همکاران و خبرنگاران روی زمین نشسته و خستگی در می کردند که وقتی رئیسی به کنارشان رسید با نهایت صمیمیت گفت «آقا چرا روی زمین نشسته اید؟ اتاق ما همین بغله برید آنجا استراحت کنید؟ و همه تشکر کردند. خبرنگار ازبک که از دیدن این صحنه و برخورد صمیمی دکتر رئیسی، نگاهی به کارت من انداخت و وقتی فهمید ایرانی هستم درحالی که سر خود را به نشانه تحسین تکان می داد،‌گفت: گود پریزیدنت، وری گود پریزیدنت!.

در همین حال، همان که صبح گفت روحانی بود خوب بود! ... در حالیکه انگار انرژی گرفته و به وجد آمده بود رو به بچه ها کرد و گفت «آقا من اشتباه کرد گفتم روحانی بود، خوب نبود اگه الان اینجا بود مگه میذاشتند تو مسیر ترددش کسی وایسته، تشکر که هیچ، نگاهت هم نمی کرد که نکنه بهش سلام بدی»

و در نهایت اینکه نوبت به دیدار با رئیس جمهور آذربایجان رسید. حضور الهام علی اف در محل اقامت دکتر رئیسی برای این دیدار، از جذابیت بیشتری برای رسانه ها برخوردار بود و همه تلاش می کردند تمام صحنه های این دیدار را ضبط و ثبت کنند بخصوص رسانه هایی که از آذربایجان آمده بودند.

هشدار به الهام علی اف

همانطور که پیش بینی می شد و بعدا هم با انتشار اخبار دیدار تایید شد، محور اصلی این دیدار تاکید بر امینت مرزهای دو کشور بود. رئیس جمهور کشورمان در این دیدار به صراحتا مواضع و خطوط قرمز ایران را به طرف آذربایجانی گوشزد کرد. حضور گروه های تکفیری در خاک جمهوری آذربایجان و همچنین دخالت های رژیم صهیونیستی از جمله موارد مهمی بود که ابراهیم رئیسی بدان اشاره کرد و تروریسم داعشی و صهیونیستی را دو عامل تهدیدآمیز در منطقه برشمرد و تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران اجازه ایجاد ناامنی و دخالت بیگانگان در امور کشورهای منطقه را نمیدهد. در واقع اظهارات رئیسی هشداری مستقیم و صریح به دولت جمهوری آذربایجان درباره تحرکات رژیم صهیونیستی و آمریکا برای بر هم زدن روابط تهران و باکو بود.

الهام علی اف نیز در مقابل اطمینان خاطر داد که « به امنیت مناطق مرزی متعهد است و اجازه اخلال در روابط دوجانبه از سوی هیچ کشوری نداده و مصمم است مشکل ترانزیت را حل کرده و زمینه حضور و فعالیت شرکت های ایرانی را در آذربایجان فراهم سازد.»

و در نهایت ساعت 18 به وقت محلی و فقط با گذشت 24 ساعت از آغاز سفر به ترکمنستان و در راستای اقدام عملی، وزاری نفت دو کشور در حضور دو رئیس جمهور قرارداد سه جانبه سواپ گاز را امضاء کردند. این را می توان مصداق عملی سیاست برد- برد دانست که دیگران فقط شعارش را دادند و همه چیز را دادند و در نهایت دست خالی هم رفتند و البته خساراتش را مردم می پردازند.

امضای این قرارداد نشان داد که عزم و اراده جدی برای حل و فصل مسائل در کنا دیدارهای دیپلماتیک می تواند در رفع برخی سوء تفاهم ها موثر باشد و این قرارداد را می توان به عنوان یکی دیگر از دستاوردهای دیپلماتیک دولت سیزدهم نام برد. بی شک افزایش همکاری های منطقه ای در حوزه های اقتصادی می تواند موجب برقراری امنیت پایدار جمعی در منطقه شود که تهران و باکو نیز به عنوان دو همسایه از آن مستثنی نیستند.

و در نهایت، آیت الله رئیسی با لبخند حاصل از موفقیت و دستانی پر، ساعت 21 روز بعد یعنی یکشنبه شب به کشور بازگشت. سفری مملو از دیدارها و گفت وگوی سازنده بر سر منافع مردم ایران و در جهت تامین نیاز کشور و منافع ملت های منطقه و دستاوردهای مفید برای همه بویژه مردم مقاوم ایران عزیز.