چرا کشورهای دیگر قاچاق بنزین ندارند؟

گروه اقتصادی-حامد قدوسی*: با این سوال خیلی مواجه شده‌ام که وقتی قیمت بنزین بین کشورهای مختلف اروپایی یا حتی ایالت‌های مختلف آمریکا متفاوت است، چرا آن‌جا قاچاق ندارند و نگران مساله قاچاق نیستند؟

به گزارش بولتن نیوز، به ده ها دلیل! ولی ساده ترین و قوی‌ترین دلیلش این است: در اکثریت کشورهای دنیا (غیر از ایران و چند جای دیگر)، قیمت فروش بنزین به مشتری بسیار بالاتر از قیمت بین‌المللی آن است. به عبارت دیگر دولت‌ها مالیات سنگینی بر روی بنزین وضع می‌کنند و از این محل هم درآمد کسب می‌کنند و هم مصرف آن‌ها را محدود می‌کنند. مثلا در ترکیه و خیلی کشورهای اروپایی قیمت لیتر بنزین حدود ۱ تا ۱.۵ یورو است. در حالی که قیمت خرید فله‌ای بنزین ذر دنیا چیزی حدود ۴۰ سنت برای هر لیتر است (و مثلا ده سنت هم هزینه حمل و توزیع به آن اضافه می‌شود). به طور متوسط جمع تعرفه واردات و مالیات ارزش افزوده روی بنزین در کشورهای اروپایی حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ درصد هزینه خرید یا تولید بنزین فله‌ای است.

خب می‌پرسید این چه ربطی به قاچاق و مساله ما دارد؟ تفاوت این‌جا است که وقتی دولت کشور «مقصد» از محل تعرفه و مالیات درآمد کسب می‌کند به هیچ وجه اجازه نمی‌دهد که این درآمد از جیبش برود و در نتیجه اصل مبارزه با قاچاق در «مقصد» است. کشور مقصد اجازه نمی‌دهد که کسی به آن‌‌جا بنزین قاچاق کند.

در مورد کشور ما قضیه کاملا عکس است: کشورهای هم‌سایه ما (مثل پاکستان) اگر بخواهند از بازار بین‌المللی بنزین بخرند باید ۴۰ سنت پرداخت کنند. حال قاچاق‌چیان ایرانی زحمت می‌‌کشند و همین بنزین را با نرخ ۲۰-۳۰ سنت آن طرف مرز تحویل می‌دهند. شما باشید از چنین معامله پرسودی استقبال نمی‌کنید؟ و راه قاچاق به سمت کشور خودتان را باز نمی‌گذارید؟

دلیل دوم، تفاوت نسبت سود قاچاق به دست‌مزدها است. کسی که بین دو کشور اروپایی قاچاق بنزین می‌کند ممکن است بتواند روی هر لیتر بنزین ۲۰-۳۰ سنت سود کسب کند. در کشوری که حداقل دست‌مزد در حد ۷-۸ دلار در ساعت است، سود قاچاق مثلا ۵۰۰ لیتر بنزین در حدی نیست که کسی را به وسوسه جدی بیندازد که ریسک دست‌گیر شدن را به جان بخرد.

این البته فقط اقتصاد بخش عمومی قضیه بود. جغرافیا و میزان حاکمیت قانون در سمت مقصد و نفوذ حکومت کشور مقصد و درجه رعایت استانداردهای ایمنی و الخ هم طبعا دخیل است. در عمل خنده‌دار است که تصور کنیم کسی مثلا می‌‌تواند از رومانی بنزین بخرد و «قاچاقی» آن را در سوییس بفروشد. آن طرف مرز کجا و به چه کسی بفروشد؟ از کدام جاده خاکی و کوه و دشت وانتش را رد کند؟ ...

قاچاق البته در سطح فردی در همین کشورها هم وجود دارد. در کشورها و ایالت‌هایی که شکاف قیمت بین دو طرف مرز وجود دارد، افراد ساکن مناطق نزدیک مرز می‌روند و باک‌شان را از بنزین و صندوق خودروشان از کالاهایی مثل سیگار پر می‌‌کنند و بر می‌گردند. حتی قاچاق با قایق و امثال آن هم در ابعاد کوچک بین کشورهای فقیرتر اروپایی و کشورهای ثروت‌مندتر وجود دارد ولی ابعادش خیلی بزرگ نیست.

*مدرس اقتصاد دانشگاه استیونس نیوجرسی