در این دنیای فانی آن قدر که دلت می خواهد فساد کن!

گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب امروز به آیه 15 سوره قلم پرداخته شده و در آن آمده است:

إِذا تُتْلى‏ عَلَيْهِ آياتُنا قالَ أَساطيرُ الْأَوَّلينَ

سوره قلم (68) آیه 15

ترجمه
هنگامی که آیات ما بر او تلاوت شود گوید: اسطوره‌های پیشینیان [است].

معانی لغات

«أَساطير»

از ماده «سطر» به معنی صفی از درخت یا انسان یا کلمات و مانند آن است؛ و چون در متن، کلمات در یک ردیف قرار میگیرند به آنها سطر گفته شده است. «اساطیر» جمع «اسطوره» است و «سطّر» به معنای «نوشتن سطر به سطر مطالب»، و «مسطور» (طور/2؛ اسراء/58) به معنای «مطلبی که سطر به سطر نوشته شده» است (مفردات ألفاظ القرآن، ص409؛ معجم المقاييس اللغة، ج‏3، ص72).

 «أَساطيرُ الْأَوَّلينَ»

اینکه «أَساطيرُ الْأَوَّلينَ» به چه معناست در میان مفسران سه دیدگاه رواج دارد:
الف. به معنای «ما سَطَرَه المتقدمون» (آنچه گذشتگان نوشته‌اند) است.
ب. به معناي اباطیل و ترّهات و احادیث و سخنان بی‌پایه و اساس پیشینیان است.
ج. به معنای نوشته‌های مجعول و ساختگی است.

در واقع، در بسیاری از تفاسیر تلقی مفسران این بوده که «اساطیر الاولین» به معنای «افسانه‌های پیشینیان» است؛اما برخی از محققان معاصر بر این باورند و مقصود از «اساطیر الاولین» نوشته‌ها و کتب آسمانی پیشینیان است؛ و مفهوم «اسطوره» به معنای «داستان‌های غیرواقعی» معنایی است که بعدها پیدا شده است و شواهدی بر این مدعا آورده‌اند از جمله اینکه اساساً وقتی این تهمت به قرآن زده شده که قرآن هنوز داستانهای خود را بیان نکرده بود؛ ویا اینکه تعبیر «الاولین» (یا: الاولون) در قرآن کریم در بسیاری از موارد ناظر به پیامبران پیشین است.

برای مطالعه بیشتر درباره این اصطلاح، می‌توانید به مقاله «بررسی مفهوم اساطیر الاولین در قرآن» نوشته محمدرضا حاجی اسماعیلی، (مجله علمی-پژوهشی پژوهشهای دینی، ش30، بهار94) و از آن مهمتر، مقاله «تحول مفهوم اساطیر الاولین در تفاسیر» نوشته‌ محمدرضا حسنی جلیلیان، (فصلنامه رهیافت‌هایی در علوم قرآن و حدیث، ش95، پاییز94)
https://jquran.um.ac.ir/index.php/quran/article/view/19337
مراجعه کنید.

توجه: لازم به ذکر است که حقیر هنوز در این باره به جمع‌بندی نهایی نرسیده است و ارجاع به این مقالات به معنای قبول قطعی نظر مولفان مذکور نیست.

حدیث
1) امیرالمومنین ع در پاسخ یکی از نامه‌های معاویه نوشتند: اما بعد، مدتهاست که تو و دوستانت، که همان دوستان شیطان رجیم هستند، حق را «اساطیر الاولین» خوانده‌؛ آن را پشت سر انداخته‌؛ و در خاموش کردن نور خداوند به دست و دهان خویش کوشیده‌اید، «در حالی که خداوند نورش را کامل می‌کند هرچند کافران را ناخوش آید» (صف/8)؛ و به جانم سوگند قطعا نور را، علی‌رغم خواست تو، کامل خواهد کرد؛ و علم به خواری تو را جاری خواهد ساخت؛ و قطعا تو به عملت جزا داده خواهی شد؛ پس در این دنیایی که از تو جدا خواهد شد آن قدر که دلت می خواهد فساد کن، که گویی زمان تو بسر آمده و عملت هدر رفته است و آنگاه به جانب زبانه‌های آتش رهسپاری، در حالی که خداوند هیچ ظلمی به تو نکرده است «و چنین نیست که پروردگارت ظلمی به بندگانش روا دارد» (فصلت/46)

شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ج‏16، ص135

2) در روایتی که از امام صادق ع نقل شده است ایشان به تطبیق برخی آیات بر برخی وقایع می‌پردازند از جمله در مورد این آیه که می‌فرماید: «هنگامی که آیات ما بر او تلاوت شود گوید: اسطوره‌های پیشینیان [است].» می‌فرمایند: مقصود دروغ شمردن قائم آل محمد ص [= امام زمان عج] است که به او می‌گوید نه تو را می‌شناسیم و نه تو از فرزندان حضرت فاطمه س هستی؛ شبیه همان سخنانی که مشرکان [در تکذیب پیامبر ص] به ایشان گفتند.

تأويل الآيات الظاهرة، ص748؛ بحار الأنوار، ج‏51، ص61

تدبر

1️⃣ برخی با هر حقیقتی مواجه شوند، بی‌آنکه در آن بیندیشیند آن را امری تکراری و بی‌اعتبار و صرفاً برگرفته از مطالب گذشتگان قلمداد می‌کنند.

2️⃣ «آیه‌»های ما بر آنان «تلاوت» می‌شود؛ اما آنها نه‌تنها آیه را «آیه» [= علامت و نشانه‌ای برای رسیدن به خدا] نمی‌بینند، بلکه آن را صرفا اسطوره‌های گذشتگان قلمداد می‌کنند!

یعنی، حتی اگر: آن چیزی که واقعا «آیه» است، به بهترین وجهی که می‌توان انتقال داد یعنی «تلاوت»، به آنها انتقال داده شود، باز در آنها اثری نمی‌کند؛ پس، گاهی هم پیام در حد اعلاست، و  هم پیام‌رسان برخوردار از بالاترین توانایی برای انتقال پیام؛ اما مخاطب چنان دلش تاریک است و قابلیت‌های فهم خود را نابود کرده، که این پیام اثری در او نمی‌گذارد.

3️⃣ اینکه شخصی مال و فرزند و امکانات داشته باشد، گاه ممکن است انسان را چنان مغرور سازد که وقتی آیات خدا را بشنود به انکار آنها روی آورد. (الکشاف، ج4، ص588؛ البحر المحيط في التفسير، ج‏10، ص239)

4️⃣ خط اول مخالفان انبیاء مرفهان بی‌درد هستند. (تفسیر نور، ج10، ص177)

5️⃣ مخالفت عده‌ای با یک مطلب، و حتی اسطوره خواندن آن، لزوما دلیل بر آن نیست که آن مطلب حق نیست و یا حتما نقطه ضعفی دارد؛ چرا که گاه عده‌ای از روی غرض و مرض با حقیقت مخالفت می‌کند. اگر خواستیم به حقانیت مطلبی پی ببریم، صرفاً بر اساس حرف این و آن قضاوت نکنیم.

6️⃣ اساطیر اولین، چه به معنای نوشته‌های کتاب‌های آسمانی گذشتگان باشد، یا به معنای افسانه‌های پیشینیان (توضیح در نکات ترجمه https://t.me/YekAaye/6302) شباهتی ظاهری با برخی آیات قرآن دارد که ادعای فوق را مطرح کرده‌اند.

نکته معرفت‌شناسی

کسی که می‌خواهد با یک سخن حقی مخالفت کند، سعی می‌کند بر اساس برخی شباهت‌ها، آن حق را از مقوله یکی از اموری که قبولش نداریم، وانمود سازد؛ و برچسبِ آن را بر این بزند!

هروقت خواستیم مطلبی را جستجو کنیم، مواظب باشیم فریب این برچسب‌زنی‌ها و مقوله‌بندی‌های تحمیلی دیگران را نخوریم و بررسی کنیم که آیا واقعا این مطلب از آن مقوله‌ای است که عده‌ای ادعایش می‌کنند؟

یادمان باشد که به قول امیرالمومنین ع: عده‌ای هستند که برای هر حقی، باطلی؛ و برای هر راستی، کجی‌ آماده کرده‌اند (قَدْ أَعَدُّوا لِكُلِّ حَقٍّ بَاطِلًا وَ لِكُلِّ قَائِمٍ مَائِلا؛ نهج‌البلاغه، خطبه194).  مبادا تحت تاثیر توضیحات آنان، از بررسی حقیقت غافل شویم و آن حق و راستی را باطل و کجی‌ قلمداد کنیم!

انتهای پیام/*