سَیّدُ السّاجِدین، زَیْنُ الْعابدین کیست؟

گروه دین و اندیشه - حجه الاسلام والمسلمين عليرضا توحيدلو در یادداشتی نوشت:چهارمین امام معصوم حضرت علی بن حسین (علیه‌السلام)، ملقب به زین‌العابدین و سیدالسجادین، شخصیتی که جد بزرگوارشان حضرت علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)، ایشان را بهترین اهل زمین بعد از پدرشان معرفی نموده‌اند: «... فقال: احتفظ بها و احسن الیها فستلد لک خیر اهل الارض فی زمانه بعدک...» در پنجم شعبان سال ۳۸ هجری در مدینه منوره چشم به دنیا گشودند.مادر مکرمه آن حضرت بنا بر قول صحیح و مشهور، شاهزاده ای از دیار ایران بنام شهربانو، دختر آخرین پادشاه سلسله ساسانی یزدگرد سوم بوده‌اند.

به گزارش بولتن نیوز،دوران کودکی حضرت، در زمان جد بزرگوارشان حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و عموی ارجمندشان، امام حسن مجتبی (علیه‌السلام)، گذشت و در زمان نوجوانی تا شهادت پدر بزرگوارشان حضرت امام حسین (علیه‌السلام)، که حدود ده سال به طول انجامید، در خدمت پدر و به همراه حضرت بودند.

حضرت سجاد (علیه‌السلام) در حالی‌که ۲۴ سال سن داشتند، در واقعه کربلا حاضر بودند ولی به علت بیماری در خیمه بستری بود و همراه با اهل بیت، پس از شهادت پدر به اسیری رفتند. ایشان در کاخ یزید خطبه بسیار مهمی ایراد کرد که چهره یزید افشا شد و مردم شام نسبت به ماهیت حادثه کربلا آگاه شدند.

حضرت سجاد (علیه‌السلام) پس از شهادت پدر، به مدت ۳۵ سال یعنی تا سال ۹۴ قمری، در دوران بسیار سخت و خفقان بار خلفای اموی، منصب الهی امامت را به عهده داشتند. امام سجاد (علیه‌السلام) در سال ۹۴ ق. با دسیسه ولید بن عبدالملک مسموم و به شهادت رسید و در جوار عموی بزرگوارشان حضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) در بقیع مدفون شدند. صحیفه سجادیه مجموعه‌ای از دعاهای آن حضرت است که اینک در دست ما به‌عنوان گنجینه‌ای از معارف دینی موجود است.

مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۶، ص۱۱
راوندی، قطب‌الدین، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۷۵۱

همسر امام سجاد ؛ فاطمه بنت حسن علیه‌السلام

حضرت فاطمه، دختر امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) است که کنیه‌شان ام‌عبدالله است، در میان دختران حضرت به جلالت و عظمت شان و بزرگواری ممتاز بودند. ایشان به همسری حضرت امام سجاد (علیه‌السلام) در آمده و ثمره این وصلت، حضرت ابوجعفر محمدباقر (علیه‌السلام) است.
ام‌عبدالله این افتخار را دارد که با همسر شدن برای حضرت سجاد (علیه‌السلام) باعث پیوند نسل دو امام به یکدیگر شد. آری ایشان از زنان نادره جهان است که در داشتن برخی از امتیازات منحصر به فرد می‌باشد و این مزایا در یک فرد غیر از ایشان جمع نشده است. ایشان دختر امام، نوه امام، همسر امام، عروس امام، مادر امام، مادر بزرگ امام می‌باشند. وی فرزند امام مجتبی (علیه‌السلام) و نوه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) همسر امام سجاد (علیه‌السلام) عروس امام حسین (علیه‌السلام) مادر امام باقر (علیه‌السلام) و مادر بزرگ سایر امامان ‌(علیهم‌السّلام) است.
قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، جلد اول، ص۱۷۷
قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، جلد دوم ص۵۸

شیطان و امام سجاد(ع)

گويند؛ يكي از دلايل ملقب شدن امام سجاد(ع) به زین العابدین(ع) اين است که:
شبی آن حضرت در محراب عبادت به نماز مشغول بودند که شیطان به صورت اژدهایی برایش ظاهر گردید تا ایشان را از عبادت پروردگارش منصرف کند.
امام(ع) توجهی به او نکردند، نزدیک آمد و انگشت بزرگ پای ایشان را در دهان گرفت و کاری کرد که آن را به درد آورد، ولی آن حضرت توجهی نکردند و نماز را قطع نکردند.
چون نماز را به پایان رساندند خداوند چهره واقعی آن افعی را به امام(ع) نشان داد و دانستند که او شیطان بوده است.
او را لعنت کردند و فرمودند:
«إخسأ یا ملعون؛ دور شو ای ملعون!»

آن گاه او رفت و امام(ع) به عبادت خود ادامه دادند.
سپس صدای هاتفی را شنیدند که سه مرتبه ندا کرد:
«أنت زین العابدین؛ تو زینت عبادت کنندگان هستی».
بحار الانوار، ص ۵، ح ۶

یا مَنْ إِلَیْهِ یَسْکُنُ الْمُوقِنُونَ

مردی از نزدیکان آمد و روبرو آن بزرگوار (امام زين العابدين(ع) ایستاد و به فحش و ناسزا و دشنام پرداخت، اما ایشان صبوری کردند و پاسخی ندادند...

بعد از رفتن آن مرد به همراهانشان گفتند: سخنان آن مرد را شنیدید؛ اگر دوست دارید، با من بیایید تا پاسخ مرا نیز بشنوید. آنها هم مشتاقانه قبول کردند تا ببینند، در مقابل بی ادبی آن مرد! ایشان چه پاسخ دندان شکنی خواهند داد، در میان راه متوجه شدند که حضرت مدام این آیه را با خود تلاوت میکنند:

«وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ﴿سوره آل عمران آيه ۱۳۴﴾ »
«آن کسانی که خشم خویش را فرو می‌خورند و از خطای مردم در میگذرند (نیکوکارند ) وخدا نیکوکاران را دوست دارد»

هنگامی که به در خانه آن مرد رسیدند، حضرت فرمودند:« به صاحب خانه بگویید علی بن الحسین (علیهم االسلام) بیرون در ایستاده» آن مرد با خود گفت؛ حتما آمده تا تلافی کند.

اما مولا و سرورمان امام زین العابدین علیه السلام به محض آنکه او را دیدند با خوشرویی فرمودند:

«برادر ! تو اندکی پیش نزد من آمدی و آنچه خواستی گفتی، اگر آنچه گفتی در من هست من هم اکنون از خداوند آمرزش می‌طلبم و اگر در من نیست از خدا می‌خواهم تو را بیامرزد.»

آن مرد بسیار شرمنده شد، عذرخواهی کرد، حضرت را بوسید و عرض کرد: من چیزهایی را گفتم که در شما نبود و خودم بدانچه گفتم سزاوارترم.
(ارشاد مفید، ج ۲، ص ۱۴۵- ۱۴۶)

«السلام علیک یا سید الساجدین(علیه السلام)»

مرگ مؤمن و شاخه گل

امام سجاد علیه السلام در حدیثی فرمودند: هنگامی که موقع مرگ بنده مؤمن فرا می رسد خداوند دو شاخه گل از بهشت برای مؤمن می فرستد...اینکه خدا صبر می کند و در لحظه جان دادن برای مؤمن، شاخه گل می فرستد برای این است که در آن شرایط هیچ چیز به اندازه این شاخه گل برای او مفید نیست.

خداوند برای مؤمنی که می خواهد جان بدهد دو شاخه گل می فرستد اما این دو شاخه گل، گلهای معمولی نیستند!
هر کدام از این شاخه گل ها اثر مخصوصی را دارد. مقداری فکر کن، هر انسانی در این دنیا وظیفه دارد برای گذران امور زندگی خود به تلاش و فعالیت اقتصادی بپردازد.

آری، کار و تلاش در اسلام به عنوان عبادت معرفی شده است و شخص مؤمن هم در راستای این دستور اسلامی، به کسب درآمد می پردازد.

خوب این بنده خدا، یک عمر زحمت کشیده است، خانه و ماشین و دیگر وسائل زندگی را فراهم نموده است و معلوم است که به آن علاقمند است و شاید دل کندن از آن برای او سخت باشد.

آیا می دانی نام یکی از آن شاخه گلها، «مُسیخه» می باشد؟

مُسیخه به معنای «بی خیال کننده» می باشد، مؤمن چون این شاخه گل را می بوید قلبش از دلبستگی به مال دنیا بی خیال می شود، با بوییدن این شاخه گل، دیگر هیچ علاقه ای به مال دنیا در دل مؤمن باقی نمی ماند.

اکنون دیگر مؤمن، هیچ علاقه ای به اموال و دارایی خود ندارد، اصلًا به آنها فکر نمی کند، تمام اموالش برای او بی ارزش می شود.

آیا می دانی نام آن گل دیگر چیست؟
امام سجاد علیه السلام نام آن را «مُنسیه» معرفی می کند.
منسیه، یعنی «فراموشی آور»!
آیا دیده ای افرادی دچار بیماری فراموشی شده اند و دیگر هیچ چیز را به یاد نمی آورند.
مؤمن با بوییدن این شاخه گل دوم، به یک فراموشی مبتلا می شود.
البته نه اینکه مؤمن همه چیز را فراموش کند، نه، بلکه او هر چه رنگ و بوی دنیا را دارد فراموش می کند.
خانه من، ماشین من، شهرت من، ریاست من، فرزند من، همسر من!
مؤمن همه اینها را فراموش می کند.
اکنون او دیگر به یاد ندارد که خانه و زندگی داشته است!
حالا شیطان دیگر چه می تواند بکند؟
حتماً شنیده ای که شیطان در آن لحظه های آخر عمر، به سراغ انسان می آید و چون می داند او به اموال و دارایی خود محبّت دارد تلاش می کند تا انسان را به گمراهی بکشاند مثلًا به او می گوید اگر دست از خداپرستی برنداری خانه تو را آتش می زنم، ماشین تو را آتش می زنم و..
آن لحظه، لحظه بسیار حساسی است، چه بسا افرادی بوده اند که در آن لحظه به دنبال وسوسه شیطان، عاقبت به خیر نشده اند.
اما خداوند در آن لحظه های حساس، با فرستادن دو شاخه گل، بنده مؤمن خود را یاری می کند.
مؤمن چون آن دو شاخه گل را می بوید حافظه اش از مال دنیا و هر آنچه رنگ دنیایی دارد خالی می شود، دیگر شیطان هیچ کاری نمی تواند بکند، اگر بخواهد به مؤمن بگوید که اگر «شهادتین» بگویی خانه تو را آتش می زنم، مؤمن اصلًا یادش نمی آید که خانه ای داشته است!
و به این ترتیب تلاش شیطان بی نتیجه می شود و مؤمن با راحتی و آسودگی تمام به سوی دیار باقی می شتابد و مرگ در کام او شیرین جلوه می کند.
حدیث
عن أبي عبد اللَّه عليه السلام قال: «قال علي بن الحسين زين العابدين عليه السلام: قال اللَّه عزّ وجلّ: ما من شي‏ء أتردّد عنه تردّدي عن قبض روح المؤمن، يكره الموت وأنا أكره مساءته، فإذا حضره أجله الذي لا يؤخّر فيه بعثت إليه بريحانتين من الجنّة، تُسمّى إحداهما المسخية، والأُخرى المنسية، فأمّا المسخية فتسخيه عن ماله، وأمّا المنسية فتنسيه أمر الدنيا»: الأمالي للطوسي ص ۴١۴، بحار الأنوار ج ۶ ص ١۵٢. عن أبي محمّد الأنصاري- وكان خيّراً- عن عمّار الأسدي، عن أبي عبد اللَّه عليه السلام، قال: «قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله و سلم: لو أنّ مؤمناً أقسم على ربّه عزّ وجلّ أن لا يميته ما أماته أبداً، ولكن إذا حضر أجله بعث اللَّه عزّ وجلّ إليه ريحين: ريحاً يُقال له: المنسية، وريحاً يُقال له: المسخية، فأمّا المنسية فإنّها تنسيه أهله وماله، فأمّا المسخية فإنّها تسخي نفسه عن الدنيا حتّى يختار ما عند اللَّه تبارك وتعالى»: اصول كافي ج ۲ ص ۱۲۷، معاني الاخبار ص ۱۴۲

گریه امام سجاد عليه السّلام

سید بن طاووس از امام صادق(ع) روایت می کند که فرمود: زین العابدین(ع) چهل سال بر پدرش گریه کرد، روز را روزه می گرفت و شب عبادت می کرد. هنگام افطار، چون غلامش آب و غذایش را می آورد و جلو حضرت می گذاشت، می گفت: مولای من، میل کن! می فرمود: پسر پیامبر گرسنه و تشنه شهید شد. پیوسته این را تکرار می کرد و می گریست تا آنکه غذا از اشک او تر می شد و آب به اشک آمیخته می گشت. پیوسته چنین بود تا از دنیا رفت.
یکی از غلامان او نقل می کند: روزی به صحرا رفت. در پی او رفتم. دیدم برروی سنگ سختی سجده می کند. ایستادم. صدای هق هق گریه اش را می شنیدم. شمردم هزار بار گفت: «لا اله الا الله حقا حقا، لا اله الا الله تعبدا و رقا، لا اله الا الله ایمانا و صدقا.» آنگاه سر از سجده برداشت. محاسن و چهره اش غرق در اشک بود. عرض کردم: مولای من! آیا وقت آن نشده که اندوهت پایان پذیرد و گریه ات کم شود؟ فرمود: وای بر تو! حضرت یعقوب، پیامبر و پیغمبر زاده بود؛ دوازده پسر داشت، خداوند یکی از آنان را از چشم او پنهان کرد. از غصه موی سرش سفید شد و چشمانش نابینا و کمرش خمیده گشت، در حالی که پسرش زنده و در دنیا بود. من پدر و برادر و هفده نفر از خاندانم را دیدم که کشته شده و بر زمین افتادند، چگونه اندوهم کم و گریه ام کاسته شود؟

ابن شهر آشوب گوید: گفته اند آن قدر گریست تا بیم نابینایی بر او بود. هرگاه ظرف آبی می گرفت تا بنوشد، آن قدر گریه می کرد تا پر از اشک شود. در این باره به او اعتراض شد، فرمود: چگونه و چرا گریه نکنم که پدرم را از آبی محروم کردند که حیوانات هم برای خوردنش آزاد بودند. به آن حضرت گفتند: همه عمرت را گریه می کنی. اگر خودت را می کشتی بیش از این نمی شد. فرمود: خودم را کشته ام و بر آن گریه می کنم.

امام سجاد و باغ گل

گویند؛ امام سجاد
زین العابدین سید ساجدین حدود ۴۰ سال برای اباعبدالله الحسین علیه السلام گریست.
یاران و صحابه امام سجاد بر این افتادن که کاری برای زین العابدین انجام دهند تا او را از گریه منصرف کنند
لذا جهت تغییر ذائقه و آرامش امام سجاد ایشان را به باغ گل بیرون مدینه بردند تا حالا و هوای مولا تغییر کرده و از گریه و ناله دست بردارد چون بیم آن می رفت که از فراق سیدالشهدا مرگ سراغش آید. وقتی ایشان را به داخل باغ گل رفتند
بعد از مدتی امام سجاد سوال فرمودند؛
که باغدار این باغ کیست؟
باغبدار آمد عرض داشت: یابن رسول الله (ص)
پدر و مادرم بفدایت. امر بفرمائید
امام سجاد فرمودند؛ ای باغبان به این گل های باغت در روز چقدر بار آب می دهی؟!!!
باغبان گفت یابن رسول الله(ص) حدود ٣ الی ۴ بار در روز به خاطر اینکه پر پر نشوند...
یک وقت نگاه کردند. دیدند امام سجاد به حالت حزن و اندوه افتاد و گریه میکند.
باغبان سوال کرد؛
مولای من چه گفتم که شما مکدر شدید
امام سجاد فرمود؛ ای باغبان کجا بودی کربلا
پدر غریبم حسین(ع) ، سبط نبی اکرم(ص) و همراهش را از آب مضایقه کردند... ای باغبان
کاش بودی کربلا
کاش بودی کربلا
کاش بودی کربلا
آنگاه صدای ناله، ضجه، شیون همه حاضران بالا رفت.
لهوف، ص ۲۳۳
مناقب، ج ۴، ص ۱۶۶