برنج خانوار ته گرفت!

به گزارش بولتن نیوز، تا قبل از ۲ هفته پیش قیمت هر کیلو برنج در خرده‌فروشی‌ها و فروشگاه‌های پایتخت و شهرهای بزرگ بین 29 تا 35 هزار تومان بود اما در یک روند عجیب هر روز قیمت برنج افزایش می‌یابد و همین موضوع مردم را مردد در استفاده از این کالای اساسی و پایه ثابت سنتی سفره‌های‌شان کرده است.

کارشناسان دلایل مختلفی را برای این گرانی مطرح می‌کنند، اصلی‌ترین آنها عبارتند از:

۱) کاهش سطح زیر کشت برنج‌های کیفی
2) افزایش هزینه‌های تمام شده تولید
3) محدودیت واردات برنج
4) عدم نظارت بازار خرده‌فروشی
5) افزایش قیمت ارز.

* سطح زیر کشت ارقام کیفی کاهش یافت

علی اکبریان، عضو هیأت‌مدیره انجمن برنج ایران گفت: امسال کشاورزان به کشت ارقام پرمحصول رو آوردند و به تناسب آن از میزان کشت برنج‌های کیفی کاسته شد. وی افزود: امسال ٧٠‌درصد کشت برنج، اختصاص به ارقام پرمحصول داشته و حدود ٣٠ درصد آن مربوط به ارقام کیفی و محلی بوده است. عضو هیأت‌مدیره انجمن برنج کشور همچنین با اشاره به افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تولید گفت: هزینه‌های تولید برای کشاورزان بسیار بالا رفته است، دولت باید به کشاورزان در تأمین نهاده از جمله سم و کود کمک کند اما متأسفانه امسال این اتفاق نیفتاد و کشاورزان مجبور شدند این نهاده‌ها را از بازار آزاد با قیمت‌های بسیار بالا تأمین کنند.
این فعال بخش خصوصی با اشاره به اینکه حدود ۷ ماه قبل کشاورزان سر شالی‌ها داد و بیداد می‌کردند که با کمبود نهاده مواجه هستیم، اضافه کرد: آن زمان کسی به گفته‌های کشاورزان و نیازهای آنان توجه نکرد. اکبریان با اشاره به اینکه کشاورزان اگر به کارگری رو آورند، درآمد بیشتری خواهند داشت، افزود: علاوه بر قیمت نهاده‌های تولید، دستمزد کارگران و اجاره زمین نیز افزایش چشمگیری داشته است.
وی تصریح کرد: همچنین برنج‌های کیفی از کشاورزان به قیمت کیلویی ٣١ تا حداکثر ٣٣ هزار تومان خریداری می‌شود و اینکه در بازار تهران به قیمت بالاتری به دست مصرف‌کننده می‌رسد، ربطی به کشاورز ندارد.

* کاهش واردات در سال ‌جاری

امسال واردات برنج کاهش چشمگیری داشته و آنطور که مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج در مرداد سال جاری اعلام کرد بنا بر آمار گمرک واردات برنج در چند ماه نخست سال نسبت به سال‌های قبل ۶۰ تا ۸۰ درصد کاهش یافته است‌. همچنین تیرماه، مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی گمرک با اشاره به کاهش ۶۹ درصدی واردات برنج به کشور، از معاون وزیر صمت خواسته بود درباره ممنوعیت فصلی واردات برنج به منظور جلوگیری از کمبود برنج یا افزایش قیمت در ماه‌های آتی تجدیدنظر کند. ممنوعیت فصلی هر سال با آغاز فصل برداشت برنج در کشور آغاز می‌شود و امسال نیز واردات برنج از اول مردادماه آغاز شد و تا پایان آبان‌ماه برقرار است و گمرک مجاز به ترخیص برنج‌های وارداتی نیست، مگر طبق شرایط تعیین‌شده.
طبق ابلاغیه وزارت صمت به گمرک، مقرر شده ممنوعیت فصلی واردات برنج از ابتدای مردادماه اعمال شود ولی صرفا آن بخش از محموله‌های برنج وارداتی که قبل از ۳۱ تیرماه دارای اعلامیه ورود و قبض انبار هستند، مشروط به اینکه دارای ثبت سفارش باشند، امکان ترخیص خواهند داشتند. بر اساس این گزارش، برای سال جاری درخواست‌هایی از سوی انجمن واردکنندگان برنج برای لغو ممنوعیت واردات مطرح بود و حتی در جلسه ستاد تنظیم بازار نیز مورد بررسی قرار گرفت ولی به طور کلی لغو نشد. با توجه به بازگشت وظایف تنظیم بازار به وزارت جهاد کشاورزی به نظر می‌رسد این وزارتخانه باید هر چه سریع‌تر تصمیماتی را برای ساماندهی بازار برنج اتخاذ کند. تجربیات سال‌های گذشته نشان داده اگر در مقطعی قیمت‌ها با افزایش کاذب مواجه باشند، بعد از آن هر چقدر کالا به بازار تزریق شود، تا مدت زیادی بی‌تأثیر خواهد بود.

* افزایش هزینه‌های تولید برنج

رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران نیز ضمن تایید خرید و فروش برنج با قیمت هر کیلو ۳۴ تا ۳۵ هزار تومان گفت این قیمت برای تولید‌کنندگان مناسب است و از آنجا که همه محصول اکنون در اختیار کشاورزان قرار دارد، با رضایتمندی در حال عرضه محصولات‌شان هستند. عزیزالله شهیدی‌فر در گفت‌و‌گو با ایرنا با اظهار اینکه همه مردم و مسؤولان کشور نسبت به افزایش هزینه تولید به عنوان بزرگ‌ترین مشکل کشاورزان برنجکار استان مازندران واقف هستند، توضیح داد: کشاورز با قیمت ۲۹ تا ۳۱ هزار تومان نیز در حال فروش محصولش بوده است و همواره دغدغه قدرت خرید مصرف‌کنندگان را دارد، چرا که علاوه بر اینکه مصرف‌کننده محصول‌شان هستند، بخشی از مشتریان‌شان نیز اقوام و آشنایان هستند که قدرت خرید آنان نیز از نظر آنان مهم است.
وی با توضیح این نکته که اکنون سود منطقی با این قیمت به جیب کشاورزان می‌رود و تولید‌کنندگان نیز مشکلی در عرضه ندارند و آماده فروش محصول‌شان نیز هستند، گفت: به نظر می‌رسد نظارت بر بازار خرید و فروش باید بیشتر شود تا اختلاف بین قیمت محل تولید و عرضه در خارج از استان زیاد نشود، چون اختلاف ۲۰ هزار تومانی قیمت هر کیلوگرم برنج با هزینه‌های حمل‌و‌نقل و بسته‌بندی بی‌انصافی در حق مصرف‌کنندگان و البته تولید‌کنندگان است.
شهیدی‌‌فر با بیان این نکته که کشاورزان به هیچ عنوان محصول‌شان را با هدف بالاتر رفتن قیمت انبار نمی‌کنند، گفت: تجربه تلخ انبار کردن مرکبات توسط برخی کشاورزان و دلالان سودجو نشان داده است که چگونه با واردات، ضربه سنگین به آنان وارد شد، چرا که به قیمت و سود منطقی راضی نشدند و نتیجه‌اش را نیز دیدند. شهیدی‌فر با اظهار اینکه امسال هزینه تولید برنج به علت افزایش حدود ۵۰۰ درصدی قیمت نهاده‌های کشاورزی از جمله کود و سم بسیار سنگین بود، افزود: هزینه تولید برنج طارم هاشمی در سال گذشته ۲۱ هزار و ۵۰۰ تومان و حداکثر قیمت فروش این محصول نیز در طول سال بین ۲۵ تا ۲۷ هزار تومان بود و باید قبول کنیم قیمت ۲۹تا ۳۱ هزار تومان امسال که تا ۲ هفته قبل خرید و فروش می‌شد به نسبت هزینه‌های سنگین کشاورزان، راضی‌کننده نبود.

* سیگنال دلار به بازار برنج

برخی رسانه‌‎ها در این بین سیگنال ارز را اصلی‌ترین دلیل افزایش قیمت برنج می‌دانند. ایرنا در گزارشی از بازار برنج ساری نوشت:
فعالان بازار برنج افزایش قیمت برنج در شالیکوبی‌های مازندران را ناشی از التهاب ۲ هفته اخیر در بازار ارز و افزایش قیمت برنج خارجی می‌دانند و معتقدند این وضعیت شوک به بازار برنج مازندران بوده که ممکن است در صورت تداوم به قفل شدن این بازار بینجامد. خبر افزایش قیمت دلار و به تبع آن افزایش قیمت برنج‌های خارجی سبب شد قیمت برنج داخلی در خرده‌فروشی‌ها بویژه در شهر‌های بزرگ تهران، کرج، مشهد و اصفهان بین ۴۵ تا ۴۸ هزار تومان قیمت بخورد؛ وضعیتی که عرضه و تقاضا را یکباره در شالیکوبی‌های مازندران تحت تاثیر قرار داد و برای بسیاری از کشاورزان به شوک تبدیل شد. تقاضا برای خرید برنج به صورت خرده و عمده طی روزهای اخیر ناگهان زیاد شده است و کشاورزان نیز همه محصول‌شان را آماده فروش در اختیار دارند و خرید و فروش نیز همانند گذشته به صورت آرام و با رونق نسبی اما با قیمت جدید انجام می‌شود. معمولا هر ساله بخشی از داد‌و‌ستد و خرید و فروش برنج در ۳ ماهه اول پس از برداشت شالی بین کشاورزان و مصرف‌کنندگان بومی استان انجام می‌شود و طی آن خانوارها به صورت میانگین نیاز یکساله‌شان را بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم یکجا تامین می‌کنند. پس از این مرحله بخش دیگری از خرید و فروش توسط تاجران انجام می‌شود که عمدتا صاحبان شالیکوبی‌ها هستند. افزایش قیمت ناگهانی اخیر پس از گذشت کمتر از ۴۵ روز و به صورت پیش‌بینی نشده سبب شده است برنجکاران به صورت مستقیم منتفع شوند.

* نظارت، گمشده بازار برنج

دبیر انجمن برنج ایران در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» در واکنش به افزایش فزاینده و غیرمنطقی قیمت برنج وارداتی و داخلی در بازار گفت: عدم نظارت بر بازار مهم‌ترین دلیل این افزایش قیمت بی‌رویه است. جمیل علیزاده‌شایق گفت: اول آنکه برنج نیز مانند سایر کالاها با روند عمومی تورم افزایش قیمت داشته است و حتی افزایش قیمت برنج داخلی کمتر از بسیاری از اقلام خوراکی دیگر بوده و کشاورزان و تولیدکنندگان برنج حتی نسبت به سایر تولیدکنندگان ضرر بیشتری نیز متحمل شده‌اند. نکته‌ مهم اما اینجا افزایش بی‌رویه و فزاینده قیمت برنج وارداتی است و این مساله باید مورد بررسی قرار گیرد. قیمت جهانی برنج هندی تنی 500 دلار است. اگر فرض بگیریم که وارد‌کنندگان با ارز دولتی وارد نکنند و با ارز آزاد واردات را انجام می‌دهند، قیمت تمام شده هر کیلو برنج حدود 15 هزار تومان خواهد شد، سوال این است که چطور این برنج 15 هزار تومانی، کیلویی 30 یا حتی بیشتر به فروش می‌رسد؟
وی افزود: متاسفانه هیچ نظارتی روی قیمت برنج انجام نمی‌شود. نظارت روی برنج ایرانی کار مشکلی است چرا که عوامل گوناگونی وجود دارد و نمی‌توان قیمت ادعایی تولید‌کننده را رد یا ثابت کرد و دولت هم در سال‌های گذشته نتوانسته است قیمت برنج داخلی را مشخص کند اما برنج خارجی که اینطور نیست؛ همه قیمت‌های جهانی مشخص است و براحتی می‌توان به قیمت تمام‌شده برنج وارداتی پی برد؛ همه‌ دنیا می‌دانند برنجی که ایران از هند وارد می‌کند، تنی 500 دلار است؛ با این وجود اما هیچ نظارتی روی قیمت برنج خارجی وجود ندارد. علیزاده‌شایق ادامه داد: همواره در سال‌های گذشته قیمت برنج خارجی اختلاف قیمت قابل توجهی با برنج باکیفیت ایرانی داشت و ارزان‌تر بود اما در روزهای گذشته به طرز عجیبی قیمت برنج بی‌کیفیت وارداتی حتی از قیمت برنج داخلی نیز پیشی گرفته است. مشکل دیگر آن است که حتی برنج‌های داخلی نیز بعضا ناخالصی دارند و تا از دست تولید‌کننده به دست مصرف‌کننده برسد، از کیفیت برنج کاسته می‌شود. با این حال با قیمت‌های گزاف به فروش می‌رسد. بارها به نهاد‌های نظارتی اعلام کرده‌ام که به شکل میدانی وارد بازارها شوند و برنج‌ها را از نظر کیفیت بررسی و قیمت آن را با قیمت مرکز تولید مقایسه کنند.

* نرخ عادلانه برنج ایرانی 36 هزار

وی با اشاره به اینکه قیمت عادلانه و منطقی برنج حدود 36‌هزار تومان است، گفت: کارگروهی در انجمن برنج - متشکل از 20 صاحب نظر- شکل گرفته است که با محاسبه همه‌ هزینه‌های دخیل در تولید برنج، نرخ عادلانه آن را حساب می‌کند؛ امسال این نرخ عادلانه حدود 36 هزار تومان است که این قیمت منصفانه بوده و با در نظر گرفتن سود همه‌ طرف‌های دخیل در تولید برنج محاسبه شده است اما با این حال این برنج در بازار با قیمت‌های بسیار بالاتری به فروش می‌رسد که به واسطه وجود دلالان است. باید توجه کرد که این 36 هزار تومان سقف قیمت است و نرخ بهترین و باکیفیت‌ترین برنج تولیدی است. دبیر انجمن برنج با اشاره به غیرمنطقی بودن نرخ برنج وارداتی افزود: به واسطه بدهی هند به ایران، ما مجبور هستیم منحصرا از هند برنج وارد کنیم و اگر امکان واردات از سایر کشور‌ها وجود داشت اوضاع بهتر می‌شد اما با این حال هم قیمت 500 دلاری هر تن برنج عدد قابل توجهی نیست ولی به واسطه عدم نظارت، برنجی که برای وارد‌کننده با احتساب دلار آزاد کیلویی 15 هزار تومان تمام می‌شود، در بازار 40 هزار تومان و حتی بالاتر به فروش می‌رسد. این در حالی است که سقف قیمت تمام‌شده و منصفانه بهترین برنج ایرانی 36 هزار تومان است. مجددا تاکید می‌کنم بازار برنج‌های وارداتی بشدت نیازمند نظارت است و هر چه زودتر باید این وضع سامان یابد.