بایدن و سیاست فشار بر ریاض

گروه بین الملل- مصطفی مطهری: انتشار گزارش ترور جمال خاشقچی توسط دفتر اطلاعات ملی آمریکا و تأکید بر این موضوع که محمد بن سلمان در قتل خاشقچی دست داشته، ریاض را در یک سرگشتگی قرار داده است. اگرچه ریاض با رد این گزارش آن را کذب و مغرضانه دانسته است اما شواهد نشان می دهد که وضعیت سیاسی در سعودی در ساختار تصمیم گیری به واسطه این گزارش آشفته و به هم خورده است.

به گزارش بولتن نیوز، این گزارش دارای ابعاد تحلیلی مختلف است. بطوریکه در بخشی از این گزارش آمده است: «ارزیابی ما این است که محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی مجوز انجام عملیاتی در استانبول ترکیه برای دستگیری یا قتل روزنامه ‌نگار سعودی، جمال خاشقچی را صادر کرد. ارزیابی ما بر این اساس قرار دارد که ولیعهد سعودی از سال ۲۰۱۷ کنترل تصمیم‌گیری‌ها در پادشاهی عربستان سعودی را به دست گرفته است.» به علاوه اینکه «ولیعهد سعودی، خاشقچی را تهدیدی مستقیم برای پادشاهی عربستان می‌دید و از اقدامات خشن برای ساکت کردن او حمایت می‌کرد». در واقع آنچه سراسر این گزارش را بطور خلاصه پوشش می دهد اشاره به نقشی است که بن سلمان در قتل خاشقچی دارد؛ نقشی که یا بطور مستقیم وجود دارد و یا به نیابت از او به به انجام رسیده است. در واقع همانطور که بیان شد یکی از نکات قابل توجه درباره این گزارش، اشاره مستقیم و صریح به نقش بن سلمان در این باره است. این در حالی است که سعودی علیرغم فشارها در ماه های گذشته نسبت به قتل خاشقچی در داخل ساختمان کنسولگری عربستان سعودی در استانبول اعتراف کرد اما هیچ گاه و هیچ وقت نقش‌آفرینی محمد بن سلمان ولیعهد سعودی را در این عملیات ترور نپذیرفته و همواره آن را انکار کرده است.

از این رو با توجه به این موارد است که بایدن در تماس تلفنی با ملک سلمان اظهار داشته ریاض برای تعامل با واشنگتن باید با نقض حقوق بشر در سعودی مقابله کند. در واقع بایدن علیرغم گزارش های موجود در این باره که بن سلمان قدرت و کنترل تصمیم گیری ها را در سعودی بدست گرفته است، در تماس تلفنی جهت مشخص کردن شرایط و تأکید بر تغییر آنها با ملک سلمان گفتگویی انجام داده است و بن سلمان را با توجه به آنکه ولیعهد است را به عنوان شخص دوم سعودی قبول کرده است و آن را به عنوان نفر اول تصمیم گیری به رسمیت نمی شناسد. در واقع بایدن با این عمل نشان داد که به گفتگوها بر اساس جایگاه برابر اعتقاد جدی دارد و اصلاً حاضر نیست از آن عدول کند یا آن را نادیده بگیرد.

اما منظور بایدن از تغییرات بزرگ در روابط میان واشنگتن و ریاض چیست؟ یکی از تغییرات بزرگی که بایدن از آن به عنوان تهدیدی علیه ریاض سخن گفته است احتمالاً تغییر در نحوه مراودات و تعاملات میان طرفین است. در واقع واشنگتن با طرح ایده تغییر در رفتار سعودی به سمت بازنگری در روابط گام خواهد برداشت و این مشمول موارد متعددی می شود؛ به علاوه اینکه ممکن است بایدن با طرح مواردی، ریاض را در ارتباط با اقدامات خودسرانه ولیعهد سعودی تحت فشار قرار دهد. در واقع شاید استفاده از واژه تغییرات بزرگ از سوی بایدن متوجه تغییرات در ساختار سیاسی – تصمیم گیری سعودی باشد. بطوریکه گروهی بر این باورند که بایدن از طریق انتشار گزارش مذکور قصد داشته تا محمد بن سلمان را به ترک قدرت وادار کند؛ چرا که به عقیده بایدن، محمد بن سلمان در عرصه سیاست یک ماجراجو است و منطقه را به وضعیت بدی می‌کشاند. از سوی دیگر نیز نباید فراموش کرد که این تغییرات بزرگ مطمئناً میدان نبرد در یمن را نیز متأثر خواهد کرد. بنحویکه به نظر می رسد دردسر خاشقچی برای سعودی می تواند با پایان دادن به جنگ یمن مورد چشم پوشی قرار بگیرد.

بنابراین آنچه در این باره قابل توجه می باشد این است که به نظر می رسد شرایط برای کنش و نقش آفرینی های محمد بن سلمان به پایان رسیده است و او دیگر نمی تواند به مانند گذشته خودسرانه و آزادانه هر گونه که می خواهد عمل کند یا اقدام به عمل نماید. به علاوه اینکه بایدن با این اقدام خود تلاش دارد این را به ریاض بقبولاند که دوران خودسری و اقدامات غیرمسئولانه سپری شده است و اکنون در شرایط جدید و متفاوتی از گذشته(دوره ترامپ) قرار دارند.