افغانستان با طالبان جدیدی روبه‌روست

گروه بین الملل- مصطفی مطهری: تحولات میدانی در افغانستان در حالی به سود طالبان در حالی طی شدن است که طالب ها توانسته با قدرت نمایی کم سابقه ای به بخش هایی از افغانستان تسلط پیدا کنند و در برخی موارد نیز بدون هیچ گونه درگیری وارد مناطق تحت کنترل دولت شوند و آنجا را به کنترل خود در آورند. نکته مهم در این باره این است که علیرغم نبود نیروهای دولتی در بعضی مناطق که به آسانی به کنترل طالبان در می آید، عدم موجهه یا مقابله مردم با طالبان است. شرایطی که تا پیش از این در افغانستان وجود نداشته و عملاً برای بار نخستین از دهه 1990 میلادی است که در حال روی دادن است.

به گزارش بولتن نیوز، درباره طالبان باید نکته را خاطر نشان کرد که طالبان نیز به مانند هر پدیده سیاسی – اجتماعی متأثر از شرایطی است که در آن ظهور، بروز، رشد می کند. به عبارت بهتر هر پدیده سیاسی – اجتماعی حیات زیستمانی خود را متأثر از شرایطی می بیند که در آن قرار دارد. پس نسخه(version) 2021 طالبان در ارتباط با جهان بینی و هستی شناسی ایدئولوژیک آن ها به مراتب متفاوت از نسخه های پیشین آنها دردهه های قبل است. وجود همین تفاوت در نزد طالبان و کادر رهبری آن است که گروهی از کارشناسان و تحلیل گران در این عرصه از نوطالبان سخن می گویند. مضافاً اینکه نباید فراموش کرد که تجربه حکومت داری رادیکالیستی و افراطی طالبان در دهه های قبل و خروج اجباری و راندن آنها از این عرصه در کنار تجربه نزدیک به دهه زندگی در کوه و کوهستان موجب شده است تا طالبان به بازخوانی گزاره های شناخته شده از خود بپردازد و تلاش کند تا خود را با شرایط جدید جهت همخوانی و مطابقت با گزاره حیات سیاسی – اجتماعی افغان ببیند.

نکته دیگر در این باره، رفتار و عملکرد دولت مرکزی در طول سال های اشغال افغانستان از سال 2000 تا کنون است. بطوریکه دولت افغانستان از حامد کرزای تا اشرف غنی زای به نوعی وابستگان به غرب قلمداد می شوند که در تبانی با آنها مردم را ذبح اهداف و برنامه هایشان در عرصه قدرت کرده اند و همین امر به نظر می رسد موجب شده است تا طالبان جدید با شاخص های نو و امروزی مورد توجه و استقبال قرار گیرد.

از سوی دیگر وجود نیروهای نظامی خارجی در افغانستان در طول دو دهه گذشته و تحمیل حقارت های مختلف به افغان ها از سوی این نیروهای نظامی و سربازان خود دلیلی مبرز جهت استقبال از طالبانی است که نشان داده است از قومی گرایی دینی – هویتی فاصله گرفته و در بازه زمانی بیرون از دایره قدرت توانسته با مردم ارتباط برقرار کند و به مجاهدانی برای افغانستان تبدیل شوند تا مجاهدانی برای گرایشات رادیکال دینی – سلفی.

نکته دیگر در این باره، این است که ترسی که این روزها از طالب ها در رسانه ها سامان دهی می شود اولاً  با هدف اغفال و انحراف افکار عمومی اتفاق می افتد؛ چرا که بازسازی طالبان و خاطراتی که از آنها در میان مردم وجود دارد می تواند در راستای منافع افغان ستیزها باشد. بطوریکه آنچه مسلم است قدرت گیری طالبان به ضرر غربی ها خواهد بود و حداقل منافع آنها را نیز تأمین نخواهد کرد. دوماً اینکه آنچه در این باره برای غربی ها و رسانه های آنها مهم وجود شرایط همزمانی دولت در کابل و طالبان در بیرون آن است که نتیجه اش بی ثباتی در افغانستان می باشد. در واقع منافع غربی ها در این عرصه درگیری ها میان آنهاست. اگرچه با تسلط طالبان بر افغانستان نیز وجوه بی ثباتی وجود خواهد داشت اما با این حال بی ثباتی موجود از ناحیه طالب ها به مانند بی ثباتی موجود در این کشور دائمی نخواهد بود؛ به علاوه اینکه نباید فراموش کرد که لازمه تغییر در عرصه سیاسی بی ثباتی است که با تثبیت و استقرار، ثبات قوام خواهد گرفت.

کوتاه سخن اینکه، این یادداشت به هیچ وجه در پی تطهیر یا ارج گذاری بر مبنای ارزشی برای طالبان نبوده و نیست بلکه در راستای واقعیات و مشاهداتی می باشد که وجود دارد. در واقع امروز طالبان نه تنها طالبان گذشته نیست بلکه طالبانی است که افغان ها به آن با دیده بدبینی نمی نگرند. این امر نیز نتیجه تغییراتی است که در نزد رهبران و مجاهدان طالب روی داده است. به علاوه اینکه نباید فراموش کرد که طالبان دیگر آن یکدستی و همگنی دهه های قبل از لحاظ سازمانی و تشکیلاتی بر اساس باوری – بینشی و ارزشی را ندارد؛ بطوریکه در کنار تندروها، امروز میانه روها و حتی قائلین به حکومت (نه گزاره دین) نیز وجود دارند؛ همین ناهمگنی طالب ها موجب شده است تا آنها در ارتباط مسائل اجتماعی و سیاسی تغییر نگرش دهند و طالبانی نو را خلق کنند و افغان ها را به سمت خود جلب کنند.