یوزهای ایرانی در طبیعت را فراموش کرده‌ایم

به گزارش بولتن نیوز، سه مارس(۱۳ اسفندماه) روز جهانی حیات وحشی است که روز به روز بقایش در میان انسان‌ها بیشتر تهدید می‌شود. در آخرین گزارش "کره حیات" صندوق جهانی حیات وحش در سال 2018، انواع گونه‌ها از نظر فراوانی رصد شده‌اند و در آن کاهش 60 درصدی شاخص کره حیات گزارش شده است. این موضوع نشان می‌دهد که جمعیت گونه‌های گیاهی و جانوری در جهان رو به کاهش است و در قرن 20 بیشترین میزان انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری در آب‌های شیرین را داشتیم.

اما اینجا در ایران نیز برخی گونه‌های باقی مانده حیات وحش برای بقا می‌جنگند. هر چند که برنامه‌هایی برای حفاظت از این گونه‌ها - از جمله یوز پلنگ آسیایی که در حال حاضر تعدادی از آن‌ها فقط در ایران وجود دارد - تدوین شده است؛ اما تا حفاظت اصولی راه طولانی است.

بر اساس آخرین آمار رسمی منتشر شده در سال 2016 کمتر از 40 قلاده یوز در ایران به عنوان تنها زیستگاه باقی مانده یوز آسیایی تخمین زده شده است. کاهش جمعیت یوزها در ایران سبب شد تا برنامه‌های مختلفی برای حفاظت از آن‌ها در دستور کار سازمان محیط زیست و نهادهای دیگر قرار گیرد که در سال‌های اخیر با فراز و نشیب‌های همراه بوده است. در حال حاضر بر اساس آخرین اخبار سازمان محیط زیست قرار است که برنامه تکثیر در اسارت یوزها با استفاده از سه یوز پلنگ پردیسان را دنبال و سایتی برای تکثیر آن‌ها در اسارت راه‌اندازی کند.

باقر نظامی - پژوهشگر یوز- که پیش از این سرپرست پروژه بین‌المللی حفاظت از یوز بود در گفت و گو با ایسنا ضمن اشاره به اینکه مسئولیت تکثیر در اسارت یوزها طی تمام این سال‌ها با سازمان حفاظت محیط زیست بود و پروژه بین‌المللی یوز در این زمینه اقدامی انجام نداده است، اظهار می‌کند: حدود دو سال است که جلسات مختلفی برای موضوع تکثیر در اسارت یوزها برگزار می‌شود اما متاسفانه هنوز تصمیم قطعی در این باره گرفته نشده است و موافقان و مخالفان آن به جمع‌بندی نرسیده‌اند.

نظامی در ادامه تاکید می‌کند: این مسئله سبب از دست رفتن زمان شده و ممکن است هر لحظه دو قلاده از سه یوز در اسارت را به دلیل سن زیاد از دست دهیم.

این استاد دانشکده محیط زیست با انتقاد از اینکه آنقدر موضوع تکثیر در اسارت در سازمان محیط زیست و رسانه‌ها مهم شده که حفاظت از یوزهای طبیعت و زیستگاه‌ها به فراموشی سپرده شده است، می‌گوید: حدود سه سال است که حفاظت از یوز و پروژه بین‌المللی یوز به بهانه‌های مختلف رها شده و در حال حاضر بیشترین دغدغه من این است که برای یوزهای در طبیعت قرار است چه اتفاقی رخ دهد؟

نظامی در ادامه با بیان اینکه طی 18 سال تنها حدود یک میلیون و ششصد هزار دلار برای حفاظت از یوزها در طبیعت ایران توسط پروژه بین‌المللی یوز هزینه شده است، تصریح می‌کند: این رقم طی 18 سال و با درنظر گرفتن تمام هزینه‌ها عدد بسیار کمی است اما با وجود این پروژه بین‌المللی یوز توانسته بود اقداماتی انجام دهد.

زیستگاه یوز در کشور ما حدود شش میلیون هکتار برآورد شده است که تمامی این مساحت جزو مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است.

نظامی با بیان اینکه این وسعت حدود یک سوم اراضی حفاظت شده محیط زیستی است، می‌گوید: حفاظت از زیستگاه یوزها در این مناطق می‌تواند بهانه‌ای برای حفاظت از فقیرترین و خشک‌ترین مناطق کویری کشور باشد.

این پژوهشگر یوز در ادامه اظهار می‌کند: متاسفانه تنها سه درصد محیط بانان کشور به زیستگاه‌های یوز اختصاص پیدا کرده‌اند و آنقدری که انرژی برای تکثیر در اسارت گذاشته می‌شود برای حفاظت از طبیعت صرف نمی‌شود و می‌توان گفت که یوزهای در طبیعت قربانی سه یوزی می‌شوند که در اسارت هستند.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه وظیفه سازمان محیط زیست حفاظت از یوزها در طبیعت است، ادامه می‌دهد: در کنار حفاظت از یوزهای در طبیعت می‌توان اقداماتی برای یوزهای در اسارت انجام داد ولی نباید تمام بودجه و فکر ما صرف یوزهای در اسارت شود. گلایه من از سازمان محیط زیست این است که چرا تمام وقت و انرژی سازمان و متخصصان این حوزه صرف موضوع تکثیر در اسارت می‌شود. ما در طبیعت نیز چندین قلاده یوز داریم و متاسفانه آن‌ها را فراموش کرده‌ایم.

وی مدعی شد: متاسفانه موضوع تکثیر در اسارت یوزها تاکنون موفق نبوده است و چوب ناموفقی آن را زیستگاه‌ها و حفاظت از طبیعت می‌خورد.

تکثیر در اسارت یوزها همواره مخالفانی دارد. عده‌ای بر این باورند که برای تکثیر در اسارت نیرو و امکانات کافی نداریم و از سوی دیگر ممکن است که زیستگاه‌ها با تکثیر در اسارت رها شوند. نظامی در این باره معتقد است که تکثیر در اسارت به هیچ عنوان اتفاق بدی نیست اما به شرط آنکه اولویت حفظ یوزهای طبیعت و زیستگاه‌ها باشد اما در حال حاضر تمرکز بر پروژه تکثیر در اسارت سبب شده است فرصت‌ها و بودجه‌ها از دست رود و این بی‌انگیزگی کارشناسان و حتی محیط بانان را به دنبال دارد.

این کارشناس یوز در پایان با تاکید بر اینکه باید نیروها در زیستگاه‌های یوز افزایش پیدا کنند و محیط بانان جدیدی استخدام شوند، می‌گوید: پنج زیستگاه اصلی یوز از جمله توران، میاندشت، نایبندان طبس وجود دارد که باید با اولویت بیشتری نسبت به سایر مناطق، حفاظت شوند و بررسی کنیم که وضعیت یوز در این مناطق به چه صورت است؟