آیا ترامپ می‌تواند صادرات نفت ایران را به صفر برساند؟

گروه اقتصادی: سیمون هندرسون –متخصص مسائل نفتی مرتبط با خلیج‌فارس در موسسه واشنگتن- در جدیدترین یادداشت خود به بررسی تحریم نفت ایران توسط ایالات‌متحده و احتمال دستیابی ایالات‌متحده به اهداف خود از اعمال این تحریم می‌پردازد.

به گزارش بولتن نیوز، هندرسون در ابتدای یادداشت خود به این نکته اشاره می‌کند که سیاست ترامپ در تحریم نفت ایران مبتنی بر پیش‌فرض وجود نفت بالقوه کافی در بازار برای جبران افزایش ناخواسته قیمت نفت در اثر تحریم نفت ایران است اما متغیرهای بسیاری که بر قیمت نفت تأثیرگذار است هرگونه پیش‌بینی دقیق درباره آینده را با چالش جدی مواجه کرده و اعتبار این پیش‌فرض را زیر سؤال می‌برد. بر همین مبنا جان بولتن مشاور امنیت ملی ترامپ ضمن سخنرانی خود در 31 اکتبر، به این نکته اشاره کرد که ممکن است برخی کشورها قادر نباشند تا به‌یک‌باره خرید نفت خود از ایران را به صفر برسانند. به اعتقاد نویسنده این امر دارای 2 علت اساسی است:

1- برخی کشورها معتقدند ایالات‌متحده ابزارهای لازم را برای جبران خلأ نفت ایران در بازار، تدارک ندیده است.

2- برخی پالایشگاه‌ها تأسیسات خود را با نوع خاصی از نفت خام وفق داده‌اند و امکان تغییر منبع خرید برای آن‌ها موجود نیست.

بر این اساس نویسنده معتقد است که ممکن است واشنگتن با معافیت برخی کشورها از تحریم نفت ایران فقط تا اواسط سال 2019 که عربستان و روسیه بتوانند تولید نفت خود را افزایش دهند و با دو شرط زیر موافقت کرده باشد: درآمد حاصل از فروش نفت ایران به حسابی امن و قابل‌کنترل واریز شود ایران فقط برای مقاصد بشردوستانه حق داشته باشد از این درآمد استفاده کند.

بر این مبنا نویسنده معتقد است هدف اصلی آمریکا، به صفر رساندن درآمد نفتی ایران و نه صادرات نفت این کشور است که می‌تواند با ابزارهای متعددی به آن نزدیک شود برای مثال مبادله نفتی ایران با هند بر مبنای روپیه و نه دلار، کاربرد درآمد حاصل را برای ایران به‌شدت کاهش می‌دهد. بااین‌وجود و به‌طور خلاصه هندرسون معتقد است عوامل زیر نیز می‌تواند موفقیت ایالات‌متحده در دستیابی به این هدف را تحت تأثیر قرار دهد:

1. تمایل اپک برای جلوگیری از تکرار بی‌ثباتی‌های سال گذشته در بازار نفت که ممکن است به ممانعت اعضای این کارتل نفتی از افزایش تولید نفت منجر شود.

2. قتل خاشقچی و رفتار آمریکا در قبال آن تاکنون باعث شده است که عربستان افزایش تولید نفت خود را به‌کندی دنبال کند و پیش‌بینی می‌شود در صورت اقدام کنگره برای تنبیه عربستان، این کشور از ابزار نفت برای پیشبرد اهداف خود استفاده کرده و مانع کاهش قیمت نفت در بازار شود.

3. چین سفارش‌های نفتی خود ماه‌های اکتبر و نوامبر [یعنی سفارش‌های مربوط به قبل از اعمال تحریم‌ها علیه ایران] را به‌شدت افزایش داده است و این موضوع از کاهش صادرات نفت ایران در دو ماه مذکور جلوگیری خواهد کرد.

4. سایر فروشندگان نفت مانند ونزوئلا، لیبی و نیجریه به‌هیچ‌وجه قابل پیش‌بینی نیستند و همچنین بعید به نظر می‌رسد روسیه اقدام چشم‌گیری در راستای اهداف ایالات‌متحده و برای جبران فروش نفت ایران انجام دهد.

5. افزایش تولید نفت ساحلی آمریکا که البته در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست نیز می‌تواند در آینده تأثیرات مهمی در بازار نفت داشته باشد.

بر اساس مطالب فوق هندرسون معتقد است نتیجه‌بخش بودن سیاست ترامپ در قبال ایران نیازمند استمرار این سیاست برای هفته‌ها و بلکه ماه‌ها است و احمقانه است اگر انتظار داشته باشیم نتیجه اقدامات ایالت متحده در کوتاه‌مدت خود را نشان دهد. از طرف دیگر رویکرد اروپا برای ایجاد چارچوبی به‌منظور ادامه رابطه تجاری با ایران می‌تواند از تأثیر سیاست ترامپ بکاهد. بااین‌حال باید توجه داشت تحریم نفت قوی‌ترین ابزار آمریکا برای تحت‌فشار قرار دادن ایران است و می‌تواند منجر به پیامدهای ناخواسته بسیاری برای ایالات‌متحده در حوزه‌های دیگر شود.

ترجمه و تحلیل از مصطفی جوکار