فهم تحولات بازار نفت: واردات و صادرات آمریکا

گروه اقتصادی- دکتر حامد قدوسی استاد اقتصاد در دانشگاه استیونس نیوجرسی نوشت: آیا آمریکا واردکننده «نفت خام و فرآورده» است یا صادرکننده؟ هر دو و هیچ‌کدام! یعنی چه؟ یعنی این‌که آمریکا روزانه تقریبا نه میلیون بشکه صادرات و کمابیش همین قدر هم واردات دارد و «خالص وارداتش» حول سطح بسیار کوچکی (حدود نیم میلیون بشکه) نوسان می‌کند. آخر برای چه؟

به گزارش بولتن نیوز، آمریکا طبعا تنها مثال برای این قضیه (هم‌زمانی واردات و صادرات) نیست. ایران و خیلی کشورهای دیگر هم ممکن است رفتار مشابهی داشته باشند (ولی به دلایل متفاوت). دو دلیل اصلی: ۱) ممکن است صنعت پالایش‌گاه یا تمرکز مصرف یک کشور در جایی باشد که منابع نفت خامش آن‌جا نیست (مثال سواپ برای ایران، دریافت گاز در شمال و تحویل در جنوب). ۲) در مورد آمریکا: عدم تطابق مشخصات پالایش‌گاه‌ها و نفت خام.

یعنی چه؟ مگر هر نفتی نفت نیست؟ خیر! هر پالایش‌گاهی برای نوع خاصی از نفت خام (سبکی و سنگینی و ترشی/شیرینی یا به قول متخصصان API) طراحی و بهینه‌سازی شده است. پالایش‌گاه‌های آمریکا عمدتا در دهه ۷۰ میلادی ساخته و در دهه نود نوسازی شدند. در آن زمان تولید داخلی نفت آمریکا اندک بود و در نتیجه صنعت پالایش عمدتا برای نفت سنگین وارداتی (مثلا از ونزوئلا) طراحی شده بود.

از آن طرف نفت WTI آمریکا که تولیدش به دلیل انقلاب شیل از ۲۰۰۵ رو به افزایش است و کمابیش به ده میلیون بشکه در روز رسیده است، «سبک» است و با این که لزوما نفت بدی نیست ولی برای پالایش‌گاه‌های آمریکایی بهینه نیست (هر چند در ده سال گذشته پالایش‌گاه‌ها آرام آرام خودشان را برای این نفت بهسازی می‌کنند). پس پالایش کردن نفت آمریکا در داخل آمریکا «ناکارا» است. گاهی ارزان‌تر است که هزینه حمل و نقل را تحمل کنیم و هر نفتی را در جای مناسب خودش پردازش کنیم.

در نتیجه برای مصرف‌کننده نهایی بهینه است که نفت آمریکا صادر شود به کشورهایی که برای این نوع نفت پالایش‌گاه دارند و پالایش‌گاه‌های آمریکایی از خارج نفت مناسب خودشان را وارد کنند. برخی مطالعات تخمین می‌زند که این کار- صادرات نفت خام به خارج و واردات نفت و فرآورده - چیزی حدود ۱۰-۱۵ سنت در هر گالن صرفه‌جویی روی قیمت نهایی فرآورده به بار می‌آورد! چیزی که اقتصاددان‌ها بهش «منافع ناشی از تجارت» یا Efficiency Gain of Trade می‌گویند.

الان بزرگ‌ترین صادرکننده به آمریکا کیست؟ کانادا با حدود ۴ میلیون بشکه در روز. کشورهای اوپک (مثلا عربستان) چه؟ سهم اوپک از واردات آمریکا کم و کم‌تر شده است و از حدود شش میلیون بشکه در روز در اوج (سال ۲۰۰۵) به زیر دو میلیون بشکه رسیده و مرتب هم کم‌تر می‌شود. دو تامین‌کننده اصلی قدیمی، عربستان و ونزوئلا بودند که زمانی هر کدام نزدیک دو میلیون بشکه نفت به آمریکا صادر می‌کردند. ولی الان واردات از عربستان به زیر نیم میلیون بشکه و از ونزوئلا تقریبا به صفر رسیده است. دقت کنید که همه این اعداد «نفت خام و فرآورده» را با هم گزارش می‌کنند و ما برای صرفه‌جویی در فضا آن‌ها را به تفکیک بحث نکردیم.