انگیزه های احیای برجام از سوی بایدن تا چه اندازه واقعی است؟

گروه بین الملل-مصطفی مطهری*: در حالیکه وضعیت داخلی آمریکا بخاطر اعتراضات خشونت آمیز حامیان ترامپ مقابل کنگره، عادی و معمولی نیست و تعدادی از نمایندگان نیز به دنبال آماده کردن پیش نویس طرح برکناری ترامپ از سمت ریاست جمهوری قبل از موعد رسمی یعنی در 20 ژانویه هستند، گروهی از کارشناسان بین المللی سیاست خارجی طی نامه ای از بایدن رییس جمهور منتخب آمریکا درخواست کرده اند تا فوراً به توافق هسته ای با ایران بازگردد.

به گزارش بولتن نیوز، واقعیت امر این است که خروج آمریکا از برجام یکی از تصمیمات پرحاشیه و دامنه دار ترامپ در دوران تصدی چهارساله او بر کرسی ریاست جمهوری آمریکا بوده است؛ بطوریکه هزینه هایی که آمریکا به واسطه خروج از برجام پرداخته کرده است به مراتب بیشتر از دستاوردهای آن برای این کشور بوده است. از این رو بایدن و دمکرات ها از همان آغاز رقابت های انتخاباتی این عملکرد ترامپ درباره برجام و تلاش برای بی اعتبار سازی آن را زیر سوال برده اند. وجود همین رویکرد انتقاداتی به ترامپ از سوی بایدن در ارتباط با برجام موجب شد تا در روزهای انتخاباتی، گمان ها بر این باشد که اولین دستور سیاست خارجی بایدن درباره برجام و بررسی راه های بازگشت به آن از یکسو و سنجش و ارزیابی راه های موجود برای انجام مذاکره با ایران در چارچوب برجام از سوی دیگر خواهد بود. اما با گذشت زمان و موضع گیری های ضد و نقیض از سوی افراد معرفی شده از جانب بایدن برای پست های مرتبط در این باره، مشخص شد که هنوز یک اجماع کلی و جمع بندی کامل درباره برجام و شرایط بازگشت به آن از سوی بایدن و تیم نزدیکان وی در دولت آینده آمریکا وجود ندارد.
به عبارت بهتر تا این لحظه که نگارش این یادداشت در حال انجام است، تمام موارد مرتب با برجام یعنی میزان علاقه و انگیزه بایدن برای بازگشت به برجام با شکل اصلاحی آن، تحمیل شرایط مورد نظر بر ایران برای بازگشت به میز مذاکره در برجام و ... همگی در حد و اندازه های شعار و اظهارات شخصی بوده است نه حقوقی. چرا که قرار گرفتن رسمی در جایگاه ریاست جمهوری می تواند بر میزان محدودیت های کنشی و عملی بایدن بیافزاید. بطوریکه وجود محدودیت و محذوریات حقوقی موجب خواهد شد تا بایدن در ذیل اجرای اهداف و برنامه های انتخاباتی خود مانند احیای برجام و بازگشت به آن، خواست ها و مطالبات سازمان ها و نهادهای قدرت در عرصه سیاسی، اقتصادی و ... را نیز در نظر بگیرد.
بنابراین با توجه به آنچه گفته شد آنچه موجب خواهد شد تا بایدن و دولت وی، نگاهی فوری و ضرب العجلی برای بازگشت به برجام داشته باشند، اولاً انگیزه حقیقی بایدن (نه شعاری او) برای بازگشت به برجام مطابق اظهارات وی در ایام انتخابات، آتشین باشد. چرا که با توجه به مواضع اعلامی تهران درباره برجام و عدم پذیرش هرگونه پیش شرط در این باره، اعمال هرگونه پیش شرط از سوی بایدن، زمینه های گفتگو با ایران را نه تنها به حداقل خواهد رساند بلکه نابود خواهد کرد. دوماً، نباید نقش لابی ها اقتصادی – سیاسی را فراموش کرد و همه چیز را محدود به تصمیم و دیدگاه بایدن کرد؛ چرا که لابی ها در این عرصه می توانند نقش ویژه ای را ایفا کنند. سوماً، رویکرد اقناعی و قانع گرایانه ای است که ترامپ هم برای مجاب کردن تهران و هم دیگر مخالفان داخلی برجام در آمریکا بکار خواهد برد. پس آماده سازی شرایط برای بازگشت به برجام و فراهم کردن بسترهای آن از سوی بایدن، تنها بخشی از معادله بازگشت به برجام خواهد بود که می تواند بایدن را از مقام تدراک چی برجام، به طراح و ناظر و مجری اجرای مفاد برجام تبدیل کند.