سود ٢.٥برابری پتروپالایشگاه مقابل پالایشگاه

به گزارش بولتن نیوز، با وجود تأکیدات فراوان مقام معظم رهبری و اشاره اسناد بالادستی کشور مبنی بر ضرورت کاهش خام‌فروشی، به نظر می‌رسد این موضوع جایگاه قابل‌توجهی در حوزه انرژی کشورمان نداشته و عملاً یکی از مهم‌ترین مشکلات بخش نفت و گاز کشور محسوب می‌شود؛ چراکه امریکا از همین نقطه‌ضعف ایران، استفاده کرده و گاه‌به‌گاه به تحریم نفت ایران دست می‌زند.

تاکیداتی که بی‌نتیجه ماند!

رهبر معظم انقلاب اسلامی در خردادماه ۹۵ در دیدار کارگزاران نظام فرمودند: «خب، تولید نفت را بالا ببریم، .... این چیز خوبی است، کشور هم به آن احتیاج دارد؛ در این شکّی نیست، منتها بهتر از آن، این است که ما نفت را دارای ارزش‌افزوده بکنیم. به‌موازات کارهایی که برای تولید نفت و فروش نفت و کارآمد شدن چاه‌های نفت و امثال این‌ها انجام می‌گیرد- سیاست را این قرار بدهید که ما بتوانیم فرآورده تولید کنیم، فرآورده صادر کنیم، بنزین صادر کنیم.»

در همین راستا مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیات دولت در تاریخ ۷ شهریورماه ۱۳۹۷ فرمودند: «ما چرا اصلاً نفت را خام صادر می‌کنیم؟ نفت را چرا تبدیل به بنزین نمی‌کنیم که صادر کنیم؟ بنده از سال‌ها پیش -از شاید پانزده شانزده سال پیش- در دولت‌های قبل، مکرّر بر روی مساله‌ی پالایشگاه‌های داخلی و توسعه‌ پالایشگاه‌ها و تولید محصولات گوناگونِ نفت تکیه کرده‌ام».

تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری در زمینه پرهیز از خام فروشی نفت در حالی است که بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت، صنعت پالایش نفت را سود ده نمی‌داند یا اینکه حداقل آن را دارای سود پایینی می‌داند. زنگنه به‌کرات در مصاحبه‌های خود یا در برنامه‌های زنده تلویزیونی به این مساله اذعان کرده است. به ‌عنوان ‌مثال وی در برنامه پایش در مرداد ۱۳۹۳ اعلام کرد که دلیل عدم ساخت پالایشگاه، صرفه‌ اقتصادی پالایشگاه‌ها است.

این در حالی است که خوزه میرمانتس، مدیر فروش شرکت UPO در سومین کنگره باشگاه نفت و نیرو که در مهرماه ۱۳۹۶ در تهران برگزار شد، به موضوع اهمیت فراوری نفت و گاز اشاره کرد. وی در ارائه نظرات خود به این موضوع اشاره کرد که ایران می‌تواند با فراوری منابع نفت و گاز موجود خود در سواحل جنوبی کشور، تا ۳ برابر ارزش افزوده ایجاد کند.

وزارت نفت اراده‌ای ندارد

احمد سعدآبادی، کارشناس صنعت پالایشگاهی با بیان اینکه کشورهای توسعه‌یافته جهت بهبود وضعیت اقتصادی صنعت پالایشی کشور، به‌جای پالایشگاه به سمت احداث پتروپالایشگاه‌ها حرکت کرده‌اند، گفت: این سناریو سال‌ها است موردتوجه اکثر کشورهای پیشرفته نظیر آمریکا، هند، چین، اندونزی و اخیراً عربستان قرار گرفته است. در همین راستا بر اساس گزاش اتاق فکر نکسنت (Nexant Thinking) و طبق شبیه‌سازی انجام‌شده در این گزارش، حاشیه سود یک پالایشگاه ۲۰۰ هزار بشکه‌ای در حالتی که به‌تنهایی راه‌اندازی شود، باحالتی که ادغام با یک کراکر بخار ۶۵۰ هزار تنی شده و به‌صورت پتروپالایشگاه درآمده باشد، مقایسه شده است.

وی ادامه داد: طبق این گزارش، حاشیه سود پتروپالایشگاه در مقایسه با حاشیه سود پالایشی، به‌طور میانگین تقریباً بین ۲ تا ۲.۵ برابر است.

به نظر می‌رسد با توجه به سود بالایی که در صنعت بالادستی نفت برای دولت و شرکت ملی نفت وجود دارد، زنگنه علاقه‌ای به درگیر کردن خود در صنعت پایین‌دستی ندارد، به همین خاطر بدون اینکه اشاره‌ای به پتروپالایشگاه ها داشته باشد، با مثال زدن پالایشگاه‌های قدیمی، صنعت پالایش را به طور کلی زیر سؤال می‌برد.

خام فروشی نفت؛ دستبرد به سهم آیندگان

سعدآبادی با اشاره به اینکه برداشت نفت بین ۲ تا ۶ دلار به ازای هر بشکه هزینه به همراه دارد، افزود: با قیمت‌های کنونی نفت، طلای سیاه ۷۰ تا ۷۵ دلار به ازای هر بشکه فروخته می‌شود؛ بنابراین دارای حدود ۷۰ دلار یا به عبارتی دارای ۹۰ درصد سود خالص است که حدود ۵۰ درصد از آن به دولت و ۱۴.۵ درصد از آن به شرکت ملی نفت می‌رسد.

به گفته این کارشناس صنعت پالایشگاهی، باید توجه کرد که قسمت عمده این سود ناشی از ارزش ذاتی نفت است که همان انفال حکومت محسوب می شود و متعلق به همه نسل‌ها است.

وی تصریح کرد: در مقابل، صنایع پایین دستی نفت یعنی صنعت پالایش و پتروشیمی، نفت را به ارزش واقعی از دولت می‌خرند و سود خود را تنها از تبدیل آن به مواد با ارزش‌تر به دست می آورند که معمولا دارای حاشیه سود پایینی است (معمولا کمتر از ۱۰ دلار به ازای هر بشکه) و تنها در صورتی سودده خواهند بود که پارامترهای «بهره‌وری»، «روزآمد کردن فناوری»، «اقتصاد آزاد» و «رگولاتوری حاکمیتی» در آنها رعایت شود. رعایت این پارامترها چه توسط بخش دولتی و چه خصوصی، دارای پیچیدگی هایی در زمینه اجرا، رگولاتوری، قانون‌گذاری و مقررات است که وزارت نفت و شخص آقای زنگنه علاقه ای به تحمل سختی ها و مشقات آن ندارند.