ماهیت سفر نخست وزیر ژاپن به ایران چیست؟

گروه بین الملل: مصطفی مطهری*اخبار های پیرامون سفر سه روزه شینزو آبه نخست وزیر ژاپن به ایران در 12 ژوئن (22 خردادماه) این روزها در صدر اخبار جهانی است. در واقع سفر نخست وزیر ژاپن به تهران در شرایطی برنامه ریزی شده است که تقابل منافع میان تهران و واشنگتن به اوج خود رسیده است؛ حساسیت های جهانی به موضوع منازعه، میان دو سوی تنش و نگرانی های پیرامون وقوع احتمالی درگیری میان این دو کشور از یکسو و خسارات های وارده از این شرایط فرضی جنگ که به شکل عدیده ای بازار جهانی نفت را متأثر می کند از سوی دیگر موجب شده است تا توکیو در مقام یک راه حل برای پایان دادن به شرایط ذکر شده وارد کاراز شود.

اگر چه مقامات عالیرتبه در توکیو مدعی شده اند که نخست وزیر ژاپن حامل هیچ گونه خبر و یا پیامی از سوی ترامپ برای تهران نیست اما در عوض واشنگتن بارها تاکید کرده است که سفر آبه به تهران به عنوان گزینه ای که مورد اعتماد کاخ سفید است می تواند از دامنه تنش ها میان طرفین بکاهد و نویدی برای انجام مذاکرات میان تهران و واشنگتن باشد. از بعد دیگر نیز نباید این را فراموش کرد که تصمیم جدی توکیو برای سفر به تهران زمانی قطعی شد و حتمیت یافت که پیش از این ترامپ با سفر به توکیو در روزهای گذشته از ژاپن به عنوان یک میانجی در موضوع ایران سخن گفت.

با این حال از جمله کلید واژگانی که در یک وسعت رسانه ایِ مشترک در ذیل اظهارات مقامات ژاپنی و آمریکایی در ارتباط با سفر نخست وزیر ژاپن به تهران وجود دارد تاکید بر موضوع کاهش تنش ها از سوی آنها است. بطوریکه تلاش برای عملیاتی سازی فرآیند کاهش تنش میان تهران و واشنگتن و به تبع آن آماده سازی و هموار کردن روندهای دیپلماتیک برای به حداقل رساندن موانع پیشروی طرفین با استناد به مفهوم تعامل سازنده میان دو سوی درگیری هدفی است که آبه به دنبال پیاده سازی و پیگیری آن است.

واقعیت این است که نخست وزیر ژاپن با هر هدفی که قصد سفر به تهران کرده باشد از تمام توان خود برای کسب موافقت تهران برای کشاندن ایران به پای میز مذاکره با واشنگتن دریغ نخواهد کرد. هر چند که ایران بر مواضع بر حق خود مبنی بر انجام مذاکره آمریکا با شروط بازگشت این کشور به برجام تاکید دارد و هرگز از این موضع قانونی خود عدول نخواهد کرد اما ژاپن تلاش دارد تا در عرصه سیاسی با سفر به تهران با تمام قوای دیپلماتیک خود وارد شود. پس با این اوصاف تصمیم سفر نخست وزیر ژاپن به تهران با هر هدفی که صورت گرفته باشد هدف مذکور در صدر و در اولویت آن قرار دارد؛ و در ضمن اینکه با توجه به نیازها و مطالبات توکیو به عنوان یک قدرت اقتصادی در سطح جهانی و وضعیت آتی این اقتصاد(ژاپن) در بازارها و زیر مجموعه های آن در گستره بین المللی موجب شده است تا در بعد سیاسی توکیو نتواند خود را بی طرف قلمداد کند و بدون هر گونه کنشی خود را از دعاوی هایی از این قبیل مبرا بدارد.

از سوی دیگر نیز باید توجه داشت که باورمندی واشنگتن به توکیو برای راضی کردن تهران به انجام مذاکره، مطمئناً بخشی از برنامه فشار آنها به ایران در کنار تحریم ها است؛ بطوریکه مقامات در واشنگتن از این طریق قصد دارند با ائتلاف سازی ها بین المللی شرایط را برای فشار روزافزون به ایران، در آینده فراهم سازند. از این رو باید به تصمیم سفر آبه به تهران و موضوعاتی که وی در تهران به دنبال مطرح سازی آن است به شکل هوشمندانه و زیرکانه ای توجه داشت و آن را تحلیل کرد، چرا که برنامه ریزی های موجود در این باره از سوی توکیو مبنی بر دیدار آبه با مقام معظم رهبری مبین حساسیتی است که در این باره وجود دارد. پس با این شواهد می توان مدعی شد که آبه از سوی ترامپ برای تهران حامل پیام هایی است که خواستار مذاکره با ایران در شکل متفاوت تری از آنچه می باشد که در گذشته بر آن پا فشاری کرده است.